VITO investeert in de transitie naar een duurzame wereld

Het onderzoekscentrum vertaalt wetenschappelijke inzichten naar concrete toepassingen. “Onze missie is wetenschap, economie en technologie te laten samenwerken in de praktijk”, zegt CEO Inge Neven. “In Vlaanderen, maar ook ver daarbuiten. Want uiteindelijk blijft de belangrijkste vraag: hoe maken we van de wereld van morgen nog altijd een mooie wereld?”

Wanneer we aankomen bij VITO in Mol is het opvallend rustig. De parking is minder gevuld dan normaal, de gangen liggen er verlaten bij. Geen crisis, integendeel: het is VITOdag. Medewerkers kunnen een halve dag inzetten op een duurzame activiteit, zoals samen gaan suppen, bloed gaan geven of helpen bij het afvoeren van hooi van graslanden. Kleine acties die, vermenigvuldigd door 1.400 medewerkers, een verschil maken. Het illustreert meteen waar VITO voor staat: wetenschappelijke kennis en innovatie inzetten om duurzaamheid concreet te maken. “Duurzaamheid draait voor mij om evenwicht”, vertelt Inge Neven. “We hebben de natuur te hard uitgedaagd en krijgen nu de rekening gepresenteerd. Het is onze opdracht om technologie te ontwikkelen die helpt om een nieuw evenwicht te vinden – één waar economie, samenleving en milieu samen sterker uitkomen.” 

Van klein onderzoekscentrum naar Europese top

VITO – voluit de Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek – werd in 1991 opgericht na een afsplitsing van het nucleair onderzoekscentrum SCK. Waar er toen 150 mensen werkten, zijn dat er vandaag 1.400, afkomstig uit 69 landen. Het is een weerspiegeling van de intussen internationale aantrekkingskracht van VITO. “We hebben een team van wereldtoppers in huis”, benadrukt Inge Neven. “Wetenschappers en ingenieurs die hier komen werken omdat ze weten dat ze hier impact hebben. Dat ze echt een verschil kunnen maken.” Die impact is ook zichtbaar in de evolutie van VITO zelf. Van een onderzoeksinstelling met een eerder academisch profiel groeide de organisatie uit tot een internationaal erkend science-to-technology partner. “VITO zet wetenschap om in tastbare innovaties, AI-oplossingen en beleidsadvies”, weet Inge Neven. “Daarmee helpen we bedrijven om hun concurrentiekracht te behouden en ondersteunen we overheden in hun klimaat- en energiebeleid.” 

Drie domeinen, vijf missies

Om richting te geven aan de veelheid van expertise – meer dan veertig domeinen – focust VITO vandaag op drie hoofddomeinen: een regeneratieve economie, een gezonde leefomgeving en veerkrachtige ecosystemen. “Die keuze maakt onze werking scherper en performanter”, verduidelijkt Inge Neven. “Binnen die domeinen werken we ook aan vijf transversale maatschappelijke missies die technologie sneller in de praktijk moeten brengen: circulaire havenregio’s, fossielvrije wijken, een veilige en soevereine maatschappij, een zorgvrije leefomgeving en het behoud van natuurlijk kapitaal. Het zijn thema’s die rechtstreeks inspelen op de uitdagingen van onze tijd. De vertaalslag naar concrete toepassingen is voor ons essentieel. Het heeft geen zin om enkel theoretische modellen te ontwikkelen – technologie moet werken in de complexe realiteit van vandaag.” 

Van staalafval tot bouwsteen: Carbstone

Een heel mooi voorbeeld van die aanpak is de ontwikkeling van de Carbstone. VITO vond een manier om calciumrijk staalslakpoeder – een restproduct van de staalindustrie – te gebruiken als grondstof voor bouwmaterialen. CO₂ wordt daarbij niet uitgestoten, maar net vastgelegd als bindmiddel. “Met dit proces slaan we in één kubieke meter stenen 350 kilogram CO₂ op”, legt Inge Neven uit. “Dat is een dubbele winst: we maken nuttige bouwstenen en we reduceren de CO₂uitstoot. Het toont mooi hoe circulaire economie, technologie en duurzaamheid samenkomen. De technologie wordt intussen gevaloriseerd in samenwerking met partners zoals ORBIX.” 

Energie, water en grondstoffen in balans

Naast circulaire bouwmaterialen werkt VITO aan oplossingen voor fossielvrije energie en slim waterbeheer. De organisatie ontwikkelt modellen om vraag en aanbod van hernieuwbare energie beter op elkaar af te stemmen, onderzoekt elektrolyse en membranen voor efficiëntere productieprocessen en zoekt digitale toepassingen om water maximaal te capteren en hergebruiken. “De uitdaging is om kringlopen te sluiten”, zegt Inge Neven. “Niet alleen binnen een bedrijf, maar ook tussen sectoren zoals industrie, landbouw en de bebouwde omgeving. Elke molecule, elke energiebron moet zo lang mogelijk en zo efficiënt mogelijk in balans gehouden worden.” 

