Beleggen kan een krachtig middel zijn om vermogen op te bouwen, maar het is ook een terrein vol valkuilen. Veel van deze valkuilen komen voort uit onze eigen menselijke psychologie. In dit artikel bespreken we de meest voorkomende beleggersfouten en bieden we praktische tips om ze te vermijden.
Inleiding tot Behavioural finance
Behavioural Finance is een economische theorie die het irrationele gedrag van individuen die financiële keuzes maken toeschrijft aan psychologische factoren of vooroordelen. Die laatste kunnen vaak de verklaring zijn voor alle soorten marktanomalieën en specifieke gedragingen van de financiële markten. De theorie is er gekomen als reactie op de efficiënte markthypothese (EMH) die stelt dat - in een zeer liquide markt - alle aandelenkoersen efficiënt gewaardeerd worden op basis van alle beschikbare openbare informatie. Veel studies hebben echter historische langetermijn verschijnselen in financiële markten gedocumenteerd die de EMH tegenspreken en die niet geloofwaardig kunnen worden weergegeven in modellen die gebaseerd zijn op perfecte rationaliteit van de belegger. In het algemeen zijn theorieën over “behavioural finance” ook gebruikt om duidelijkere verklaringen te geven voor belangrijke marktanomalieën zoals zeepbellen en diepe recessies.
Emoties en vooroordelen zijn een slechte raadgever. Het is bijgevolg belangrijk zich bewust te zijn van deze emoties en veelvoorkomende denkfouten te kennen en voorkomen.
Emotionele valkuilen
1. Overmoed: De illusie van controle
Veel beleggers hebben de neiging om hun eigen capaciteiten te overschatten. Ze denken dat ze de markt kunnen verslaan, terwijl de realiteit anders is. De overtuiging dat je de resultaten kan controleren terwijl dat niet zo is, creeërt een zekere overmoed.
Voorbeeld: Een ondernemer die succesvol is in zijn bedrijf kan ten onrechte aannemen dat dit succes zich automatisch vertaalt naar succes in beleggen.
Hoe te vermijden:
- Stel realistische doelen, gedraag je ernaar en accepteer dat markten onvoorspelbaar zijn.
- Informeer voor je start met beleggen en blijf verder investeren in betere informatie, opleiding en advies.
2. Verliesaversie: angst voor verlies
Verliesaversie of “loss aversion” treedt op wanneer beleggers een groter gewicht toekennen aan de zorg voor verliezen dan aan het plezier dat ze beleven aan marktwinsten. Met andere woorden, de kans is veel groter dat ze proberen een hogere prioriteit toe te kennen aan het vermijden van verliezen dan aan het maken van beleggingswinsten. Verliezen doet immers meer pijn dan winnen.
Dit kan leiden tot irrationele beslissingen, zoals het te lang vasthouden aan slecht presterende beleggingen in de hoop verliezen terug te winnen.
Cognitieve valkuilen
Naast de emotionele valkuilen zijn er cognitieve valkuilen, die het gevolg zijn van denkfouten. In de theorie worden ze vooroordelen of ‘biases’ genoemd. De meest voorkomende zijn:
1. Bevestigingsbias: zoeken naar wat je wilt horen
Beleggers hebben de neiging om informatie te zoeken die hun bestaande overtuigingen bevestigt en tegenstrijdige informatie te negeren. Dit kan leiden tot een tunnelvisie en slechte beleggingsbeslissingen.
Voorbeeld: Iemand die gelooft dat technologiebedrijven altijd zullen groeien negeert waarschuwingen over overwaardering en economische risico's.
Hoe te vermijden:
- Luister actief naar verschillende standpunten en zoek tegenargumenten.
- Raadpleeg een onafhankelijk financieel adviseur om blinde vlekken te identificeren.
2. Hindsight bias: ik wist het!
Hindsight bias is de neiging om te geloven dat je de uitkomst van een gebeurtenis had kunnen voorspellen, nadat deze al heeft plaatsgevonden. Dit kan leiden tot overmoed en slechte toekomstige beslissingen.
Voorbeeld: Na een beursdaling zegt een belegger: "Ik wist dat dit zou gebeuren," terwijl hij vooraf geen actie heeft ondernomen.
Hoe te vermijden:
- Houd een beleggingsdagboek bij waarin je je beslissingen en de redenen daarvoor noteert.
- Reflecteer op je fouten zonder de uitkomst als "onvermijdelijk" te beschouwen.
3. Zelfattributiebias: succes aan jezelf toeschrijven
Zelfattributiebias houdt in dat beleggers hun successen toeschrijven aan eigen vaardigheid, terwijl ze tegenslagen toeschrijven aan externe factoren of pech eerder dan onkunde. Dit kan leiden tot overmoed en een gebrek aan zelfreflectie.
Voorbeeld: Een belegger die winst maakt in een stierenmarkt denkt dat dit komt door zijn slimme beslissingen, terwijl de markt als geheel gewoon sterk presteert.
Hoe te vermijden:
- Evalueer je resultaten in de context van de markt als geheel.
- Zoek actief naar feedback en wees eerlijk over je prestaties.
4. Framing: de manier waarop informatie wordt gepresenteerd
De manier waarop informatie wordt gepresenteerd, kan invloed hebben op beleggingsbeslissingen. Positieve framing kan beleggers overmoedig maken, terwijl negatieve framing kan leiden tot onnodige voorzichtigheid.
Voorbeeld: Een consument kiest eerder yoghurt die 80% vetvrij is dan dezelfde yoghurt die 20% vet bevat, hoewel beide hetzelfde betekenen.
Hoe te vermijden:
- Analyseer cijfers en informatie objectief, zonder je te laten beïnvloeden door de presentatie.
- Vraag om aanvullende gegevens als informatie te eenzijdig lijkt.
5. Gebrek aan diversificatie
Een portefeuille die te zwaar leunt op een bepaalde beleggingsstrategie, sector, regio of activaklasse loopt meer risico. Diversificatie helpt dit risico te spreiden.
Voorbeeld: Een ondernemer investeert alleen in vastgoed, omdat hij hier bekend mee is, en negeert andere mogelijkheden zoals aandelen of obligaties.
Hoe te vermijden:
- Spreid je beleggingen over verschillende sectoren, regio's en activaklassen.
- Voeg activa of strategieën toe die niet of minder een benchmark volgen.
Conclusie: neem je emoties in de hand
Beleggen is niet alleen een kwestie van cijfers en analyses; het is ook een mentale uitdaging. Door de principes van “behavioural finance” te begrijpen en bewust te zijn van je eigen valkuilen, kun je betere beslissingen nemen en je kansen op succes vergroten.
Samenvattende tips:
- Erken je eigen beperkingen en wees bewust dat jouw menselijkheid jouw rendement kan beïnvloeden.
- Investeer voor de lange termijn en negeer kortetermijnschommelingen. Het is niet de timing van de markt, maar de tijd in de markt die speelt.
- Vermijd emotionele beslissingen door een gedisciplineerde aanpak of laat je begeleiden voor het grootste deel van jouw vermogen.
- Diversifieer je portefeuille en houd vast aan je strategie.
Succesvol beleggen vereist discipline en zelfreflectie. Door je bewust te zijn van de invloed van psychologie op je beslissingen, kun je valkuilen vermijden en je beleggingsdoelen met meer vertrouwen nastreven.
Lukt het niet om je emoties te controleren, denk dan op tijd om een externe adviseur zoals Value Square in te schakelen.
