Zoals bekend is de maatschap een veelgebruikte structuur om controle bij schenkers van vermogen naar de volgende generatie te behouden. Controle betekent niet dat je op de schenking kan terugkomen, enkel dat het vermogen beheerd zal worden door de in de statuten van de maatschap aangeduide zaakvoerder(s).
Op basis van een in 2012 ingevoerde antimisbruikbepaling herkwalificeert de Vlaamse belastingadministratie in sommige gevallen een schenking gekoppeld aan een maatschap als een schenking onder opschortende voorwaarde. Dat betekent dan dat er op fiscaal vlak gehandeld wordt alsof er niet was geschonken en dus dat er alsnog erfbelasting op de waarde van de maatschap verschuldigd is.
Vlabel heeft dit jaar in een aantal op elkaar volgende beslissingen dit standpunt ingenomen. Voor alle duidelijkheid: dit is nog niet bevestigd door een rechtbank en is dus voorlopig een Vlabel-eigen interpretatie.
In die beslissingen gaat het telkens om vrij specifieke omstandigheden, die wel enige duiding verdienen. Vooreerst leren we eruit dat als de maatschap vóór juni 2012 werd opgericht deze bezorgdheid niet hoeft te bestaan. De antimisbruikbepaling wordt namelijk op dergelijke situaties niet toegepast.
Verder wordt ook de schenking over de echtgenoot naar de kinderen met een maatschap geviseerd. Schenkingen tussen echtgenoten zijn herroepbaar en door over de echtgenoot te schenken zou een schenker kunnen terugkomen op de schenking die door zijn echtgenoot is gedaan aan zijn kinderen, de zogenaamde dominoschenking. Als dit gecombineerd wordt met een maatschap waarin de ouders zich alle macht hebben voorbehouden, lijkt het erop dat Vlabel ervan uitgaat dat bij overlijden van de eerste schenker er alsnog erfbelasting zou verschuldigd zijn. Juridisch kunnen bij dit standpunt heel veel vragen gesteld worden.
Eén van de grootste doornen in het oog van Vlabel is het evenwicht tussen de macht van de schenker(s) en de macht van de eigenaars (de begift igden). Alle macht voorbehouden voor de schenker(s) tot aan zijn of hun overlijden lijkt nefast. Ook hier dient te worden opgemerkt dat de juridische onderbouwing van dit standpunt zeer twijfelachtig is.
Ten slotte is een ander aandachtspunt ook de last van inkomstenbehoud voor de schenker die op de schenking in combinatie met een maatschap wordt gelegd. Ook als die te groot zou zijn, zou dit een bron van discussie kunnen zijn.
Al die argumenten overtuigen een jurist niet, maar aan de andere kant zijn in de overgrote meerderheid van de gevallen deze bemerkingen van Vlabel makkelijk te vermijden. Koppel de macht van de zaakvoerder niet aan zijn of haar leven, geef wat inspraak aan de kinderen en als je weet dat je een last nooit in die mate gaat opvragen, leg die dan ook niet op.
Daarnaast zijn er nog wel mogelijkheden om al die discussies te vermijden. Keer bijvoorbeeld eens een dividend uit uit de maatschap. Zet het op de agenda en laat je kinderen tot een dividend beslissen als aandeelhouders. Zij gaan daarmee ongetwijfeld blij zijn en daarmee bewijs je dat ze wel degelijk eigenaar van de aandelen zijn en inspraak hebben. Ze konden immers het dividend ook weigeren. Als laatste en misschien belangrijkste tip kan ik meegeven dat het verstandig is om te zorgen dat de schenkers geen aandelen meer bezitten in de maatschap op datum van overlijden. Het behoud van de afgelijnde macht in de maatschap van de schenker/zaakvoerder kan ook worden bereikt door de zaakvoerder verregaande zeggenschap te geven bij het organiseren van een algemene vergadering en hem zelfs een vetorecht daarop te geven.
Als een schenker geen aandeelhouder meer is van een maatschap moet er bij zijn overlijden ook niets meer worden aangegeven met betrekking tot die maatschap. De rekeningen van de maatschap zullen ook niet geblokkeerd worden. Kortom, de maatschap zal dan gewoon doorlopen zonder dat Vlabel daar zicht op krijgt als de schenking meer dan 3 of 5 jaar oud is of geregistreerd werd. De aandeelhouders zullen dan conform de statuten voorzien in een nieuwe zaakvoerder of de maatschap zal worden ontbonden.
Voor zover goed doordacht, blijft de maatschap de Rolls-Royce onder de controlevehikels, maar ook aan zulke auto’s is soms wat onderhoud nodig.
Mark Delboo
