Roman, oudste familiale brouwerij in België met het vizier op (over)morgen

Carlo en Lode Roman vormen al zo’n 25 jaar de veertiende generatie in de familiale brouwerij. 

Tekst Sam De Kegel – foto Wannes Nimmegeers

Elke wielertoerist met een hart voor de Vlaamse Ardennen is er al meermaals gepasseerd: de majestueuze, historische gevel van Brouwerij Roman, halfweg tussen Oudenaarde en Brakel. Het rode, bakstenen complex met geplaveide binnenplaats dateert uit 1927, de oprichtingsdatum van het bedrijf gaat eeuwen terug in de tijd en staat gebeiteld in de muur: 1545. Toen begon ene Joos Roman, landbouwer én caféuitbater, bier te brouwen in het dorp Mater. “Tot 1926 waren we hoofdzakelijk landbouwers die ook bier brouwden”, vertelt Lode. “Vanaf 1927 heeft onze grootvader, Jozef, zich voluit gefocust op de bierproductie, samen met zijn twee broers.”

Roman is zelfs de oudste familiale brouwer van België, maar je wentelen in een roemrijk verleden is dodelijk voor elke ondernemer, dat weten Carlo en Lode Roman maar al te goed. De broers vormen al zo’n 25 jaar de veertiende generatie, en de vijftiende is al aan het gisten, maar daarover straks meer. 

Carlo is verantwoordelijk voor de productie & investeringen, Lode doet de verkoop. “We zijn heel complementair. Als we niet overeenkomen, slapen we er een nachtje over. We nemen altijd beslissingen op de lange termijn.”

Carlo en Lode tronen ons mee over de binnenplaats met kinderkopjes, richting de nagelnieuwe maalderij (geplaatst door Spiromatic, ook een familiebedrijf uit de regio), brouwzaal en tankkelders. “De bakstenen en een deel van de betonstructuren hebben we gerecupereerd uit de oude gebouwen. Ook de bogen zijn nog origineel. Zie het als ‘littekens’ van vroeger die charme bieden aan  dit nieuwe gebouw”, vertelt Carlo.

Uit de blinkende inox ketels in de nieuwe brouwzaal stromen bieren als Ename, Adriaen Brouwer, Sloeber, Gentse Strop en Roman Pils, maar ook het hippe alcoholvrije bier, Ramon. “Onze oude brouwzaal dateert van 1927. Ze werd in de jaren 80 vernieuwd, maar zat qua capaciteit tegen het maximum. Nu stijgt onze capaciteit van 115.000 naar 200.000 hectoliter per jaar.”

Is dat het hoofddoel van alle investeringen, de grootste ooit in de geschiedenis van dit bedrijf: de toekomst veiligstellen? 

Carlo: “Voor de covid-pandemie hadden we al een nieuwe bottelarij gezet in twee fases. Het hart van de brouwerij is de nieuwe brouwzaal, die sinds kort volop draait en die we nu geïntegreerd hebben met de nieuwe maalderij. De jongste tien à vijftien jaar hebben we bijna ons volledig productieapparaat vernieuwd, waardoor we op een meer efficiënte, duurzame én ergonomische manier kunnen werken. We zijn bijzonder tevreden over de integratie van alle nieuwe installaties binnen de bestaande gebouwen, waarbij de look & feel van de buitenkant behouden bleef. We willen een modern bedrijf, met respect voor de authenticiteit van het verleden.” 
Lode: “Innoveren, met respect voor het verleden. Soms liggen er goedkopere oplossingen op tafel, maar we verkiezen ervoor om het verleden te respecteren en ervoor te zorgen dat de volgende generatie ook fier kan zijn op wat we gerealiseerd hebben.” 
Carlo: “Onze site is trouwens geen beschermd monument, maar wel een monument in de regio. Iedereen kent deze gebouwen.”

Hoe willen jullie nog meer verweven raken met de regio? Meesurfen op het wielertoerisme? 

