Deze week bereikte de federale regering (eindelijk) een akkoord over de invoering van een belasting op gerealiseerde meerwaarden op aandelen. Kort samengevat komt het neer op een meerwaardebelasting van 10% met een voetvrijstelling van 10.000 tot 15.000 euro, en uitzonderingen voor ondernemers (met een aanmerkelijk belang). Budgettair moet die op kruissnelheid 500 miljoen euro per jaar opleveren.
Hiermee voert de regering een belasting in die in de meeste andere industrielanden al lang bestaat. Dit is dan ook niet het economische drama dat sommigen ervan maken. Anderzijds is het ook moeilijk om te zien hoe deze meerwaardebelasting past in een verstandig fiscaal, economisch of budgettair beleid.
Hieronder 10 redenen waarom de nieuwe meerwaardebelasting economisch geen goed idee is:
1. Het helpt ons groeipotentieel niet, integendeel
De grootste bepalende factor voor onze toekomstige welvaart is het groeipotentieel van onze economie. De huidige vooruitzichten schetsen op dat vlak een somber beeld. Voor de komende jaren kijken we aan tegen een groei van zo’n 1% per jaar, wat te laag is om alle uitdagingen die op ons afkomen op te vangen. De meerwaardebelasting is een extra belasting op ondernemerschap, op risico’s nemen, op initiatief nemen, en remt dus dat soort groeibevorderende activiteiten af. Hoewel de echte impact op de groei van onze economie voorlopig moeilijk in te schatten is, zal die zeker niet positief zijn.
Voor de komende jaren kijken we aan tegen een economische groei van zo’n 1% per jaar, wat te laag is om alle uitdagingen die op ons afkomen op te vangen.
2. Extra rem op ondernemerschap
In vergelijking met de rest van Europa scoort de Belgische economie ondermaats op allerlei indicatoren van ondernemerschap. Zo hebben we bij het laagste aantal starters, en het laagste aantal snelgroeiende jonge ondernemingen van heel Europa. Dat werkt ook negatief op het groeipotentieel van onze economie. Ons beleid zou er op gericht moeten zijn om ondernemen zoveel mogelijk aan te moedigen. Een extra belasting op ondernemen, of op het voorzien van kapitaal om te ondernemen, zal daar uiteraard niet bij helpen.
3. Nog een extra laag complexiteit
Eén van de kernproblemen met ons belastingstelsel is de verregaande complexiteit: het is een combinatie van veel verschillende regelingen met uiteenlopende tarieven en veel uitzonderingen. Economisch zorgt dat voor onnodige kosten in de toepassing van de fiscaliteit en weinig efficiënte gedragsaanpassingen (om belastingen te vermijden). Dat betekent extra economische schade. De theorie van optimale belastingen suggereert dat we naar veel minder complexiteit moeten, met lagere tarieven en minder uitzonderingen, om die onnodige economische schade te beperken. Deze meerwaardebelasting doet net het omgekeerde, het voegt nog een extra laag complexiteit toe.
Deze meerwaardebelasting voegt nog een extra laag complexiteit toe. De administratieve rompslomp zal ook voor extra kosten zorgen.
4. Investeringsbeslissingen in functie van fiscaliteit
Door de verschillende fiscale behandeling van verschillende investeringsopties worden investeringsbeslissingen niet louter genomen omwille van risico en/of rendementsafwegingen, maar ook omwille van de fiscaliteit. Dat leidt tot economisch suboptimale beslissingen. Dat is al langer een gekend probleem in onze fiscaliteit (vooral in het kader van de fiscaliteit rond kapitaal). Deze meerwaardebelasting lost dat probleem alvast niet op, eerder integendeel.
5. Administratieve nachtmerrie
Gezien de complexiteit van de nieuwe regeling lijkt het nu al vast te staan dat de toepassing ervan administratief niet evident zal zijn. De banken trokken op dat vlak al aan de alarmbel. Hoe dit praktisch uitgewerkt zal worden, is nog niet duidelijk, maar de onvermijdelijke administratieve rompslomp zal ook voor extra kosten zorgen.
6. Het helpt de begroting amper (of niet)
Volgens de recentste vooruitzichten van het Planbureau is onze begroting tegen 2030 op weg naar een tekort van 41 miljard in euro’s van vandaag. Een meerwaardebelasting die 500 miljoen moet opbrengen, zal op dat vlak het verschil niet maken. Meer nog, afhankelijk van hoe hoog de economische schade oploopt, vooral in termen van gemiste economische activiteit (zie punt 1 en 2), zal de totale budgettaire impact lager zijn (of mogelijk zelfs negatief). Die economische schade vertaalt zich immers in lagere inkomsten uit andere belastingen.
7. Risico op hogere belastingen
Wanneer de komende jaren de federale regering op zoek moet naar meer geld (een zekerheid gezien onze budgettaire situatie), dan zal het altijd makkelijker zijn om het tarief van een bestaande belasting te verhogen dan om een volledig nieuwe belasting in te voeren. In die zin is er een zeer reëel risico dat de invoering van de meerwaardebelasting een eerste stap is, en dat op termijn het tarief van 10% stelselmatig verhoogd zal worden, met de bijhorende extra negatieve impact op onze economie.
8. Bijkomende onzekerheid
Ondernemers worden vandaag geconfronteerd met een lange reeks onzekere factoren, gaande van de handelsoorlog van Trump, over de geopolitieke situatie, naar de energiebevoorrading op langere termijn (en nog zoveel meer). Deze meerwaardebelasting, met de onduidelijkheid over de concrete implementatie, de onzekere impact op onze economie en het reële risico op een verhoging van het tarief op termijn, voegt daar nog een extra onzekere factor aan toe. En onzekerheid is nefast voor ons groeipotentieel op langere termijn, onder meer via de negatieve impact op investeringsbeslissingen.
9. We hebben al veel belastingen op kapitaal
Elke belastinghervorming moet bekeken worden binnen het bredere perspectief van ons hele belastingstelsel. En dat ontbreekt in deze. België was tot voor kort één van de weinige landen zonder meerwaardebelasting, maar anderzijds horen we ook al langer bij de landen met de hoogste inkomsten uit allerlei belastingen op kapitaal, en met de zwaarste belastingdruk op kapitaal. Er zijn zeker hervormingen mogelijk binnen ons belastingstelsel die wel positief kunnen zijn voor onze economie, onder meer door te gaan richting lagere tarieven en minder uitzonderingen. Deze meerwaardebelasting gaat niet in die richting, maar net in de tegenovergestelde richting.
Elke belastinghervorming moet bekeken worden binnen het bredere perspectief van ons hele belastingstelsel. En dat ontbreekt in deze.
10. Een slechte maatregel als pasmunt voor betere maatregelen is nog geen goed beleid
De invoering en uitwerking van deze meerwaardebelasting heeft weinig of niets te maken met verstandig economisch beleid, maar gaat vooral over politieke trofeeën. Die meerwaardebelasting wordt gebruikt als pasmunt voor andere hervormingen, zoals de beperking van de werkloosheidsuitkering in de tijd (onze onbeperkte uitkeringen waren ook zowat uniek in de wereld). Maar dat maakt het nog geen goed beleid natuurlijk.
