De gemengde expertencommissie vergunningen leverde op 30 september 2025 haar advies af aan de Vlaamse regering. Voka gaf heel wat input, met resultaat. Het rapport bevat een sterk aantal quick wins, paradigmaverschuivingen en fundamentele hervormingen die het Vlaamse vergunningsbeleid grondig moeten verbeteren. Voka onderschrijft het advies en roept de Vlaamse regering op om zonder uitstel de aanbevelingen om te zetten in duidelijke en kordate regelgeving.
Wat houdt het advies concreet in?
In totaal formuleert de gemengde expertencommissie zo een 45 adviezen, die ingaan op vier thema’s:
- Meer rechtszekerheid vóór de aanvraag: initiatiefnemers moeten vóór het indienen van een aanvraag precies weten wat verplicht is en wat niet. De commissie pleit daarom voor sterker vooroverleg en voor een duidelijk onderscheid tussen bindende regels en niet-bindend beleid (soft law). Zo kunnen initiatiefnemers zich beter voorbereiden, is de verplichte samenstelling helder en vermijden we onnodige vertragingen.
- Meer rechtszekerheid tijdens de procedure: een goede aanvraag verdient een even goede behandeling. Vandaag ontbreekt veel voorspelbaarheid in de procedures. Het advies stelt voor om de vergunningsprocedures te hervormen: sneller schakelen waar het kan, maar tegelijk voldoende flexibiliteit behouden voor complexere dossiers. Dat betekent onder meer extra transparantie in termijnen, verantwoordelijkheden en de rol van adviesinstanties.
- Meer rechtszekerheid ná de procedure: de vernietiging van een vergunning mag niet langer de regel zijn, maar moet de uitzondering worden. Niet iedere derde-belanghebbende kan zomaar nog een vernietiging vragen. Zij moeten niet allen aantonen dat ze rechtstreeks benadeeld zijn, maar ook dat ze hun argumenten op het juiste moment hebben aangebracht. Doen ze dat niet, dan hebben ze geen toegang tot een beroep. En waar toch iets is fout gegaan, moet die fout zo snel mogen worden rechtgezet zonder nieuwe lange procedures.
- Goede regelgeving leidt tot rechtszekerheid: ten slotte gaat de expertencommissie ook in op de regelgeving die weegt op de vergunningverlening. Zij adviseert zo om meer projecten vrij te stellen van een vergunning, te werken aan een goede en flexibele ruimtelijke planning, maar gaat ook in op onwerkbare instrumenten zoals de Hemelwaterverordening, de verkavelingsvergunningsplicht, de VEN-toets en de soortentoets.
Minister-president Diependaele en minister Brouns kondigden alvast aan om nog deze maand werk te maken van “de eerste concrete resultaten”. Voka steunt de kordate actie.
Wat verandert er nu concreet?
Het advies treedt doortastend op. Als we de adviezen met de situatie van vandaag vergelijken, zien we dat er inderdaad wordt ingezet op een robuuste en rechtszekere vergunningverlening:
Hoe zit het nu?
Vergunningverleners en adviesinstanties hoeven niet in te gaan op een vraag tot vooroverleg.
Heel wat overheden passen soft law (niet-bindende richtlijnen of visies) op een bindende wijze toe op vergunningsaanvragen.
Het ontvankelijkheids- en volledigheids-onderzoek kan telkens worden verlengd. Een onvolledig dossier doet de procedure stoppen.
Adviesinstanties kunnen bindende adviezen verlenen die de vergunningverlening in de weg staan.
Vergunningverleners mogen geen rekening houden met de voordelen van een projecten. Socio-economische belangen spelen niet mee.
De Vlaamse overheidsdiensten mogen beslissingen van andere overheden bestrijden bij de Raad voor Vergunningsbetwistingen.
Een beroeper kan haar argumenten achter de hand houden tot wanneer ze een beroep bij de Raad voor Vergunningsbetwistingen indient.
Wetenschappelijk studiewerk kan te gemakkelijk in twijfel worden getrokken door beroepers.
Een beroeper kan vrij gemakkelijk aantonen dat zij belang heeft om een vergunning te bestrijden.
De Raad voor Vergunningsbetwistingen kan een vergunning inhoudelijk toetsen en moet, bij een onwettigheid, de vergunning altijd vernietigen. Procedurecarrousels doen zich vaak voor.
De verouderde ruimtelijke ordening in Vlaanderen staat de vergunning van heel wat projecten in de weg of werpt onnodige obstakels op.
Wat stelt het advies voor?
Iedere initiatiefnemer krijgt een recht op vooroverleg en het vooroverleg kan niet worden geweigerd.
Zo’n soft law kan geen weigeringsgrond voor een vergunning zijn. Enkel bindende wetgeving mag evident bindend werken.
Het volledigheidsonderzoek duurt maximaal 30 dagen. Ziet de overheid toch een probleem? Dan beslist de aanvrager wat er gebeurt.
Bindende adviezen zijn niet meer mogelijk. Het is de wetgeving die bindend is, niet de adviezen.
Via een integrale maatschappelijke afweging mag een vergunningverlener rekening houden met de voordelen van een project.
De Vlaamse overheidsdiensten kunnen enkel een beroep instellen als ze op tijd advies en inspraak hebben verleend.
Een beroeper moet tijdig inspreken en alle argumenten nog tijdens de procedure opwerpen. Geen bezwaar, geen beroep.
Via een bijzondere bewijswaarde kan een beroeper de conclusies niet zomaar in twijfel trekken. Er is objectief tegenbewijs nodig.
Een beroepen moet zowel bij haar beroep als bij haar argumenten aantonen dat zij een persoonlijk én bewezen nadeel ondervindt.
De Raad voor Vergunningsbetwistingen mag de inhoud van een vergunning niet beoordelen. Zij kan de vergunning behouden of naar een snelle herstelbeslissing vragen.
Het is sneller mogelijk om af te wijken van oude plannen en nieuwe plannen mogen niet te gedetailleerd zijn. Sommige projecten kunnen genieten van bestemmingsneutraliteit.
En dit is nog maar een kleine greep uit de 45 adviespunten. Voka dringt al langer aan om verschillende van deze punten om te zetten in regelgeving en ziet nu vooruitgang. De gemengde expertencommissie leverde een sterk advies af, dat nu evident dringende actie vereist.
