Sinds 2009 kunnen milieumisdrijven administratief beboet worden. We moeten vaststellen dat de hoogte van de boetes in een stijgende lijn gaat, met een ferme stijging sinds zowat een jaar. Uit het recent gepubliceerde omgevingshandhavingsrapport blijkt dat er in 2022 meer dan 24.000 controles plaatsvonden in Vlaanderen. In totaal werden meer dan 2.000 PV’s en Verslagen van vaststelling opgesteld, en meer dan 3.000 aanmaningen verstuurd. We merken dat ook het lokaal niveau (steden en gemeenten) niet onbelangrijk is met 7.857 controles en 1.600 PV’s en Verslagen van vaststelling. Wat is nu de impact van de vaststelling van een overtreding en wat zijn de gevolgen voor bedrijven?
Vaststelling van een milieumisdrijf
Een proces-verbaal (PV) wordt opgemaakt bij de vaststelling van een milieumisdrijf. Dit PV wordt overgemaakt aan het bedrijf en aan de Procureur des Konings. Deze kan beslissen om het dossier te seponeren, het dossier verder te onderzoeken, een minnelijke schikking voor te stellen of over te gaan tot strafrechtelijke vervolging. In dit laatste geval volgt een dagvaarding voor de correctionele rechtbank, wat kan resulteren in strafrechtelijke geldboetes en/ of gevangenisstraffen.
Sinds 2009 heeft de Procureur de mogelijkheid om een alternatieve piste te volgen en het dossier over te maken aan de Gewestelijke Entiteit van de Afdeling Handhaving van de Vlaamse overheid. Hier wordt het dossier administratief behandeld en verdwijnt het uit het strafrechtelijke traject. Deze weg kan leiden tot administratieve boetes, en dus niet tot gevangenisstraffen of strafrechtelijke boetes. Het parket heeft 180 dagen om te beslissen of het dossier wordt overgemaakt, en kan deze termijn eenmalig verlengen tot 360 dagen.
Hoe wordt de geldboete bepaald?
We schatten dat meer dan de helft van de dossiers richting de Gewestelijke Entiteit gaat. Een voordeel hiervan is dat het dossier uit het strafrechtelijke traject verdwijnt. Een nadeel is dat wanneer de feiten bewezen zijn, er bijna met zekerheid een boete zal volgen. De grootte van de boete wordt bepaald door drie factoren: de ernst van de feiten, de frequentie en de omstandigheden.
We zien wel dat de geldboetes meer en meer afgestemd worden op de financiële draagkracht van het bedrijf. Zowel de omzet, het personeelsbestand als het balanstotaal worden in rekening gebracht. Bij grotere bedrijven kan dit leiden tot een verdubbeling en zelfs verdrievoudiging van de boete. Ook de meldingsplicht van milieu-incidenten wordt mee opgenomen in de evaluatie om de boete te bepalen. Het is cruciaal om bij incidenten de nodige melding te doen bij de dienst Handhaving.
Strengere controles op afvalwater
We merken dat controles van vergunningen en afvalwater bovenaan de lijst staan, samen met de opvolging van milieuklachten. In 2022 werden er meer dan 26.000 klachten geregistreerd. Dit is zeker een belangrijke oorzaak van inspectie en controle. Onze raad blijft om te trachten in goede verstandhouding te leven met buren en omgeving. Wat betreft afvalwater zien we 3 belangrijke trends.
In geval van overschrijding van een lozingsnorm werden vroeger boetes uitgeschreven van 1.500 euro tot 3.000 euro. Nu loopt dit soms op tot meer dan 10.000 euro per overschreden parameter. De lijst van parameters en stoffen die geanalyseerd worden door de handhavingsdiensten gaat in serieus stijgende lijn. Laborapporten van 7 bladzijden met meer dan 100 parameters zijn niet ongewoon. Dit maakt de kans dat een overschrijding gedetecteerd wordt uiteraard steeds groter. Daarnaast worden ook parameters onderzocht die niet in de vergunning opgenomen zijn, maar mogelijks wel aanwezig zijn in het afvalwater. Denk maar aan PFAS. Elk bedrijf is verantwoordelijk voor de analyse van het eigen afvalwater en indien nodig passende normen aan te vragen voor nieuwe relevante parameters. Tot slot zijn ook lagere concentratienormen een trend. De analyses gaan tot op het niveau van microgram en nanogram. Er wordt dus gemeten op bijzonder kleine eenheden. De boodschap blijft om conformiteit goed op te volgen en alles nauwkeurig te monitoren en na te leven.
De milieuregelgeving wordt niet alleen elk jaar uitgebreider, maar wordt ook steeds strenger toegepast. Het klinkt misschien eigenaardig, maar een dagdagelijkse perfecte conformiteit van een dynamische organisatie zoals een bedrijf, is niet of zeer moeilijk realiseerbaar. Het komt er dus op aan om jaarlijks de juiste prioriteiten te stellen bij de bepaling van het milieuactieplan, en haalbare maatregelen en investeringen te plannen. Zo kunnen onaangename verrassingen bij inspecties en hoge boetes vermeden worden.
Danny Wiels