Klimaatadaptatie en veiligheid

En VITO kijkt verder dan CO₂-reductie alleen. Ook klimaatadaptatie is een speerpunt: het voorbereiden op onvermijdelijke gevolgen zoals droogte, overstromingen of hittegolven. “We zijn zeer sterk in het analyseren van beelden en data”, vertelt Inge Neven. “Met satellietbeelden, digitale modellen en terreinmetingen helpt VITO steden en overheden om risico’s te voorspellen en rampscenario’s te vermijden.” Daarnaast speelt geopolitieke veiligheid een steeds grotere rol. Europa is sterk afhankelijk van ingevoerde fossiele brandstoffen en zeldzame aardmaterialen en daardoor kwetsbaar. “Er zijn heel wat uitdagingen in de wereld en Europa voelt daar steeds meer de gevolgen van”, mijmert Inge Neven. “Maar ik blijf geloven dat het glas half vol is. Onze diversiteit en kennis zijn enorme troeven. De vraag is hoe we die volop kunnen benutten en tegelijk onze economie en welvaart veiligstellen. VITO wil daarbij een katalysator zijn: door wetenschap en technologie te vertalen naar oplossingen die vandaag al werken. Vandaag wordt bijvoorbeeld 100 procent van de zeldzame aardmetalen voor windturbines geraffineerd in China. Dat is absoluut een risico. VITO onderzoekt daarom alternatieven en strategieën om meer autonomie te verzekeren. Duurzaamheid en veiligheid zijn vandaag onlosmakelijk met elkaar verbonden.” 

Nauwe samenwerking met bedrijven

De link met de bedrijfswereld is voor VITO cruciaal. “Innovatie heeft pas zin als ze ook daadwerkelijk haar weg vindt naar de praktijk”, verduidelijkt Inge Neven. “Daarom bieden we bedrijven veel meer dan enkel onderzoeksrapporten. We helpen rechtstreeks bij de ontwikkeling van duurzame technologieën. We betrekken bedrijven heel vroeg in het onderzoeksproces. We willen begrijpen wat hun uitdagingen zijn en zoeken vervolgens mee naar oplossingen die technologisch én economisch haalbaar zijn.” Die aanpak werkt zowel voor grote industriële spelers als voor kmo’s. Multinationals kloppen bij VITO aan om hun productieprocessen duurzamer en efficiënter te maken, maar ook kleinere ondernemingen vinden de weg naar Mol en de andere VITO-sites. “Een kmo heeft vaak niet de middelen om zelf grote onderzoeksafdelingen uit te bouwen”, legt Inge Neven uit. “Wij bieden hun toegang tot kennis, infrastructuur en testfaciliteiten die ze anders nooit zouden kunnen gebruiken. Zo verlagen we hun innovatiekosten en risico’s, en versnellen we tegelijk de stap van idee naar praktijk.” Het palet aan samenwerkingen is breed: van het meedenken over circulaire businessmodellen tot het testen van nieuwe materialen op industriële schaal. Zo helpt VITO bedrijven bij de overschakeling naar biogebaseerde grondstoffen, het slim inzetten van energie, of het ontwikkelen van nieuwe recyclagetechnieken. “Door onze multidisciplinaire aanpak bekijken we problemen vanuit verschillende invalshoeken”, weet Inge Neven. “Dat maakt ons uniek. We willen niet alleen een technologisch antwoord geven, maar ook laten zien hoe een oplossing rendabel kan zijn in de dagelijkse bedrijfsvoering.” De samenwerking gaat bovendien verder dan individuele projecten. VITO maakt deel uit van een rist consortia van bedrijven, overheden en kennisinstellingen die samenwerken rond gedeelde uitdagingen, zoals de transitie naar circulaire havenregio’s of de ontwikkeling van fossielvrije wijken. “Met initiatieven zoals bijvoorbeeld EnergyVille kunnen we een schaal creëren die echt het verschil maakt.” 

Vooruitkijken naar 2030

VITO wil ook zelf het goede voorbeeld geven. Tegen 2030 wil de organisatie volledig CO₂-neutraal zijn. Daarvoor werkt ze aan een duurzaam masterplan voor infrastructuur, investeert ze in laadpalen en vergroent ze het wagenpark. De CSRD-richtlijnen zijn al verankerd in de strategie. En ook inhoudelijk liggen de ambities hoog. “Ik wil onze impact tegen 2030 verdubbelen”, besluit Inge Neven. “Dat betekent meer pilootprojecten, living labs en demonstratieruimtes. Bedrijven moeten kunnen zien dat technologie werkt op schaal, zodat ze met minder risico kunnen investeren. Daarnaast zetten we sterker in op commercialisatie van eigen innovaties. Zo versterken we ons IP-portfolio en kunnen we nieuwe onderzoeksprojecten financieren. We willen onszelf voortdurend heruitvinden. En zichtbaarder worden. Niet om onszelf te promoten, maar om onze kennis toegankelijk te maken. Innovatie blijft vaak abstract. Door onze oplossingen tastbaar en interactief uit te leggen, kunnen we bedrijven, overheden én burgers betrekken. Samenwerking is de sleutel – binnen VITO zelf, maar evenzeer erbuiten. Alleen samen krijgen we de transitie naar duurzaamheid versneld.”

Wie is Inge Neven?

Inge Neven (46) studeerde bioingenieur en behaalde nadien een MBA aan Vlerick. Ze werkte als consultant bij ADLittle en in de start-up Empact, maar koos later voor meer maatschappelijke impact. Vier jaar lang werkte ze voor een NGO in West- en Centraal-Afrika, waar ze zich inzette voor capacity building. Terug in België bouwde ze ervaring op als COO in de retailsector en later als Chief of Staff en CIO bij imec. Tijdens de coronacrisis was ze het gezicht van het Brusselse preventie- en gezondheidsbeleid. Sinds 2023 staat ze aan het hoofd van VITO.