Het politieke schouwspel van de voorbije dagen (en nachten) en weken rond de federale begrotingsopmaak is een regelrechte schande, en maakt ook pijnlijk duidelijk dat de prioriteiten van onze politici verkeerd liggen. De politieke spelletjes rond de begroting en het (vrij ongeloofwaardige) dreigement om daarover de regering te laten vallen, is al lang geen ernstig of verantwoord bestuur meer.
Om onze toekomstige welvaart veilig te stellen, moet de begroting beter op orde, maar dat is maar een deel van de oefening. Nog veel belangrijker is een ernstige groeistrategie om onze welvaart echt duurzaam te versterken.
Onhoudbare overheidsfinanciën
Met de huidige economische groei en het huidige begrotingstekort blijven onze overheidsfinanciën de komende jaren verder ontsporen. In zo een scenario is het een kwestie van tijd voor we in het vizier komen van de financiële markten. Een nieuwe economische crisis of een nieuwe episode van politieke instabiliteit zou relatief snel tot een renteschok kunnen leiden. De timing daarvan valt niet te voorspellen (en hangt ook af van het internationale klimaat), maar het risico is vandaag al reëel, en zal met een oplopende overheidsschuld alleen nog maar toenemen. Verantwoord beleid vereist dat we dat risico terug onder controle proberen te brengen. Daarom moet het begrotingstekort naar beneden, en daar kunnen we best zo snel mogelijk aan beginnen.
De inspanning van 10 miljard waar de federale regering de voorbije weken naartoe probeerde te werken, is in die context een stap in de goeie richting. Voor alle duidelijkheid, dat betekent nog niet dat onze overheidsfinanciën daarmee terug onder controle zijn of dat het hierboven beschreven risico daarmee van de baan is. Daarvoor is minstens nog een tweede stap van 10 miljard nodig (en allicht zelfs nog iets meer). Cruciaal daarbij is evenwel dat een gezondere begroting noodzakelijk is om onze toekomstige welvaart te beschermen, maar op zich creëert dat geen extra welvaart. Daarvoor zijn echte hervormingen nodig.
Om onze welvaart te beschermen, hebben we dringend nood aan echte hervormingen.
Gevaarlijk spel
De huidige politieke manoeuvres rond de begroting zijn niet alleen onverantwoord, maar zelfs gevaarlijk voor onze toekomstige welvaart. Ondanks de speculatie (en impliciete dreigementen) daarrond, lijkt het risico dat de regering effectief valt nog altijd beperkt. Geen van de coalitiepartijen heeft daar echt iets bij te winnen. Maar door de zaken zo op de spits te drijven, neemt het risico op een val van de regering wel toe. Zo een debacle zou zo goed als zeker leiden naar verkiezingswinst voor de extreme partijen. Maar ook als de regering niet valt, voedt het huidige schouwspel ongetwijfeld de antipolitiek.
Het huidige schouwspel voedt ongetwijfeld de antipolitiek.
Extreme partijen zijn zowat overal in Europa in opmars (en wat sommigen ook mogen beweren, de recente Nederlandse verkiezingen tonen niet dat die trend gekeerd is), en dat is bij ons niet anders. Best niet vergeten dat bij de vorige verkiezingen het Vlaams Belang het pas in de laatste rechte lijn liet afweten. Bij een val van de huidige regering kan hun winst bij de daaropvolgende verkiezingen al bij voorbaat ingevuld worden.
Onderzoek van de economische prestaties onder populistische regeringen in de voorbije decennia toont aan dat de economie duidelijk slechter af is in zo een situatie (met een gemiddeld 15% lagere economische activiteit). Gezien de weinig overtuigende economische programma’s van de extreme partijen in ons land in de vorige campagne, is er weinig reden om aan te nemen dat dat hier anders zou lopen. Het beste antwoord op die extreme partijen blijft ernstig beleid en sterkere economische groei. Op beide vlakken zijn onze beleidsmakers op dit moment niet echt sterk bezig.
Nood aan een ernstige groeistrategie
Het ziet er naar uit dat de federale regering straks een heel najaar vooral gefocust zal hebben op de begroting. Mocht de regering toch vallen, dan verliezen we nog eens maanden (of zelfs jaren) aan nieuwe verkiezingen en een allicht nog moeilijkere regeringsvorming. En mocht de regering er uiteindelijk toch door geraken, dan is het nog maar de vraag of die regering nog in staat is om in de rest van de legislatuur nog ernstige hervormingen door te voeren. Dat zou nochtans de absolute prioriteit moeten zijn.
We zitten al enkele jaren vast in een soort lage-groei-wereld waar een economische groei van iets meer dan 1% per jaar zowat het hoogst haalbare lijkt. En volgens de huidige vooruitzichten blijft dat ook de komende jaren zo. In plaats van zoveel tijd te verliezen met de begroting, zou onze regering veel meer tijd en energie moeten besteden aan een ernstige strategie om die groei gevoelig op te krikken.
Maatregelen zoals de beperking van de werkloosheidsuitkering in de tijd, een brede belastingverlaging via een hogere belastingvrije som of het absolute behoud van de index gaan op dat vlak het verschil niet maken. Veel belangrijker zijn: minder administratieve lasten voor ondernemingen, het wegwerken van de bestaande concurrentiehandicaps, competitieve energieprijzen, een breed opleidingsoffensief, betere infrastructuur, een concrete digitalisering- en AI-strategie, nog meer inzetten op innovatie en de valorisatie daarvan, een grotere focus op ondernemerschap doorheen onze hele samenleving, … Voor veel van die elementen is trouwens echte samenwerking tussen de verschillende beleidsniveaus noodzakelijk.
