Verkiezingen - Samenvatting

NU! Ondernemen voor morgen

Op 9 juni is het zover, dan trekken we met 5 miljoen Vlamingen naar het stemlokaal. Het tijdsgewricht en de inzet ziet er evenwel anders uit dan bij de vorige verkiezingen - met nieuwe uitdagingen die vaak gepaard gaan met onzekerheid, maar die ook enorme kansen bieden. Het Vlaams & federaal memorandum van Voka biedt een uitnodiging om volop te gaan voor die kansen. Dat kan! Met meer ondernemerschap in alle geledingen van de maatschappij. Maar dan mogen we niet langer dralen en moeten we durven keuzes maken. We moeten NU! ondernemen voor morgen.

Een nieuwe wereld

De transities waarvoor we staan zijn niet min. We maakten een ongeziene gezondheidscrisis mee die onze manier van leven en werken volledig door mekaar schudde. De gevolgen daarvan voelen we nog steeds, maar tonen ook aan dat crisissen de katalysator kunnen vormen voor vernieuwing en verbetering. Dat geldt evengoed voor de klimaattransitie die moet leiden naar meer duurzaamheid, de digitale transitie die moet leiden naar meer productiviteit, de arbeidstransitie die meer mensen aan het werk moet krijgen en de geopolitieke transitie die ons leidt naar nieuwe machtsverhoudingen. Met het nodige ondernemerschap moeten we deze uitdagingen allemaal samen aanpakken met als inzet onze sociale zekerheid en dus meer welvaart en welzijn voor iedereen.

Het Voka Memorandum in 20 speerpunten

GEZONDE EN GEDEELDE GROEI

1.    Zet de overheidsinspanningen terug op het goede spoor: de helft van de inspanning komt van besparingen op de overheidsuitgaven, de helft van structurele hervormingen.

2.    Pak het investeringstekort aan door een betere samenwerking tussen overheid en privé: voeg een investeringsnorm (4,5% tegen einde legislatuur) in voor de Vlaamse overheid en activeer institutioneel kapitaal.

3.    Ga voor een groeibevorderende fiscaliteit dat werken lonender maakt.

IEDEREEN AAN HET WERK

4.    Ga voor een kordaat activeringsbeleid: onder meer door de werkloosheidsuitkering te beperken in de tijd en door de activeringslogica ook in alle vormen van bijstand en uitkeringen toe te passen.

5.    Begeleid langdurig zieken systematisch en sneller terug naar werk. Ga voor minstens 40.000 re-integratietrajecten per jaar.

6.    Maak economische migratie sneller, simpeler en slimmer: onder meer door een ‘single permit’ uit te reiken binnen de drie weken en de lijst van knelpuntberoepen voor economische migratie uit te breiden.

7.    Stimuleer levenslang leren door opleidingsincentives voor (vormings)bedrijven en een leerrekening voor burgers.

8.    Breng het arbeidsrecht opnieuw bij de tijd door een nieuw Wetboek van Werk.

9.    Zet in op vrije loonvoorming: de automatische loonindexering wordt afgeschaft, de loonnorm verdwijnt zodra de loonkostenhandicap verdwenen is en er kan op ondernemingsniveau onderhandeld worden.

10.    Zorg ervoor dat meer leerlingen slagen in het onderwijs door in te zetten op betere studie-oriëntering dankzij Talentcenters in heel Vlaanderen en door de leerplichtleeftijd aan te passen: onderaan van 5 naar 3 jaar en voorzie bovenaan een opt-out vanaf 16 jaar bij voltijds werk met alternatieve kwalificatiekansen.

11.    Rationaliseer in het onderwijs het aantal (te kleine) studierichtingen en stimuleer STEM-richtingen.

DUURZAME TRANSITIES

12.    Breng het ontwerp van vergunningenbesluit mee in het openbaar onderzoek om de rechtszekerheid te verhogen en de procedure te versnellen.

13.    Verzeker ruimte om te ondernemen ook na de bouwshift van 2040: voorzie in een strategische reserve aan bedrijventerreinen voor niet-verweefbare industrie en maak werk van planologische compensatie.

14.    Ga voor een programmatische aanpak voor waterkwaliteit: tijdig afwijkingsmogelijkheden aanvragen bij Europa en reductiedoelen per stakeholder opstellen.

15.    Ga voor een maximale verlenging van de nucleaire capaciteit: door de wet op de Kernuitstap uit 2003 te schrappen en door de jongste centrales met 20 jaar te verlengen.

16.    Maak dankzij een energienorm omgezet in concrete acties energie weer competitief en voorzien in een financieringsinstrument voor industriële klimaatinvesteringen.

