“Preventie is geen luxe, het is een noodzaak”

De kracht van omgeving en educatie

Eén van de projecten waar Van der Plaetsen nauw bij betrokken is, is Cities for Better Health , een internationaal initiatief dat stedelijke gemeenschappen helpt om lokaal gezondheidsbeleid te voeren. Niet top-down, maar co-creatief: “We bouwen coalities van ‘de willing’: lokale besturen, scholen, sportclubs, jeugdbewegingen, zelfs buurtbewoners. Als zij samen stappen zetten, komt er iets in beweging.”

Ze hamert op de rol van gezondheidsgeletterdheid – een term die ze zonder aarzelen uitspreekt. “Veel mensen denken dat fruit altijd gezond is. Maar een halve tros druiven op een namiddag? Dat is pure suiker. We moeten die kennis blijven aanreiken, ook aan volwassenen.” 

Preventie als economische hefboom

Wat vaak vergeten wordt: preventie is niet alleen een gezondheidsvraagstuk, maar ook een economisch. “Een samenleving met veel chronisch zieke mensen is duur. Niet alleen voor de gezondheidszorg, maar ook voor de arbeidsmarkt. Mensen haken sneller af, vallen uit, missen kansen. Gezondheid is geen kostenpost, maar een investering.”

Daarom gelooft ze dat ook bedrijven een belangrijke rol hebben. Niet alleen door een fruitmand op tafel te zetten, maar door structureel tijd en ruimte te geven aan gezond gedrag. “Een werknemer die letterlijk geen tijd heeft om gezond te lunchen – dat is geen uitzondering. Dat is een gemiste kans.”

“We meten, en we zien dat het werkt”

Van der Plaetsen benadrukt dat preventie geen vaag idealisme is. “In Kopenhagen hebben we op wijkniveau projecten opgezet rond gezondere levensstijl. Na vijf jaar zagen we een duidelijke daling van diabetesgevallen, terwijl de nationale curve bleef stijgen. Dat zijn feiten. Preventie werkt – als je het goed aanpakt.”

Belangrijk voor haar is ook nuance. “Chronische ziektes zijn nooit simpelweg ‘eigen schuld, dikke bult’. Er zijn genetische, sociale, economische factoren. Maar dat ontslaat ons niet van de plicht om omgevingen te creëren waarin mensen wél gezonde keuzes kunnen maken.”

Tegelijk pleit ze voor een en-enverhaal: preventie én zorg. “We mogen niet blind staren op voorkómen alleen. Mensen die vandaag ziek zijn, verdienen ook aandacht, begeleiding en respect. We moeten vermijden dat zij uit de boot vallen.” 

De volgende generatie? Die verdient beter

Kinderen vormen voor Nadia Van der Plaetsen een sleutelpunt in het preventieverhaal. “Wat wij vandaag doen of niét doen, bepaalt hun toekomst,” zegt ze. “Willen we dat zij als twintiger al lijden aan obesitas of diabetes? Of willen we hen sterker maken met kennis, beweging en gezonde keuzes?” De urgentie is duidelijk: gezonde gewoontes moeten van jongs af aan meegegeven worden, thuis, op school en in de bredere leefomgeving.

Toch is de realiteit hard. “We moeten eerlijk zijn. De cijfers in België zijn zorgwekkend, zeker bij kinderen,” klinkt het. “Het is nog niet dramatisch, maar de trend is fout. En ja, het normaliseren van overgewicht op sociale media helpt daar niet bij. Body positivity is belangrijk, maar gezondheid blijft het hoofddoel.” Daarom roept ze op tot collectieve actie. “Preventie is geen taak van één minister of één gezondheidsdienst. Het is van ons allemaal. Als ouder, als leraar, als CEO, als beleidsmaker. En hoe sneller we dat beseffen, hoe gezonder onze toekomst zal zijn.” Hierbij mogen wij nooit uit het oog verliezen dat naast preventie ook zorg voor mensen die aan obesitas lijden een noodzaak is. Het is een en-en-verhaal.