“We kunnen ziekenhuisopnames voorkomen, dat geeft enorme voldoening”

De sluimerende uitdaging van hartfalen 

“We zien het dag na dag: de bevolking veroudert, en de typische acute zorg wordt meer en meer vervangen door chronische zorg,” steekt cardioloog Stefan Verstraete van wal. “Waar we vroeger vooral te maken hadden met hartinfarcten, kampen we nu met hartfalen in allerlei vormen. Niet altijd meer een ‘zwak hart’, maar vaak een verstijfd hart dat minder soepel pompt. Dat herkennen mensen niet meteen als problematisch.”

Volgens cardioloog Gerke Erkelens gaat het om een groeiende groep patiënten die vaak niet doorheeft dat hun klachten, zoals kortademigheid of vermoeidheid, signalen van hartfalen zijn. “Ze denken dat het gewoon ouderdom is.” Er zijn ook genetische vormen van hartfalen, zegt ze, maar het gros van de stijging komt door comorbiditeiten zoals diabetes, hoge bloeddruk of obesitas. “Preventie blijft dus een sleutel.” 

Samenwerking als cruciale factor

AZ Zeno werkte al jaren aan een geïntegreerd hartfalenbeleid, maar een recente overheidsincentive gaf het project een duw in de rug. “Het idee leeft hier al vijf jaar,” vertelt dr. Erkelens. “Maar het budget ontbrak. Nu is er eindelijk steun voor thuismonitoring. Eindelijk kunnen we het officieel, gestructureerd en grootschalig aanpakken.” Het project overstijgt de klassieke ziekenhuisgrenzen en draait volledig rond samenwerking. Niet enkel tussen artsen en verpleegkundigen, maar ook met huisartsen, mantelzorgers en zelfs andere ziekenhuisafdelingen. “We zijn geen eiland,” vult dr. Verstraete aan. “De kracht van dit model zit in de gedeelde verantwoordelijkheid.” 

De impact van thuismonitoring

Centraal in het zorgpad staat een app die patiënten toelaat om hun gezondheid van dichtbij op te volgen. Die tool blijkt niet alleen praktisch, maar ook mentaal een enorme steun. “Patiënten voelen zich gerustgesteld,” zegt hartfalenverpleegkundige Dieter Plovie. “Ze weten: er kijkt iemand mee.” De impact is reëel. “Een patiënt van mij zei onlangs: ‘Ik heb mij in jaren niet meer zo goed gevoeld.’ Dat geeft ons enorm veel voldoening.”

Volgens Plovie is ook het thuisaspect essentieel. “Het feit dat patiënten gewoon in hun vertrouwde omgeving kunnen blijven, maakt echt een verschil. Ze hoeven zich niet telkens te verplaatsen naar het ziekenhuis. Dat verlaagt de drempel, zorgt voor minder stress én verhoogt hun therapietrouw. Voor velen is dat een bepalende factor in hun herstel.”

De monitoring maakt het mogelijk om tijdig bij te sturen, bijvoorbeeld bij vochtopstapeling, een klassiek symptoom bij hartfalen. “Door vroegtijdige signalen op te pikken, vermijden we een ziekenhuisopname,” vult Stefan aan. “Van de eerste twintig patiënten op de app is nog niemand opnieuw opgenomen voor hartfalen. Dat zegt al veel.” 

Kansen en barrières

Toch zijn er ook hindernissen. Niet elke patiënt beschikt over de digitale vaardigheden om de app te gebruiken. “We voorzien daarom ook papieren dagboekjes die via e-mail kunnen worden doorgestuurd. Alles telt,” zegt Dieter. Daarnaast zijn de budgetten nog beperkt. “Nieuwe medicatie is duur, revalidatie is vaak niet terugbetaald, en opleidingen zijn moeilijk bereikbaar.” Zelf moet hij vaak uren reizen om zich bij te scholen als hartfalenverpleegkundige. “Als men wil dat deze functie breder uitgerold wordt, dan moeten zulke drempels verdwijnen.”

Toch overheerst de ambitie. “We moeten echt naar het model zoals bij diabetesverpleegkundigen,” zegt dr. Erkelens. “Een gespecialiseerd profiel dat zich richt op educatie, opvolging en communicatie. Dat is wat patiënten nodig hebben.”

Voorkomen is beter dan genezen  

Het volledige team benadrukt de noodzaak van preventie. “We doen nog altijd veel te weinig aan preventie,” zegt dr. Verstraete. “Als we daar echt in investeren, vermijden we een pak latere zorgkosten.” Bewegen, gezonde voeding, rookstop en BMI zijn essentieel. Maar ook de ruimtelijke omgeving speelt mee. “In kleine stadjes in Italië zie je mensen gezond ouder worden omdat ze zich makkelijk te voet verplaatsen. Dat is geen toeval,” zegt dr. Erkelens.

De combinatie van medische opvolging, sociale context en infrastructuur is volgens hen onmisbaar. “Een gezonde samenleving begint buiten het ziekenhuis,” zegt Gerke. “En als we jongeren vandaag aanzetten om te fietsen of te bewegen, dan zie je daar binnen 20 jaar het effect van in onze cijfers.” 

De rol van de overheid

Ook de toekomst ziet er helder uit, zij het uitdagend. “De wereld vergrijst snel. Op dit moment is 6% van de mensen wereldwijd ouder dan 75 jaar. In West-Europa ligt dat percentage nog hoger. Binnen twintig jaar zal dat wereldwijd verdubbelen tot 12%,” besluit dr. Verstraete. “In sommige regio’s van Vlaanderen is dat nu al richting de 50%. Er is werk aan de winkel. Maar ook veel voldoening te rapen.”

De overheid speelt een onmiskenbare rol in de opmars van dit type zorg. “Zonder het budget voor thuismonitoring waren we nooit zo ver geraakt,” zegt dr. Verstraete. “Maar dit is nog maar het begin.” Gerke vult aan: “Er is nood aan structurele terugbetaling voor medicatie en revalidatie waarvan we weten dat ze werken.” Dieter wijst op een ander pijnpunt: “Als men echt wil inzetten op hartfalenverpleegkundigen, dan moeten er ook opleidingen komen in onze regio. In West-Vlaanderen is het aanbod vandaag gewoon te beperkt.”

Daarnaast is ook preventiebeleid een verantwoordelijkheid die verder reikt dan de zorgsector. Investeringen in beweegvriendelijke omgevingen, sensibilisering rond leefstijl en ondersteuning van de eerste lijn zijn cruciale schakels in de ketting. “Als we willen dat minder mensen ziek worden, dan moeten we hen vandaag helpen om gezond te blijven,” klinkt het. “Niet alles begint in het ziekenhuis, maar veel kan daar wel voorkomen worden.” 

Vanuit de overtuiging dat gezondheid meer is dan de afwezigheid van ziekte opent AZ Zeno de nieuwe afdeling Zeno2, die zich richt op het versterken van gezondheid. In veel gevallen kan dat nog voor er klachten optreden. Met Zeno2 breiden we het bestaande zorgaanbod uit en voorzien we vroegtijdige begeleiding, leefstijlinterventies en multidisciplinaire begeleiding om de gezondheid van patiënten te bevorderen en het risico op complicaties of ziekenhuisopnames te voorkomen. De afdeling opent met twee nieuwe zorgpaden: een power clinic en een gut clinic.