Carlo: “We willen naar bezoekers toe top of mind worden, en niet enkel in het wielertoerisme. Nu al ontvingen we voor de pandemie zo’n 6.000 bezoekers per jaar. De regio Vlaamse Ardennen heeft de jongste tien jaar al heel wat stappen gezet, maar kan zeker nog groeien als toeristische regio.”
Lode: “Er is een overkoepelende organisatie van Toerisme Vlaamse Ardennen, met de gemeenten en Provincie als trekker. In het voorjaar wordt het wielertoerisme wat uitvergroot, maar er is het ganse jaar door veel overnachtingstoerisme met vele B&B’s en vakantiewoningen. Je kan hier fietsen, wandelen, archeologische sites (zoals die in Ename, red.) ontdekken.”
Carlo: “Oud-burgemeester van Oudenaarde, Marnic De Meulemeester, heeft Oudenaarde en de Vlaamse Ardennen echt op de kaart gezet, zowel op het vlak van wielertoerisme, horeca als cultureel erfgoed. Maar er is dus nog veel potentieel. Ik neem graag Limburg als voorbeeld, waar met de reconversie van de mijnen bijzonder zwaar geïnvesteerd is in toerisme.” 
Lode (neemt over): “We willen niet enkel teren op wie hier spontaan komt, maar zelf ook mensen naar de Vlaamse Ardennen lokken. Biertoerisme is in, beergeeks komen uit gans België, Europa en zelfs de wereld afgezakt om een biertoer te doen en tien brouwerijen te bezoeken op een week tijd. Nu ons productieapparaat helemaal vernieuwd is, willen we terug mee op de kar springen van het biertoerisme, via geleide bezoeken. Op zaterdag kan iedereen een biertje drinken met zicht op de nieuwe brouwzaal. In de iets verdere toekomst dromen we van een eigen bezoekerscentrum.” 

Dankzij de nieuwe brouwzaal vergroot de capaciteit naar 200.000 hectoliter per jaar. Hoeveel brouwen jullie nu?

Lode: “110.000 hectoliter. (droogjes) We hebben er 480 jaar over gedaan om aan dit getal te geraken, we zullen dus niet binnen vijf jaar het dubbele produceren. Onze grootvader heeft in 1927 een brouwzaal gezet, nu zetten we 98 jaar later een nieuwe. We kijken dus op heel lange termijn. Het zou zonde zijn om slechts 20% extra in capaciteit te investeren en binnen tien jaar vast te stellen dat je opnieuw moet herbronnen. Door al deze investeringen is de rentabiliteit van het bedrijf verbeterd en zullen we grotere stappen kunnen zetten. Als ook de bankiers geloven in de toekomst van het bedrijf, zegt dat iets.”

Wat is een realistische volumegroei?

Lode: “In normale omstandigheden is de brouwerij de jongste tien jaar 50% gegroeid, maar tijdens de covidpandemie kenden wij – en de ganse sector – natuurlijk een serieuze dip in de omzet. De voorbije jaren waren ook wat lastiger, o.a. door het slechtere weer, de onstabiele geopolitiek en de bierverkoop die toch wat onder druk staat in Europa.”

Waarom wordt er minder bier verkocht?

Carlo: “Er is een andere perceptie tegenover alcohol en bier, met nauwelijks nog nuance. Bier is nog steeds een consumptieproduct waarbij mensen met elkaar verbinden in horecazaken of het verenigingsleven. De klemtoon wordt nu te vaak gelegd op alcoholmisbruik. De Belgische biercultuur is trouwens erkend als werelderfgoed door Unesco, het is deel van ons DNA. Dat is gelinkt aan brouwerijen, horecazaken en zoveel mensen die samen genieten van een degustatiebier. Natuurlijk ondersteunen wij 100% verantwoord alcoholgebruik. Geniet met mate. En drink je iets te veel, neem dan een taxi. We hopen gewoon dat de nuance wat terugkeert in dit debat.”
Lode: “Onderschat niet de sociale functie van de horeca en een lekker glas bier. In coronatijd zag je de nefaste gevolgen van het sociaal contact dat wegviel. Vandaag mag je nauwelijks nog zout, suiker, vet, zo weinig mogelijk vlees en alcohol consumeren. Maar wat is het allerbelangrijkste voor je gezondheid? De levensvreugde bij mensen. Wij willen daar ons steentje toe bijdragen. 
Trouwens, we hebben ook twee alcoholvrije bieren in ons segment: de dorstlesser Ramon en onze Gentse Strop 0,4%.”

(lees verder onder de foto)

In de brouwtoren blinken de ketels van de oude brouwzaal in het koper.

