Deze week begon met eindelijk een akkoord over de begroting voor de komende jaren. De vakbonden trokken zich daar weinig van aan en gingen gewoon door met hun aangekondigde staking van drie dagen. Het blijft evenwel de vraag wat de vakbonden daar uiteindelijk mee willen bereiken, en vooral hoe zij de uitdagingen waar onze welvaartsstaat voor staat willen aanpakken. De antwoorden daarop blijven pijnlijk voorspelbaar, en vooral onrealistisch.
Stakingskampioen
Met deze nieuwe stakingen is 2025 goed op weg om het absolute recordjaar te worden qua stakingen in België. En het ziet er ook naar uit dat we de stakingskampioen worden van Europa. Dat blijft bizar voor een land met bij de hoogste overheidsuitgaven van Europa, een uitzonderlijk systeem van automatische loonindexering, bij de laagste effectieve pensioenleeftijd, relatief korte werkweken, hoge loonkosten, relatief beperkte flexibiliteit, één van de meest herverdelende welvaartsstaten onder de industrielanden, relatief lage ongelijkheid…
De vakbonden staken tegen de hervormingen in de pensioenen, in de werkloosheidsuitkering en in de arbeidsmarkt, waarbij ze vlot negeren dat al die hervormingen in de landen ten noorden van ons al veel langer de normaalste zaak van de wereld zijn. Daarnaast lijken ze ook te ‘vergeten’ dat dat soort hervormingen nodig zijn om ons onhoudbare begrotingstekort een beetje terug onder controle te brengen, en om op die manier de toekomst van onze welvaartsstaat te vrijwaren.
In de aanloop naar de staking pakten de vakbonden wel uit met hun voorstellen, hun ‘alternatief’, om de begroting terug op de rails te krijgen, maar daarvoor kijken ze enkel naar extra belastinginkomsten. Het ABVV mikt op 20 miljard extra aan belastinginkomsten. Daarmee zouden we los naar de leiding gaan in de Europese belastingranglijst. Daarbij lijken de vakbonden er vlot vanuit te gaan dat dat soort extra belastingen haalbaar zijn zonder merkbare negatieve impact op onze economie. Dat zou nogal eens zwaar tegenvallen. Er zijn geen prijzen te winnen voor de zwaarste belastingdruk van Europa.
Met deze nieuwe stakingen is 2025 goed op weg om het absolute recordjaar te worden qua stakingen in België.
Nog maar het begin van de inspanningen
De vakbondsacties botsen met een regering die eindelijk (met zowat anderhalve maand vertraging) tot een akkoord kwam over de begrotingsinspanningen in de komende jaren. Dat akkoord kwam uiterst moeizaam tot stand, en werd door sommigen bestempeld als de zwaarste saneringsoefening in decennia. Dat neemt evenwel niet weg dat dit weinig meer is dan een eerste stap in de goeie richting. Ook met deze inspanning komt het totale begrotingstekort van al onze overheden samen tegen het einde van deze legislatuur uit in de buurt van 5% van het bbp. Dat blijft veel te hoog (en is trouwens hoger dan het tekort bij de start van de legislatuur). De komende jaren zullen bijkomend nog minstens even grote inspanningen nodig zijn.
De beste manier om die inspanningen te realiseren, is via structurele hervormingen om meer mensen aan het werk te krijgen en vooral om de productiviteit gevoelig op te krikken. Vooral voor dat laatste was totnogtoe veel te weinig aandacht. Om dat echt waar te maken, is een gecoördineerde productiviteitsstrategie op de verschillende beleidsniveaus nodig. Met de begrotingsdiscussies nu eindelijk (tijdelijk) achter de rug, kan daar nu hopelijk echt werk van gemaakt worden (ook al is het een reëel risico dat deze begrotingsronde zodanig veel politiek kapitaal kostte van de betrokken partijen dat er nu nog maar weinig meer mogelijk is op dat vlak).
Onhoudbaar status quo of naar een versterkte welvaartsstaat?
De vakbonden moeten stilaan eens gaan kiezen of ze zich willen blijven vastklampen aan een onhoudbaar status quo waarbij we een welvaartsstaat van een gelijkaardig niveau als in Zweden proberen te organiseren met naar verhouding 700.000 werkenden minder, en de daaruit volgende continue druk op onze overheidsfinanciën opvangen met continu stijgende belastingen. Dat is geen houdbaar model.
Het alternatief ligt in maatregelen om meer mensen langer aan het werk te houden en om vooral via sterkere productiviteitsgroei tot meer economische groei te komen. Die extra groei kan dan mee gebruikt worden om onze welvaartsstaat fundamenteel te versterken. Als de vakbonden zich blijven inspannen om vooral dat soort maatregelen tegen te houden, hypothekeren ze de toekomst van onze welvaartsstaat. Ze zouden beter voluit meewerken aan een ernstige strategie voor meer groei, want dat betekent ook meer welvaart voor iedereen. Afwachten welke keuze ze daarin maken (maar de signalen naar aanleiding van de staking zijn op dat vlak al niet heel hoopgevend).
