België telt vandaag meer langdurig zieken dan werklozen. Sinds 2017 overstijgt het aantal mensen in invaliditeit dat van de werklozen en meer dan een half miljoen burgers zijn intussen langdurig arbeidsongeschikt, waarvan bijna 300.000 permanent.
Dat cijfer alleen al moet een alarmsignaal zijn. De kostprijs loopt intussen op tot 12 miljard euro per jaar, dubbel zoveel als in 2012. Dat is budgettair onhoudbaar én maatschappelijk onverantwoord. Willen we de werkzaamheidsgraad optrekken naar 80%, dan is dit dossier cruciaal.
Willen we de werkzaamheidsgraad optrekken naar 80%, dan is dit dossier cruciaal.
Van werklozen naar langdurig zieken: communicerende vaten
De sterke stijging van het aantal langdurig zieken is geen toeval. Strengere werkloosheidsregels en de afbouw van het stelsel van brugpensioen (SWT) hebben deels geleid tot een verschuiving: wie niet langer in de werkloosheid blijft, komt vaker dan voorheen terecht in het stelsel van arbeidsongeschiktheid. In het licht van de beperking van de werkloosheidsuitkeringen moet tevens goed bewaakt worden dat dit niet verder leidt tot een verschuiving richting ziekte en invaliditeit.
Psychische en fysieke aandoeningen: geen eindstation
De twee belangrijkste diagnoses bij intrede in invaliditeit zijn psychosociale stoornissen en musculoskeletale aandoeningen. Samen zijn ze goed voor 2/3de van alle gevallen. Precies deze aandoeningen bieden vaak wél ruimte voor herstel (op termijn), behandeling of aangepast werk. Ze mogen dus geenszins een eindstation zijn. Een aanpak die inzet op periodieke opvolging en maatwerk kan wellicht duizenden mensen opnieuw perspectief bieden.
Het voorstel van de minister van Volksgezondheid om invaliditeit niet langer permanent toe te kennen maar jaarlijks te verlengen, is daarom voor Voka een stap in de juiste richting. Het zorgt ervoor dat we het onderscheid scherper maken tussen wie écht permanent arbeidsongeschikt is en wie nog aan de slag kan – eventueel in een andere job, sector of formule van gedeeltelijke werkhervatting. Zo vermijden we dat mensen te snel en onnodig definitief uit het arbeidsproces verdwijnen. Tegelijk opent dit perspectief de achterdeur naar werk opnieuw.
Het voorstel om invaliditeit niet langer permanent toe te kennen maar jaarlijks te verlengen, is een stap in de juiste richting.
Activeringslogica overal
Met het voorstel dat nu op tafel ligt, wordt de activeringslogica doorgetrokken naar het RIZIV zoals we dit ook al kennen in de werkloosheid. Zo werden in de werkloosheid rechten en plichten aangescherpt, leeftijdsgrenzen voor beschikbaarheid verhoogd en bemiddelingsdiensten aangescherpt om snel en aanklampend op te treden. Ook daar werd uiteindelijk ingezet op het bereiken en activeren van langdurige werklozen zoals ook nu wordt overwogen voor langdurig zieken.
Rol van werkgevers: cruciaal maar niet vanzelfsprekend
Werkgevers moeten daarin ook hun verantwoordelijkheid opnemen. Vele bedrijven hebben al ervaring met aangepast werk, re-integratietrajecten en opleidingen maar de cijfers tonen duidelijk het verbeterpotentieel. Net zoals langdurig zieken aangepaste begeleiding vragen, kunnen ook werkgevers in deze alle hulp gebruiken (denk aan aangepaste jobs, coaching, opleiding, progressieve werkhervatting enzoverder).