Die opmars van alcoholvrije bieren is niet meer te stuiten …

Lode: “Het zijn ook de twee sterkst groeiende bieren in ons segment op dit ogenblik.”
Carlo: “Ze werden eerst vooral geconsumeerd in steden door een jonger publiek, maar nu wordt er ook meer en meer alcoholvrij gedronken op het platteland. Ze worden steeds smaakvoller, zeker die van ons (glimlach). Met Ramon kozen we in 2019 ook voor een nieuwe identiteit, nieuwe naam en aparte, hippe verpakking (in blik, red.).”

Jullie hebben drie verkoopskanalen: retail, horeca en export. Waar zit de meeste groei?

Lode: “De horeca blijft ons belangrijkste kanaal, maar staat het meest onder druk. Mensen drinken vaker thuis vandaag. Het horecalandschap is ook ingrijpend veranderd in vergelijking met 20 jaar geleden. Vroeger had je nog vele bruine cafés; die zijn nu veelal vervangen door eethuizen en weekendzaken, waar mensen meer van een degustatiebier genieten en minder van het pilsje aan de toog. Wij hebben nu meer werk om dat volume in stand te houden. 
De retail doet het een stuk beter: thuisconsumptie groeit sterk, sinds covid is die trend nog versterkt. Onze export, ten slotte, situeert zich voornamelijk binnen West-Europa. In Frankrijk en Italië is Ename populair, in Nederland de Gentse Strop. Belgisch bier blijft een referentieproduct, maar er is de jongste vijftien jaar heel veel lokale concurrentie bijgekomen, met talloze microbrouwerijen wereldwijd. Nu begint dat aantal weer te verminderen en grijpen mensen meer terug naar referentiebieren. Die wereldwijde explosie van microbrouwerijen was wel positief om speciaalbieren in de kijker te zetten. Tegenover het buitenland hebben we de voorbije jaren ook een nadeel ondervonden door de sterk stijgende grondstoffen- en energieprijzen; die laatste stegen bij ons meer dan waar ook in Europa. Het had ook een grote impact op onze toeleveranciers, vooral van mout. En dan zwijgen we nog over de hoge loonkosten. In België zijn de lonen gekoppeld aan de evolutie van de gezondheidsindex, in pakweg Frankrijk of de VS kennen ze dat helemaal niet. Ook het onderhoud van onze machines wordt duurder door die loonindexeringen. Onze klanten hebben daar relatief begrip voor dankzij onze langetermijnpartnerships, maar uiteindelijk betaalt de consument en als Belgische bieren sterker stijgen in prijs dan de lokale bieren in die landen, verlies je je concurrentiepositie.”

Hebben jullie al die kostenstijgingen kunnen doorrekenen?

Lode: “Neen, vooral omdat we vinden dat bier een product is dat betaalbaar moet zijn voor iedereen. Bier brengt mensen samen uit alle lagen van de samenleving, het mag niet exclusief worden. Daarom dragen we zelf een deel van die extra kosten.” 

Kan je de verkoop van bier eigenlijk goed sturen?

Lode: “Nee, ik denk het niet. Een van onze sterktes is dat we een breed gamma aanbieden en kunnen inspelen op de noden van de markt. Wij passen ons aanbod aan in functie van wat de mensen graag hebben.”
Carlo: “Wij spenderen wel veel tijd en energie in persoonlijk contact met onze buitenlandse importeurs. We kennen onze klanten heel goed.”

Een slimme brouwer is vandaag ook duurzaam. Hoe proberen jullie zo energie-efficiënt mogelijk te produceren?

