De Vlaamse regering presenteert met de conceptnota “Naar een vernieuwd, geïntegreerd zorg- en ondersteuningsbeleid voor personen met een handicap” een hervorming die richting 2040 het landschap grondig moet hertekenen. Maar wie door de strategische ambities bladert, botst al snel op een ongemakkelijke waarheid: het proces rammelt, de risico’s zijn groot en de mensen om wie het gaat waren nauwelijks betrokken. Zowel Voka als de Vlaamse Raad Welzijn, Volksgezondheid en Gezin waarschuwen dat deze hervorming dreigt te ontsporen nog voor ze goed en wel begonnen is.
Een hervorming mét ambitie, maar zonder fundamenten
De Vlaamse regering schuift een breed en ingrijpend hervormingstraject naar voren: een driedeling in zorgniveaus, één toegangspoort, aanpassingen in wachttijdbeheer, harmonisering minder- en meerderjarigen en ingrepen in financiering. Op papier klinkt dat coherent. In praktijk ontbreekt een onderbouwd grondplan.
De conceptnota zet vier fundamentele pijlers van het huidige ondersteuningsmodel onder druk: ze dreigt de vrije besteding van persoonsvolgende budgetten te beperken, verschuift de wachtlijsten van een transparant financieel probleem naar een verborgen tekort aan beschikbare ondersteuning, knijpt ondernemerschap en innovatie dicht door ondersteuning quasi uitsluitend via erkende initiatieven te willen organiseren, en ondergraaft tenslotte het informele zorgnetwerk van mantelzorgers, vrijwilligers en familieleden dat vandaag een duidelijk statuut en vergoeding heeft, maar in dit nieuwe model opnieuw afhankelijk en onzeker dreigt te worden.
De Vlaamse Raad is scherp: “Beslissingen worden genomen zonder duidelijke spelregels, zonder transparantie over de expertwerkgroepen en zonder zicht op de regie.”
Vanuit Voka onderschrijven we de bekommernissen vanuit de Vlaamse raad en verschillende ander bijstandsorganisaties en aanbieders van zorg voor personen met een handicap.
De grote blinde vlek: de mensen om wie het gaat
Een hervorming van deze omvang alleen kan slagen als het traject transparant, participatief en goed onderbouwd wordt opgezet. Een geïntegreerd beleid kan onmogelijk in besloten kring worden ontworpen. Dat druist in tegen elk principe van gedragen transitiebeleid.
Voka vraagt transparantie over de samenstelling, het mandaat en de werking van de expertgroepen, een structurele en betekenisvolle betrokkenheid van alle relevante actoren, een realistische inschatting van de uitvoerbaarheid en duidelijke budgettaire perspectieven. We verwachten een heldere onderbouwing van alle gemaakte keuzes zodat deze hervorming niet enkel ambitieus oogt, maar ook haalbaar, gedragen en toekomstbestendig wordt.
Mantelzorg als volwaardige pijler
De huidige persoonsvolgende financiering geeft duizenden mantelzorgers een duidelijk statuut en zekerheid. Wat vroeger een onzeker of zelfs “zwart” statuut was, wordt vandaag transparant en gereguleerd. De conceptnota dreigt deze groep op de kant te schuiven in plaats van als voorbeeld voor andere sectoren. Dat zou leiden tot:
- Verlies van erkenning en jobzekerheid voor duizenden mantelzorgers.
- Hogere druk op formele zorg, personeelstekorten en langere wachtlijsten.
- Een sociaal verlies van warme, relationele zorg door naasten.
Innovatieve deeleconomie als hefboom
Nieuwe modellen zoals Helpper, Exxtra, Thomashuizen en VillaVip tonen aan dat ondernemerschap en warme zorg samen kunnen gaan. Deze initiatieven maken het mogelijk om ondersteuning te organiseren via studenten, vrijwilligers of zelfstandigen. Ze bieden flexibele, betaalbare en innovatieve oplossingen die nauw aansluiten bij de noden van budgethouders. De VAPH-jaarrapporten bevestigen dat steeds meer budgethouders kiezen voor cashovereenkomsten met natuurlijke personen. Het beperken van de bestedingsmogelijkheden tot enkel erkende initiatieven zou dit ecosysteem verstikken.
Oproep: laat je stem horen
Bij het opstellen van de conceptnota werd geen enkele belangenvereniging betrokken. In de haast om problemen rond wachtlijsten en middelen op te lossen, vrezen we dat mensen met een handicap en hun gezinnen terug in de tijd worden gekatapulteerd. Teken de petitie en laat je stem horen: https://3twaalf.be/
