De H.J. Schoo-lezing is de jaarlijkse, prestigieuze lezing van EW (Elsevier Weekblad), genoemd naar de voormalige hoofdredacteur die bekend stond om zijn scherpe analyses en onafhankelijke geest. Het is een podium waar politici en denkers hun visie op de staat van de samenleving ontvouwen en zo het publieke debat voeden. Dit jaar was het de beurt aan premier Bart De Wever, en zijn boodschap kon niet actueler zijn. Ik vat ze hierna samen.
Europa staat op een kruispunt. We teren te veel op oude glorie, terwijl de wereld harder, sneller en zakelijker wordt. Wie zijn lezing hoorde, kon er niet omheen: wie werkt, spaart en onderneemt, heeft nood aan lef, helderheid en minder ballast. Geen nostalgie, maar nuchter realisme.
Antwerpen is het spiegelverhaal dat De Wever naar voren schoof – hoe kan het ook anders. Ooit weggezakt tot “oud, vervallen en doodsch”, herrees de stad dankzij visie en investeringen tot wereldhaven. Het is een ondernemersles in zijn zuiverste vorm: durf keuzes maken, schrap frictie en bouw schaal. Dáár ontstaat vooruitgang.
Vandaag ontbreekt dat elan in Europa. We zwaaien met de vrijhandelsvlag, maar raken verstrikt in interne muren, bureaucratie en politieke zelfgenoegzaamheid. Terwijl de VS en China talent en kapitaal aantrekken, voeren wij een handelsoorlog met onszelf. Ondernemers merken het dagelijks: trage vergunningen, onvergelijkbare regels en eindeloos tijdverlies dat rechtstreeks doorwerkt in gemiste kansen en marktaandeel.
Volgens De Wever kunnen we een straatlengte voorsprong nemen door als Benelux sneller en dieper te integreren.
Bert Mons, Gedelegeerd bestuurder
De Wever wees erop dat migratie opnieuw in dienst moet staan van onze economie. Niet de ongecontroleerde instroom die het draagvlak sloopt, maar actieve, legale migratie die de arbeidsmarkt versterkt en talent aantrekt. Even noodzakelijk is het vervolledigen van de Europese interne markt. Zolang lidstaten hun eigen regels opstapelen en barrières overeind houden, blijft Europa versnipperd. Een echte eenheidsmarkt en een kapitaalmarktunie zouden bedrijven eindelijk de schaal en de zuurstof geven om te groeien en te innoveren. Daarnaast moet Europa opnieuw controle nemen over strategische domeinen. Energie, defensie en kritieke grondstoffen mogen geen speelbal blijven van geopolitieke tegenstanders. Zonder zekere bevoorrading en een industriële basis is er geen concurrentiekracht. Dat betekent investeren in wat we zelf kunnen en tegelijk open blijven voor sterke partnerschappen waar dat in ons voordeel speelt.
Voor ondernemers is dit geen verre Brusselse agenda, maar dagelijkse realiteit. Het gaat om voorspelbare regels, toegang tot talent, betaalbare energie en kapitaal om te investeren. Dáár worden beslissingen gemaakt of uitgesteld, daar wordt winst geboekt of verlies geleden.
En juist hier ligt de kans voor de Lage Landen. De Benelux is in de praktijk al een economische cluster. Door sneller en dieper te integreren, kunnen we een straatlengte voorsprong nemen. Artikel 350 van het EU-verdrag biedt daar de ruimte voor. Samen zijn we nu al de vierde economie van de EU, en met visie en discipline kan dat gewicht nog veel groter worden. De inzet is helder: Europa moet van een afgeleefd imperium opnieuw een emporium worden, een open handelsplaats waar ideeën, mensen en middelen samenkomen. Voor ondernemers is dat geen utopie, maar een concrete werkagenda. Minder frictie, meer schaal. Minder praat, meer productiviteit.
Daarbij past ook het citaat van Willem Bilderdijk, de negentiende-eeuwse dichter en historicus die De Wever aanhaalde. “Uit dit duister rijst de luister, van een nieuwe heerschappy.” Het is een poëtische oproep die vandaag even actueel klinkt als 200 jaar geleden: zelfs in donkere tijden kan er nieuwe glans verrijzen, als er maar moed en daadkracht is.
De vraag is dus niet of we het kunnen. We hebben de kennis, de ligging en de handelsgeest. De vraag is of we durven.
