Met het Strategisch Beleidsplan Kustvisie wil de Vlaamse Regering een langetermijnstrategie uitwerken om de kuststreek te beschermen tegen de impact van de stijgende zeespiegel en toenemende stormactiviteit. De uitvoering van het beleidsplan zal bepalend zijn voor de toekomst van onze kustregio – niet alleen op ecologisch en maatschappelijk vlak, maar ook economisch.
Apzi-Voka en OPUA-Voka erkennen de noodzaak van een doordacht kustbeschermingsbeleid, maar stellen vast dat het voorliggende ontwerp van het Strategisch Beleidsplan op meerdere vlakken tekortschiet. Zonder fundamentele bijsturingen dreigt het plan onvoldoende gedragen te zijn door de havengebonden ondernemingen in Zeebrugge en Oostende.
De reeds ingediende bezwaarschriften van Apzi-Voka en OPUA-Voka – respectievelijk de verenigingen van private havenbedrijven in Zeebrugge en Oostende – zijn duidelijk: de voorgestelde oplossingen voor de havenzones zijn technisch, economisch en operationeel problematisch. Indien deze signalen onvoldoende worden meegenomen, zal het eindresultaat een definitief vastgesteld beleidsplan zijn dat de realiteit van de havenbedrijvigheid miskent én de internationale concurrentiekracht van onze havens ondermijnt.
Impact op haveninfrastructuur en bedrijfsvoering
Voor het havenplatform Zeebrugge stelt het ontwerpplan momenteel slechts één piste voor: het openhouden van de toegang tot de voorhaven, in combinatie met een significante ophoging van de kades en terminals. Die ingreep impliceert grootschalige infrastructuurwerken die een jarenlange impact zullen hebben op de bestaande havenactiviteit. Gebouwen en kranen zullen moeten worden afgebroken en heropgebouwd, terminals worden onbereikbaar tijdens de werken, en bestaande activiteiten komen onder zware druk te staan.
Niet alleen is dat scenario financieel bijzonder zwaar, de praktische haalbaarheid ervan roept serieuze vragen op. Wie zal de verantwoordelijkheid dragen voor de miljardeninvesteringen die ermee gepaard gaan? Het kan niet de bedoeling zijn dat deze kosten eenzijdig op de schouders van de private sector worden gelegd. Zonder garanties omtrent de financiering, de continuïteit van de bedrijfsactiviteiten en de werkbaarheid van de terminals, is dit scenario voor de Zeebrugse havenbedrijven onaanvaardbaar.
Voor Oostende zijn de alternatieven die worden voorgesteld evenmin realistisch. De 3 opties – (1) een open havenmond tot één meter zeespiegelstijging met sprong naar stormvloedkering na één meter zeespiegelstijging, (2) meteen een stormvloedkering vanaf 30 centimeter stijging, of (3) een nieuwe sluis die operationeel is vanaf 30 centimeter stijging – hebben alle verregaande implicaties voor de nautische toegankelijkheid en werking van de haven. Tijdens de jarenlange werken zouden bepaalde bedrijven in de voorhaven zelfs genoodzaakt zijn om tijdelijk te sluiten. Dat vormt een regelrechte bedreiging voor de economische levensvatbaarheid van de haven van Oostende.
Apzi-Voka en OPUA-Voka stellen vast dat het ontwerpplan op vandaag onvoldoende rekening houdt met de noden, bezorgdheden en expertise van de havenbedrijven.
Zeewaartse uitbreiding als toekomstgerichte oplossing
Daarom vragen Apzi-Voka en OPUAVoka om fundamenteel rekening te houden met een alternatief dat vanuit de bedrijfswereld zelf werd aangereikt: een zeewaartse uitbreiding van beide havens, gekoppeld aan de noodzakelijke kustbeschermingsmaatregelen. Voor Zeebrugge wordt voorgesteld om de haven westwaarts uit te breiden, richting zee. Die piste werd reeds naar voren geschoven in het cocreatietraject van Kustvisie, maar werd tot op heden onvoldoende onderzocht. Ze biedt nochtans de kans om de bestaande terminals operationeel te houden, terwijl parallel infrastructuur kan worden uitgebouwd die economische expansie als bescherming tegen stormvloeden combineert. Een echte win-win. Door een beschermende uitbreiding in zee aan te leggen, kan men vermijden dat de bestaande haveninfrastructuur onbereikbaar en onwerkbaar wordt door dure aanpassingswerken. Tegelijk vormt het nieuwe havengebied een fysieke buffer voor het achterland.