17.    Ga voor een slimme kilometerheffing voor alle weggebruikers.

INNOVATIE EN ONDERNEMERSCHAP

18.    Verhoog de overheidsinvesteringen in O&O en valoriseer innovatie beter: verhoog onder meer de publieke middelen om de 1%-norm van innovatie te halen. Het belangrijkste deel moet naar bedrijven vloeien.

19.    Omarm doorbraaktechnologieën, geef bijvoorbeeld dual use technologieën alle kansen en aligneer met Europa.

20.    De overheid moet meer optreden als referentieklant voor start- en scale-ups door hun aandeel in openbare aanbestedingen te vergroten. Werk daarvoor de drempels weg.
 

Enkele blikvangers uitgelicht

WAT? 
Zet de overheidsinspanningen terug op het goede spoor: de helft van de inspanning komt van besparingen op de overheidsuitgaven, de helft van structurele hervormingen.

WAAROM? 
Van een goed functionerende overheid mogen we op zijn minst verwachten dat het zijn kerntaken naar behoren uitoefent. Dat gaat over het aanbod van onderwijs en gezondheidszorg, over een performante dienstverlening aan bedrijven zoals het afleveren van vergunningen, over het bieden van rechtszekerheid, … België scoort daar zeker niet top. Meer nog, uit de Voka ‘Waar-voor-je-geld’-analyse blijkt dat we op 24 West-Europese landen maar een 17de plaats innemen wat de kwaliteit van het beleid betreft, terwijl we op het vlak van de totale overheidsuitgaven op de derde plaats staan. We geven dus enorm veel uit, maar krijgen er te weinig waar voor ons geld voor terug.

HOE?
Dat kan en moet dus beter. Grondige hervormingen zijn aan de orde. De federale regering had voor de opkuis van de overheidsfinanciën de 1/3e-1/3e-1/3e-regel voor ogen: een derde van de inspanning moest van besparingen komen, een derde van nieuwe inkomsten en een derde van overige maatregelen, zoals fraudebestrijding. Wij stellen nu voor de helft van de inspanningen van hervormingen te laten komen, de andere helft van besparingen. Het doel moet zijn: meer kwaliteit, met minder middelen.

WAT?
Ga voor een kordaat activeringsbeleid: onder meer door de werkloosheidsuitkering te beperken in de tijd en door de activeringslogica ook in alle vormen van bijstand en uitkeringen toe te passen.

WAAROM?
De groep niet-werkende mensen op beroepsactieve leeftijd ligt in Vlaanderen (840.000 inactieven) en België (1,7 miljoen) veel te hoog. Meer mensen aan het werk is nochtans noodzakelijk om morgen onze welvaartstaat te kunnen behouden. Om een ambitieuze werkzaamheidsgraad van 85% te bereiken in lijn met de Europese topregio’s zullen er binnen de groep niet-werkenden doeltreffende activeringsmaatregelen nodig zijn. Die maatregelen bestaan vandaag al, maar gelden vooral voor de  werklozen, de rest blijft achter. Zo is de groep langdurig zieken en arbeidsongeschikten groter dan de werklozen: Vlaanderen telt 250.000 langdurig zieken en 180.000 werklozen.

HOE?
Om mensen te stimuleren actief op zoek te gaan naar werk stellen we voor de werkloosheidsuitkering te beperken in de tijd: ze daalt in twee forse stappen en na maximaal twee jaar dooft ze helemaal uit. Daartegenover staat uiteraard wel dat werkzoekenden zullen kunnen rekenen op een goede en snelle begeleiding naar een nieuwe job.

Ook verwachten we dat iedereen die op beroepsactieve leeftijd financieel wordt ondersteund – bijvoorbeeld door een uitkering, sociale huisvesting of bijstand – ook aan een aantal minimale verplichtingen voldoet: zoals meewerken aan een screening, jobdoelwitten bepalen (wat kan, wat kan niet), opleiding volgen, …

WAT?
Zorg ervoor dat meer leerlingen slagen in het onderwijs door te sleutelen aan de leerplicht.

WAAROM? 
Internationale studies tonen het jaar na jaar aan: onze onderwijskwaliteit daalt en is structureel op het vlak van lezen, wiskunde en wetenschappen in zowel lager als secundair onderwijs. Het is ook alarmerend dat steeds meer leerlingen leerachterstand hebben. In Vlaanderen alleen al loopt een kwart van de 15-jarigen minstens één jaar achterop.

