Een digitale transformatie van welzijn en zorg biedt mogelijkheden om het productiviteitsprobleem aan te pakken. Internationaal onderzoek toont immers aan dat digitalisering en datagedreven zorgmodellen de productiviteit, de efficiëntie én de kwaliteit van zorgsystemen aanzienlijk kunnen verhogen.2,3 De Wereldgezondheidsorganisatie, de OESO en Europese Commissie, het Belgisch Kenniscentrum voor Gezondheidszorg: zowat alle grote onderzoeksinstellingen zijn het eens over het potentieel van digitale zorg.
Het potentieel is er. Digitale oplossingen zoals het internet der dingen, virtuele zorg, telemonitoring, artificiële intelligentie, blockchain, slimme wearables of platformen voor gegevensuitwisseling hebben bewezen de gezondheidszorg te kunnen verbeteren. Technologie is inzetbaar in elke fase van de zorg: van zelfmanagement en screening tot diagnose, klinische onderzoek, evidence based-beslisondersteuning, therapie en revalidatie.7 De brede toepassing maakt het mogelijk om hen in te zetten in de strijd tegen chronische aandoeningen van een vergrijzende bevolking.
Slimmer samen werken
Digitalisering en technologie hebben een grote invloed op de vraag naar zorgpersoneel. Zo verminderen nieuwe diagnostische hulpmiddelen – zoals AI-gestuurde beeldanalyse – de vraag naar radiologen, terwijl telemonitoring en teleraadpleging nieuwe vaardigheden vragen in de thuiszorg.8 Landen zoals Finland, koploper in de digitale zorg volgens de OESO-ranglijsten, laten zien dat een integrale aanpak van data, technologie en samenwerking de sleutel is. Door technologieën zoals elektronische patiëntendossiers, telemonitoring en kunstmatige intelligentie in te zetten kunnen zorgprocessen niet alleen efficiënter worden georganiseerd, maar ook bijdragen aan meer en betere gezondheidszorg.
Digitale zorg transformeert wíe zorg levert, wáár en wánneer er zorg wordt geleverd, wélke zorg mogelijk wordt en hóe.
Opportuniteiten van digitale zorg: terugverdieneffecten en impact op de zorg
De digitalisering van de zorg biedt een uniek potentieel om de uitdagingen van vergrijzing, arbeidsmarktkrapte en stijgende zorgkosten het hoofd te bieden. In Nederland wordt tussen 2023 en 2026 2,8 miljard euro geïnvesteerd via het Integraal Zorgakkoord (IZA). Het IZA maakt een duidelijke keuze voor een digitale transformatie. Inzetten op elektronische gegevensuitwisseling is in Nederland een essentiële randvoorwaarde voor goede en veilige zorg. Daarom investeert Nederland bovenop het Integraal Zorgakkoord, nog eens 1 miljard in data en datauitwisseling en 585 miljoen euro in digitale competenties van zorgprofessionals in dezelfde tijdsperiode. Alles samen investeert Nederland jaarlijks 1 miljard euro overheidsgeld. Nederland wil return on investment halen uit die investeringen. Recent onderzoek van het Nederlandse onderzoeksbureau in de zorg SiRM, in opdracht van het Nederlands Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, toont dat digitale zorg niet alleen een hogere kwaliteit en toegankelijkheid biedt, maar ook substantiële economische en productiviteitswinsten kan genereren.9 Dit hoofdstuk onderzoekt deze inzichten en extrapoleert de bevindingen naar de Belgische context.
Betere zorg, minder werkdruk en harde euro’s
Digitale zorg kan een directe positieve impact hebben op de gezondheidsbudgetten. Volgens SiRM bedraagt de potentiële netto-opbrengst van digitale zorg in Nederland in 2028 1,3 miljard euro. Meer efficiënte digitale zorgprocessen zorgen voor 1,9 miljard euro bruto-opbrengsten en 600 miljoen euro directe kosten. Bovendien is er een sterke productiviteitswinst: digitale zorg realiseert 27.000 tot 44.000 voltijdsequivalenten per jaar en vermindert het verwachte tekort aan zorgprofessionals met één vierde tot één derde. Die opbrengsten omvatten slechts een beperkt deel van de digitale transformatie en werden volgens de onderzoekers conservatief geschat. Het aanpassen van bestaande zorgpaden en zorgprocessen is een essentiële randvoorwaarde om het potentieel van een digitale transformatie te strikken.
In België, met een federaal zorgbudget van ongeveer 39,7 miljard euro en een vergelijkbare demografische structuur, zou een digitale transformatie een netto-opbrengst van 920 miljoen euro kunnen genereren tegen eind 2028. Zo’n extrapolatie is echter kort door de bocht: naast demografie spelen ook de beleidscontext, randvoorwaarden en digitale maturiteit een rol. Op al deze factoren loopt Nederland voorop waardoor ze de transformatie sneller kunnen opschalen en sneller return halen. Toch dwingt het productiviteitsprobleem ook België tot de strategische beleidskeuzes om te investeren in een transformatieve digitalisering en een passende financiering van het digitaal patiëntentraject.
Meer kwaliteitsvolle levensjaren
Naast financiële opbrengsten draagt digitale zorg ook bij aan gezondheidswinst. Gezondheidswinst wordt gemeten in Quality Adjusted Life Years (QALY’s). In Nederland wordt de winst geschat op 12.000 QALY’s in 2028 door toepassingen zoals telemonitoring, slimme pleisters en AIgestuurde diagnosestelling. Preventie, vroegere diagnose en betere therapietrouw spelen hierbij een cruciale rol. Voor België, waar jaarlijks meer dan 6 miljoen acute ziekenhuisopnames plaatsvinden, kan een breed gebruik van telemonitoring, teleraadpleging, AI gedreven beslisondersteuning en automatische medicatiedispensers resulteren in significante gezondheidswinst. De extrapolatie van de Nederlandse conservatieve schatting zou minstens 9.000 QALY’s opleveren. De opbrengsten gaan verder dan betere zorguitkomsten: ook de werkdruk bij de professional verbetert door minder hospitalisaties.
Impact op personeelstekort
De structurele arbeidsmarkttekorten in de zorgsector vragen om slimme oplossingen. Digitale zorg kan een productiviteitsstijging van 25% tot 30% van het arbeidsmarkttekort realiseren door efficiëntere processen en een vermindering van administratieve lasten. In Vlaanderen, met een tekort van 65.000 zorgverleners tegen 2030, zou dit neerkomen op een opbrengst van 16.250 tot 21.500 voltijdsequivalenten.
In Vlaanderen, met een tekort van 65.000 zorgverleners tegen 2030, zou de inzet van digitale zorg neerkomen op een opbrengst van 16.250 tot 21.500 voltijdsequivalenten.
Technologie kan zorgvragers en zorgprofessionals gericht ondersteunen of aanvullen. Innovaties zoals automatische verslaggeving, digitale hulpmiddelen voor verpleging en sensoren voor telemonitoring zijn hierbij essentieel.Slimme medicijndispensers, bijvoorbeeld, kunnen meer dan 3 uur per patiënt per week besparen door medicatiebeheer te automatiseren, terwijl AI-diagnostiek de tijdsinvestering van specialisten aanzienlijk kan verlagen
