De Vlaamse ondernemers blijven zich grote zorgen maken over de economische situatie in de komende maanden. Dat wordt bevestigd in een nieuwe Voka-enquête bij 700 Vlaamse bedrijven eind april. Het sentiment bij de Vlaamse ondernemers is al geruime tijd vrij negatief. Dat heeft vooral te maken met de vele onzekerheden waarmee ze geconfronteerd worden. De spectaculaire escalatie van de handelsoorlog van Trump in de voorbije weken (vooral met zijn ‘Liberation day’ van begin april) heeft daar nog een extra laag onzekerheid aan toegevoegd.
Sombere vooruitzichten
6 op 10 van de Vlaamse bedrijven (in de industrie zelfs nog iets meer) schat de huidige economische situatie als negatief tot zeer negatief in. En de overgrote meerderheid daarvan ziet de situatie niet meteen verbeteren in de komende maanden. Voor heel 2025 verwacht 4 op 10 van de bedrijven dat hun activiteit zal afnemen, nog eens 4 op 10 verwacht dat hun activiteit constant zal blijven. De belangrijkste bezorgdheden van de Vlaamse ondernemers zijn: gebrek aan vraag, de loonkosten en de geopolitieke situatie. Vooral de ongerustheid over die laatste is de voorbije zes maanden snel toegenomen, allicht vooral dankzij de chaotische start van de nieuwe termijn van Trump.
Die onzekerheid vertaalt zich ook in sombere verwachtingen voor werkgelegenheid en investeringen. 1 op 3 van de bedrijven verwacht in de komende zes maanden een daling van hun aantal werknemers. Van de grotere werkgevers (met meer dan 250 werknemers) is dat zelfs 42%. 1 op 5 vreest een herstructurering te moeten doorvoeren in de komende zes maanden. Daarnaast staan ook de investeringen onder druk: 1 op 4 verlaagt hun investeringsplannen voor de komende twee jaar. Dat is verontrustend voor ons groeipotentieel op langere termijn.
Grote ongerustheid over de handelsoorlog
De overgrote meerderheid van de bedrijven maakt zich zorgen over de handelsoorlog, waarbij vooral de industrie extra hard getroffen zou worden. 85% van de industriële bedrijven in de enquête verwacht een negatieve impact van de handelsoorlog in de komende kwartalen. De directe impact blijft op zich beperkt (28%), ook omdat onze rechtstreekse export naar de VS al bij al beperkt blijft. Maar daarbovenop komt de indirecte impact via de uitvoer naar andere landen die dan op hun beurt uitvoeren naar de VS (29%), de vrees voor verhoogde concurrentie vanuit China doordat die zich minder kunnen richten op de Amerikaanse markt (19%) en vooral de indirecte impact door de verslechtering van het algemene economische klimaat (67%).
De bedrijven die een negatieve impact van de handelsoorlog verwachten, wijzen vooral op de grote onzekerheid die investeringsbeslissingen bemoeilijkt (waardoor investeringen uitgesteld worden) en het noodzakelijk maakt om grotere buffers aan te houden (waarmee uiteraard extra kosten gepaard gaan). De huidige pauze van een hele reeks extra Amerikaanse invoerheffingen loopt tot begin juli, maar het blijft afwachten wat daarna volgt. Met het wisselvallige gedrag van Trump tijdens de eerste 100 dagen van deze termijn is het duidelijk dat de onzekerheid nog geruime tijd zal aanhouden. De impact daarvan is mogelijk nog schadelijker dan die van de invoerheffingen zelf.
De Vlaamse industriële bedrijven in de enquête lijken voorlopig afwachtend te reageren op de handelsoorlog. 1 op 4 stelt investeringen uit en verhoogt hun buffers (o.m. qua voorraden en kapitaal). Daarnaast gaat 1 op 3 actief op zoek naar nieuwe afzetmarkten, vooral op de Europese markt. Er is voorlopig opmerkelijk weinig animo om productie in de VS te verhogen of op te starten, wat ongetwijfeld ook te maken heeft met de heersende onzekerheid.
Met het wisselvallige gedrag van Trump tijdens de eerste 100 dagen van deze termijn is het duidelijk dat de onzekerheid nog geruime tijd zal aanhouden.
Bart Van Craeynest
Magere groei
Ondanks de onzekerheid en het wankele vertrouwen bij ondernemers blijft de Belgische economie voorlopig groeien. In de eerste maanden van 2025 werd zelfs de sterkste economische groei van de voorbije tweeëneenhalf jaar opgetekend (1,6% op jaarbasis). Dat was vooral te danken aan sterke prestaties in de bouw en de dienstensectoren. Mogelijk speelde ook de extra uitvoer om de handelsoorlog nog voor te zijn een rol. Het lijkt weinig waarschijnlijk dat de Belgische economie dat groeitempo kan aanhouden in de komende kwartalen.
Naast de Voka-enquête wijst ook de maandelijkse enquête naar het ondernemersvertrouwen van de Nationale Bank op een krimpende economische activiteit in de private sector in de loop van 2025. Met alle huidige onzekerheid blijft het moeilijk om daar overtuigde voorspellingen rond te maken, maar allicht is magere groei voor de hele Belgische economie (minder dan 1% op jaarbasis) het maximaal haalbare in de komende kwartalen. En achter dat cijfer zit dan een industrie die zwaar onder druk blijft staan. Die industrie had al te kampen met de hoge energieprijzen (in vergelijking met de rest van de wereld), hoge loonkosten en moeilijkheden om vergunningen geregeld te krijgen, en dreigt nu ook nog eens hard geraakt te worden door de handelsoorlog. Tegen die achtergrond moet er niet veel meer mislopen om onze hele economie in de rode cijfers te zien duiken.