Carlo: “In 2008 zijn we daarmee gestart, via een ‘fotoscan’ door Engie om ons energieverbruik door te lichten. Jaar na jaar proberen we ons elektriciteits-, gas- en waterverbruik naar beneden te krijgen. We detecteren en corrigeren waterverliezen. We maken onze medewerkers bewust om zo weinig mogelijk energie en water te verspillen. We optimaliseren reinigingsprocedures, door bijvoorbeeld installaties minder lang na te spoelen, zo win je extra water. Onze nieuwe installaties zijn sowieso veel energie-efficiënter, eerst met de vernieuwing van de bottelarij en nadien de nieuwe brouwzaal. Zeker met die laatste optimaliseren we ons water- en gasverbruik. Op vier verschillende punten doen we aan warmterecuperatie. Na elk weekend starten we zo met warm water van de productie van de week ervoor. In de nieuwe brouwzaal zijn we ook geëvolueerd van 3,5 liter vers water per liter bier naar anderhalve liter. Die enorme efficiëntie-stappen zijn economisch en maatschappelijk noodzakelijk. En wat zonnepanelen betreft, we produceren zonne-energie die we zelf kunnen verbruiken. Wat je terugzet op het net, daar verdien je nauwelijks nog iets aan. 12% van ons verbruik wordt nu gedekt door onze zonnepanelen. 
Onze energieadviseur Geert Cnudde zegt altijd: ‘De goedkoopste energie is de energie die je niet verbruikt’.”
Lode: “Al onze producten – zowel bieren als frisdranken – worden trouwens gemaakt met bronwater van onze eigen bron. Maar meer en meer willen we ook hemelwater gebruiken in ondersteunende productieprocessen, zoals reiniging. We hebben ook heel lang een eigen waterzuivering, om ons afvalwater zo proper mogelijk te lozen, later willen we het ook meer hergebruiken. Ook de draf (de overschot van mout, een nevenstroom, red.) wordt verkocht aan de lokale landbouwers, hun koeien lusten dat. We willen ons restafval nog meer reduceren en afvalstromen op de meest duurzame manier laten verwerken.”
Carlo: “Wat verpakkingen betreft, werken we al decennia met retourverpakking. Denk aan onze vaten. Ook flessen worden hergebruikt, er is nauwelijks wegwerpverpakking of plastic in onze brouwerij. Verre export komt niet terug, maar dat bier verpakken we in kartonnen dozen.”

(lees verder onder de foto)

Jullie vormen de veertiende generatie. Wordt de volgende al klaargestoomd?

Lode: “We hebben allebei twee kinderen. Carlo een zoon en dochter, ik twee zonen. Het zijn allemaal jongvolwassenen, tussen 16 en 19. Ze tonen wel al interesse in het bedrijf, maar we willen de druk nu nog niet te hoog leggen; laat ze een zorgeloze jeugd beleven. In de toekomst zien we wel wie er geïnteresseerd blijft.”
Carlo: “Ze doen wel al vakantiejobs op de brouwerij: fysiek werk of ze gaan mee op de baan. Zo krijgen ze voeling met de brouwerij.”
Lode: “Als brouwer word je toch een beetje geboren. Je bent altijd de zoon of dochter van een brouwer. Ook hun familienaam verraadt hen snel.”

Er is al een familiecharter opgesteld?

Carlo: “Nee, er zijn wel al enkele basisprincipes vastgelegd. Zoals: laat ze eerst ervaring opdoen elders, zodat ze persoonlijk en professioneel kunnen groeien.”
Lode: “Laat ze inderdaad eerst flink studeren, ervaring verwerven en af en toe van een pintje genieten (lacht). Ze zitten ook nog in het middelbaar, enkel mijn oudste zoon studeert al rechten aan de Kulak.” 
Carlo (knipoog): “Een jurist in een bedrijf is altijd handig. We worden als ondernemers overspoeld met regelgeving en procedures. Het is soms waanzin en heel moeilijk beheersbaar.”
Lode: “Het begrip ‘administratieve vereenvoudiging’ bestaat al dertig jaar, maar ondernemen is nog nooit zo complex geweest als nu.”

Nog even terug naar de opvolging. Als familiale ondernemer mag je niet aan jezelf denken, wel al aan de volgende generatie?

Lode: “We hebben een soort rentmeesterschap over het familiebedrijf. We zijn slechts passanten over generaties. We beheren dit bedrijf zo’n 20 à 30 jaar, en je wil het nog mooier doorgeven dan wanneer je het kreeg. We willen zeker onafhankelijk blijven. Andere partijen weten dat we niet te koop zijn. We hopen dat de volgende generatie dit bedrijf met dezelfde zorg zal verder zetten.”

Beide broers nemen ons nog even mee op sleeptouw naar de oude brouwtoren. De ketels van de oude brouwzaal blinken in het koper. “De binnenkant werd 35 jaar geleden al vervangen door inox. Maar liefst 98 jaar zijn deze ruimtes gebruikt. Nu is het officieel een museum”, lacht Carlo. “In de winter was het hier altijd gezellig warm, in de zomer snikheet voor de operator.”

Brouwen was vroeger corvee, nu volgen de brouwers het brouwproces op via een computerscherm, van (nat) mout malen over brouwsels maken tot gisten en lageren. Automatisering is het ordewoord. “Maar goed ook, qua ergonomie en klimatisatie is het zoveel aangenamer werken nu”, besluiten de broers. “En noteer maar: we hebben nog nooit mensen ontslagen na nieuwe investeringen.”