Ook voor Oostende stellen de havenbedrijven een zeewaarts alternatief voor. Daarbij worden 2 nieuwe havendammen gebouwd, in het verlengde van de bestaande. De oostelijke dam wordt oostwaarts afgebogen, waardoor bijkomende terminalruimte ontstaat, verder weg van het toeristische centrum. In die nieuwe zone zouden op termijn 2 nieuwe zeesluizen kunnen worden voorzien: een grote voor de zeevaart en een kleinere voor visserij, pleziervaart en recreatie. De bestaande bedrijven behouden zo hun bereikbaarheid en de economische bedrijvigheid blijft gegarandeerd – ook tijdens de werken. Dat alternatief verzoent stedelijke leefkwaliteit, kustbescherming en economische continuïteit op een doordachte manier.
Afstemming met het bedrijfsleven is onmisbaar
Apzi-Voka en OPUA-Voka stellen vast dat het ontwerpplan op vandaag onvoldoende rekening houdt met de noden, bezorgdheden en expertise van de havenbedrijven. Niet alleen zijn er vragen over technische en financiële haalbaarheid, maar ook over communicatie en betrokkenheid.
De ingrepen die momenteel worden overwogen, zullen immers een directe impact hebben op de dagelijkse werking van tientallen tot honderden ondernemingen die actief zijn in de havens van Zeebrugge en Oostende. En toch werden die bedrijven nauwelijks betrokken bij het opstellen van het ontwerpplan. Er is daarom dringend nood aan structureel overleg, met een gelijkwaardige rol voor de private sector in het verdere traject. De bedrijven zijn onmisbare partners in het realiseren van een toekomstgerichte en veerkrachtige kust.
De Vlaamse Regering moet haar verantwoordelijkheid opnemen door transparant en consequent in dialoog te gaan met de ondernemers die de ruggengraat vormen van onze maritieme economie. Indien het ontwerpbeleidsplan niet grondig wordt bijgestuurd, kan de regering – wat de verenigingen van de private havenbedrijven betreft – het beleidsplan niet definitief vaststellen.
De Vlaamse Regering moet haar verantwoordelijkheid opnemen door in dialoog te gaan met de ondernemers die de ruggengraat vormen van onze maritieme economie.
Nood aan een gedragen en haalbaar beleidsplan
De Toekomstvisie Havens, die volgens eerdere communicatie in cocreatie met de lokale besturen van Brugge en Oostende, Port of Antwerp-Bruges en Port Oostende zou worden uitgewerkt, kan slechts slagen indien zij vertrekt vanuit een juiste uitgangspositie. Die positie is, wat de havengemeenschappen betreft, een zeewaartse uitbreiding van beide havens. Alleen zo wordt het mogelijk om economische ontwikkeling, leefkwaliteit en kustbescherming op elkaar af te stemmen in een gedragen toekomstplan.
Een plan dat de havens reduceert tot statische infrastructuur, los van hun economische dynamiek, zal nooit robuust noch duurzaam zijn. Een visie op lange termijn kan slechts succesvol zijn wanneer zij voortbouwt op een realistisch kader, gedragen door alle betrokken actoren – niet in het minst door de bedrijven die elke dag opnieuw waarde creëren in deze cruciale schakels van onze Vlaamse economie.
Eerst herwerken, dan definitief vaststellen
Apzi-Voka en OPUA-Voka roepen de Vlaamse Regering op om het ontwerp van het Strategisch Beleidsplan Kustvisie grondig bij te sturen, alvorens het definitief vast te stellen. De ingediende bezwaarschriften van de havengemeenschappen verwoorden duidelijk waar het plan momenteel tekortschiet en naartoe moet gaan. Zonder inhoudelijke herwerking dreigt het beleidsplan onvoldoende draagvlak te hebben bij de ondernemersgemeenschap die vandaag en morgen de slagkracht van onze havens bepaalt. Alleen door zeewaartse uitbreiding en structurele afstemming met de bedrijfswereld te verankeren in het beleidsplan, kan Kustvisie uitgroeien tot een gedragen, uitvoerbaar en toekomstgericht project voor de hele Vlaamse kust.
