Wat betekent 'levenslang leren' voor Vlaamse ondernemingen?

Enkele cijfers op een rij...

Levenslang leren is de deelname van volwassenen (25-64) aan onderwijs en opleiding (ook wel formeel en niet-formeel leren genoemd) in het afgelopen jaar (of de afgelopen 4 weken).

In het kader van de European Education Area begin 2021 werd de volgende Europese doelstelling geformuleerd: 47% van de volwassenen (25-64 jaar) zou het afgelopen jaar een opleiding gevolgd moeten hebben tegen 2025. Gemiddeld één op vijf Belgische 25-64-jarigen volgden in 2022 een opleiding: 21,5%, een stijging tegenover 2021, toen het cijfer op 19,9% lag. In het Vlaams Gewest lag de opleidingsdeelname wel hoger: 22,4% maar België is dus nog maar halfweg (bron: Statbel).

Daarnaast streven de duurzame ontwikkelingsdoelstellingen (SDGs) ernaar dat tegen 2030 15% van de bevolking de afgelopen vier weken een opleiding gevolgd heeft. Helaas nam slechts 10,3% van de Belgen de vier weken voor afname van de enquête deel aan een opleiding in 2022 (bron: Statbel).

Positief is dat het Mattheuseffect duidelijk merkbaar is: mensen die al een opleiding volgen, willen vaker nog meer opleidingen volgen: 32,9% van de hoogopgeleiden wilden nog meer opleiding volgen, tegenover 18% van de laagopgeleiden. Mensen volgen opleidingen om verschillende redenen: de vaakst geciteerde reden om een opleiding te volgen is om je werk beter te doen (63,4%) (bron: Statbel).

Tot slot beoogt het actieplan voor de Europese pijler van sociale rechten dat ten minste 60% van alle volwassenen tegen 2030 jaarlijks aan een opleiding zou moeten deelnemen.

Individueel opleidingsrecht?

De Belgische Arbeidsdeal heeft in 2024 de individuele opleidingsrechten van de werknemers verhoogd. De ondernemingen met minder dan 10 werknemers vallen momenteel nog uit de boot. Als je onder de 20 werknemers tewerkstelt, hebben zij recht op minstens 1 opleidingsdag per FTE. Een onderneming met meer dan 20 werknemers heeft sinds 2024 de verplichting om minstens 5 opleidingsdagen voor 1 FTE te voorzien (40u/jaar), weliswaar pro rata zijn of haar tewerkstellingsgraad. 

Wat als de onderneming alle verplichtingen niet volgt?

• Verbreking: de werknemer heeft het recht om de gecumuleerde opleidingsdagen op te nemen voor einde van zijn of haar arbeidsovereenkomst.

• Openstaande opleidingskrediet wordt opgenomen in de berekeningsbasis van de opzeggingsvergoeding.

Wat houdt het verplicht opleidingsplan in?

Een opleidingsplan is een document – op papier of elektronisch – waarin de opleidingen worden opgesomd alsook de doelgroep van werknemers waarvoor ze bestemd zijn. Opleidingen kunnen zowel formeel als informeel zijn.
 
Het plan moet uitleggen op welke wijze het bijdraagt aan de algemene opleidingsinspanning die op sectoraal niveau is vastgesteld. Dit geldt voor ondernemingen met minstens 20 werknemers. Vanaf 2024 heeft immers elke voltijds tewerkgestelde werknemer een individueel opleidingsrecht van 5 opleidingsdagen per jaar. Evenwel zijn sectorale afwijkingen daarop mogelijk. 

Er is geen model opleidingsplan vastgelegd. Het plan kan dus op maat van de eigen organisatie worden vormgegeven. De sector waartoe de onderneming behoort kan vanaf 2024 eventueel de minimale voorwaarden vaststellen waaraan een opleidingsplan moet beantwoorden en dit jaarlijks tot 30 september. Raadpleeg voor alle zekerheid jouw sectorfederatie om te zien of er minimale voorwaarden zijn, dan wel een eventueel vrijblijvend inspirerend model.

Wie stelt het op? 

Het opleidingsplan wordt door de werkgever opgesteld, na raadpleging van de ondernemingsraad of, bij ontstentenis ervan, de vakbondsafvaardiging. De ondernemingsraad, zo niet de vakbondsafvaardiging, geeft advies tegen uiterlijk 15 maart.

Als er geen ondernemingsraad noch vakbondsafvaardiging in de onderneming is, dan legt de werkgever het opleidingsplan voor aan de werknemers tegen ten laatste 15 maart.

Nadat het overleg heeft plaatsgevonden en de adviezen zijn meegedeeld, moet de inhoud van het opleidingsplan uiterlijk op 31 maart van het jaar worden vastgesteld.

Risicogroepen en  aandachtspunten

Het opleidingsplan moet aandacht hebben voor risicogroepen, in het bijzonder de werknemers van minstens 50 jaar oud. De werkgever moet in het opleidingsaanbod ook rekening houden met werknemers van buitenlandse afkomst en werknemers met een handicap.

Speciale aandacht is ook vereist voor knelpuntberoepen en de wijze van evaluatie met de werknemers. Ook de genderdimensie moet aan bod komen. 

Raadpleging van het plan

Het opleidingsplan wordt bewaard in de schoot van de onderneming. De werknemers en hun vertegenwoordigers hebben op eenvoudige vraag toegang tot het opleidingsplan.

De Arbeidsdeal bepaalt dat de werkgever binnen de maand na de inwerkingtreding van het opleidingsplan op elektronische wijze een afschrift daarvan aan de door de Koning aangewezen ambtenaar zendt. Momenteel is de bevoegde ambtenaar nog niet aangeduid en zijn de nadere regels en voorwaarden nog niet vastgesteld.

Sanctie? 

De wetgeving bevat voorlopig geen sanctie voor een werkgever die nalaat een opleidingsplan te maken. De wetgever gaat ervan uit dat het intern sociaal overleg voldoende druk zal uitoefenen op de werkgever.

Meer info

Ontdek alle opleidingen van VOKA - KvK Limburg via www.voka.be/opleidingen-limburg