Meer dan 70% van de Vlaamse ondernemingen zijn familiebedrijven. Geen verrassing dus dat dit type onderneming in 2025 nog steeds een bijzonder actueel onderwerp is. Wij merken in de praktijk dat veel Vlaamse bedrijven meestal zodanig gefocust zijn met hun corebusiness dat ze helemaal niet overnameklaar zijn. De overdracht van een familiebedrijf — aan de volgende generatie of aan een externe partij — is zelden rechtlijnig. Het is maatwerk dat vraagt om doordachte keuzes en een goede voorbereiding.
Overname begint bij voorbereiding
Een overnameproces begint niet met een bod, maar met inzicht.
Veel ondernemers zijn zodanig gefocust op hun dagelijkse werking dat ze nauwelijks stilstaan bij de overdraagbaarheid van hun bedrijf. Nochtans is een goede voorbereiding vaak het verschil tussen een succesvolle transitie en een niet-geslaagde overdracht.
Waardering: je koers bepalen
Wist je dat 30% van de ondernemers geen idee heeft van de waarde van hun onderneming? Laat net dat de eerste stap zijn: een onafhankelijke waardebepaling. Die vormt het vertrekpunt voor elk overnamegesprek, zowel bij een verkoop aan derden als bij familiale overdracht — zeker wanneer niet alle kinderen even actief zijn in het bedrijf.
De theoretische waardebepaling van een onafhankelijke deskundige stemt daarom niet noodzakelijk overeen met de uiteindelijke overdrachtsprijs gezien dit afhankelijk zal zijn van diverse dynamieken binnen de overname markt.
Echter, een goed onderbouwd waarderingsverslag is meestal het eerste en voornaamste referentiepunt van waaruit de overnamegesprekken beginnen. Dit speelt niet alleen bij een externe overdracht maar eveneens bij een familiale overdracht gezien bij een overname door de nextgen meestal niet àlle kinderen van de overlaters (ouders) actief zijn of zullen worden binnen het familiebedrijf.
Vooruitdenken: de overnemer is nog onbekend
Of de overnemer nu een kind, een concullega of een externe investeerder is: elke partij heeft kritische vragen. Bereid je hierop voor. Enkele onmisbare tools:
- Businessplan: dit is het kompas van je onderneming. Het biedt richting en geeft inzicht in prestaties, vooruitzichten en financieringsnoden. Voor overnemers is het een sleutelstuk bij het verkrijgen van bankfinanciering. Tip: maak je bedrijf zo ‘lean & mean’ mogelijk — haal overtollige activa uit de balans vóór je naar een overdracht toewerkt.
- SWOT-analyse: weet wat je sterktes, zwaktes, kansen en bedreigingen zijn. Niet alleen nuttig voor de overnemer, maar ook essentieel om je strategisch scherp te houden in een snel veranderende omgeving (denk aan duurzaamheid, digitalisering, cybersecurity...).
- Due diligence: verkoop geen kat in een zak. Laat tijdig zelf een boekenonderzoek uitvoeren om onaangename verrassingen voor te zijn. Problemen die aan het licht komen vlak voor een overdracht, leiden vaak tot een prijsdaling of blokkering van de koopsom als garantie. Voorkomen is ook hier beter dan genezen.
De transitieperiode: meer dan contracten alleen
Bij de voorbereiding van een overnameproces denkt de ondernemer in de eerste plaats aan de juridische uitwerking in harde contracten (aandeelhouders- en, managementovereenkomsten), aanpassing van de statuten om uiteindelijk tot de koopverkoopovereenkomst (meestal een Share Purchase Agreement, of “SPA”) te komen.
Echter is het van even groot belang om - in een voorafgaand stadium - een charter op te stellen waarbij de familianten samen een gemeenschappelijke lange termijn visie op papier zetten. Hiervoor laten de pater familias en de kandidaat opvolgers zich best begeleiden door een objectieve derde (adviseur) om een charter op te stellen waarin zij die afspraken voor hun toekomstige samenwerking vastleggen.
Eén van de grootste bedreigingen bij familiale overnames is het gebrek aan eensgezindheid omtrent de visie, strategie en doelstellingen, binnen de volgende generatie.
Een succesvolle familiale overdracht vergt dat de toekomstige opvolgers onderling op dezelfde golflengte zitten.
Dit kan slechts door de toekomstige opvolgers op voorhand reeds te betrekken in de bedrijfsvoering en hieromtrent een open communicatie te voeren.
De ondernemer kan zich niet permitteren om de familianten pas bij de onderneming te betrekken wanneer hij zelf volledig klaar is om het stuur uit handen te geven aan de volgende generatie.
Een overname is m.a.w. geen louter juridische oefening. Zeker binnen familiebedrijven is ook de onderlinge verstandhouding cruciaal. Daarom is het opstellen van een familiaal charter minstens zo belangrijk als het finaliseren van een koopverkoopovereenkomst (Share Purchase Agreement – SPA).
Daarenboven vraagt de begeleiding van een familiebedrijf een specifieke aanpak rekening houdend met de diverse dynamieken die er spelen binnen een familiebedrijf.
Zoals blijkt uit navolgend diagram zijn er 3 aspecten waarmee rekening moet gehouden worden, met name (i) het bedrijf, (ii) de familie en (iii) de eigendom (de aandeelhouders van het bedrijf). De verbondenheid tussen deze 3 “aspecten” zorgt voor bijzondere interacties.
Een charter legt de basisafspraken vast over o.a. rolverdeling, besluitvorming, aanwervingsvoorwaarden voor familieleden, vergoeding, dividendbeleid en exit-mogelijkheden. Maar nog belangrijker: het gesprek dat eraan voorafgaat is vaak waardevoller dan het document zelf. Het dwingt iedereen rond de tafel om een gedeelde visie te formuleren.
Een paar belangrijke topics om in een charter op te nemen:
- Duidelijke agenda en verslaggeving binnen de Raad van Bestuur
- Heldere taakverdeling en bevoegdheden
- Vergoedingsbeleid voor actieve familieleden
- Richtlijnen voor toetreding van nieuwe familieleden
- Afspraken rond dividend en waardering
- Duidelijke procedures voor overdracht en uitstap
- ...
De effectieve overdracht: van visie naar actie
Eens de voorbereidingen en transitie geslaagd zijn, komt het erop aan knopen door te hakken: wie neemt over? Wordt het een familiale overdracht, een externe verkoop of een combinatie van beide?
Bij externe overnames is de koopverkoopovereenkomst het centrale document, eventueel aangevuld met aandeelhouders- of bestuurdersovereenkomsten.
Bij familiale overdrachten is er meer speelruimte: verkoop, schenking of een mix zijn mogelijk. Wat de vorm ook is, transparantie en duidelijke communicatie blijven cruciaal. Laat elke familiant weten waar hij of zij aan toe is. Dat voorkomt discussies achteraf.
Tot slot: maak van je familiebedrijf een verhaal met toekomst
Een familiebedrijf is meer dan een economische entiteit. Het is vaak een levenswerk, doorgegeven van generatie op generatie. Net daarom verdient het de nodige voorbereiding — met oog voor cijfers én mensen.
Door vandaag te starten met denken aan morgen vergroot je de kans op een succesvolle, harmonieuze overdracht en geef je jouw onderneming de toekomst die ze verdient.