HOE?
Verlaag de leerplicht – deeltijds – van 5 naar 3 jaar. Zo vergroten we de kansen van alle kinderen. Zeker in de grote steden, waar minder kinderen al starten in de kleuterschool, beginnen te veel leerlingen met een achterstand omdat ze de taal niet of niet goed genoeg spreken. Voorzie anderzijds vanaf 16 jaar de mogelijkheid voor leerlingen die echt schoolmoe zijn om voltijds te gaan werken op voorwaarde dat ze kunnen aantonen waar en hoe ze aan de slag gaan en dat ze begeleid worden. Uiteraard moet dit de uitzondering blijven: het blijft belangrijk zoveel mogelijk jongeren een minimale kwalificatie te laten halen via bijvoorbeeld een leerjob of middenjury.

WAT?
Breng het ontwerp van vergunningenbesluit mee in het openbaar onderzoek om de rechtszekerheid te verhogen en de procedure te versnellen.

WAAROM?
Grotere projecten geraken in Vlaanderen simpelweg niet meer vergund. Plan- en projectprocessen doorlopen vele rondes om ieders mening te horen, zonder oplossing. Aan het einde van de rit zijn er altijd wel mensen die zich niet kunnen verzoenen met het gekozen compromis, waardoor ze alsnog in beroep gaan. Deze procedures nemen vele jaren in beslag en het eindresultaat blijft onzeker.

HOE?
Naar Nederlands voorbeeld kunnen we een (politiek gevalideerd) ontwerp van beslissing openbaar maken tijdens het openbaar onderzoek, zodat burgers meteen zien hoe de vergunningverlener de aanvraag en de verleende adviezen beoordeelt. Deze werkwijze biedt het voordeel dat zowel de aanvrager als omwonenden direct zien hoe de vergunning eruit zal zien en meteen hun visie kunnen geven. Als omwonenden dit niet doen, kan worden geconcludeerd dat zij afzien van hun recht om verder te procederen. De vergunningverlener kan ook direct reageren op de ingediende reacties bij de finale beslissing, wat maakt dat de beslissing beter gemotiveerd zal zijn.

WAT?
Ga voor een maximale verlenging van de nucleaire capaciteit: door de wet op de kernuitstap uit 2003 te schrappen en door de jongste centrales met 20 jaar te verlengen.

WAAROM? 
Om onze ondernemingen competitief te houden, moet energie betaalbaar, beschikbaar en duurzaam zijn. De energiecrisis toonde aan hoe broos dat evenwicht is, zowel op het vlak van bevoorrading als de prijzen. 

HOE?
Er is nood aan een globale langetermijnvisie op ons energiesysteem waarbij dat evenwicht bewaard wordt en dat toekomstgericht en dus alle (toekomstige) opties openlaat. De kernuitstap legt een druk op de beschikbare energie. De jongste centrales zouden daarom minimaal 20 jaar verlengd moeten worden en daarnaast moet ook bekeken worden welke andere centrales op een veilige en economisch rendabele manier uitgebaat kunnen worden. De eerste stap is het schrappen van de wet op de kernuitstap. Daarnaast moeten we een leidende rol opnemen in internationaal onderzoek met het oog op de realisatie van de nieuwe generatie kleine, modulaire kernreactoren (Small Modular Reactors – SMR’s) in België.

WAT?
Ga voor een slimme kilometerheffing voor alle weggebruikers.

WAAROM?
We staan met z’n allen stil in de file en de congestie zal met de jaren nog toenemen. Bovendien zijn de investeringen in onze infrastructuur ondermaats waardoor we dringend een inhaalbeweging zullen moeten maken.

HOE?
Een slimme kilometerheffing voor iedereen die varieert naar plaats, tijd en milieukenmerken kan bijdragen aan een betere benutting van de bestaande capaciteit en kan het gebruik van alternatieven aanmoedigen. De heffing moet zoveel mogelijk in de plaats komen van de bestaande mobiliteitsbelastingen. De opbrengsten moeten integraal geïnvesteerd worden in vervoersinfrastructuur.

WAT?
Verhoog de overheidsinvesteringen in O&O en valoriseer innovatie beter.

WAAROM?
Sinds 2021 behoren we bij de Europese innovatieleiders, maar het zou een grote vergissing zijn om nu op onze lauweren te rusten. Integendeel, innovatie en valorisatie worden nóg belangrijker door uitdagingen die op ons afkomen, zoals duurzaamheid, vergrijzing en doorgedreven digitalisering. Op het vlak van valorisatie laten we toch nog wat steken vallen: zo staan we in de Global Innovation Index van 2022 slechts op de 26ste plaats.

HOE?
Verhoog onder meer de publieke middelen om de 1%-norm van overheidsinvesteringen in innovatie te halen. Het belangrijkste deel moet naar bedrijven vloeien. Ondersteun daarbij ook innovaties die al in een latere fase van hun ontwikkeling zitten zodat ze sneller naar de markt gebracht kunnen worden.

Download de volledige .pdf versie