Wouter De Geest: “Laten we samen de stormklokken luiden”

We schrijven begin augustus, hoogzomer. Het is vrij rustig op het politieke toneel, de meeste beleidsmakers genieten nog van hun vakantie. Voka-voorzitter Wouter De Geest staat daarentegen op scherp wanneer we hem spreken in de aanloop van de Voka Rentrée, hét topevent waarmee Voka begin september traditiegetrouw het nieuwe politiek-economische werkjaar aftrapt.

Dat er hard gewerkt gaat moeten worden, staat volgens de voorzitter buiten kijf. Uit internationale rankings blijkt immers dat België weer naar diepe dalen afglijdt. Wouter De Geest trok daarom al in verschillende interviews aan de alarmbel en pleitte voor verregaande structurele hervormingen. “Maar het is frustrerend dat zo’n oproep uiteindelijk onvoldoende respons krijgt in het  concreet beleid van onze regeringen”, steekt de voorzitter van wal. “De vraag is of we niet beter de stormklokken laten galmen vanuit de verschillende belforten die we in Vlaanderen rijk zijn. Belforten stonden vroeger symbool voor verworven vrijheden en vooruitgang. Wanneer de stormklokken luidden, betekende dit dat er een dreiging opdook voor de hele gemeenschap. We moeten net zoals vroeger samenkomen op de Grote Markt en de krachten bundelen. Het oplopende begrotingstekort, de hoge schuldgraad, de onzekere energiebevoorrading en oplopende energieprijzen, de ongeziene inflatie, de werkzaamheidsgraad, de kwaliteit van ons onderwijs, een rechtszeker vergunningenbeleid, … Er zijn werven genoeg waar we samen aan moeten werken.”

 

Die kracht van verbinding – tussen politici, burgers en ondernemers – is voor de voorzitter essentieel. “Heel wat uitdagingen waar ondernemingen mee te maken krijgen, zijn uiteindelijk ook uitdagingen voor de hele samenleving. Het tekort aan arbeidskrachten bijvoorbeeld. Als we de werkzaamheidsgraad opkrikken, betekent dat meer middelen voor de schatkist waarmee we de staatsschuld en het pensioenprobleem kunnen aanpakken. Tegelijkertijd geven we meer mensen een doel, een perspectief. Ook dát is essentieel.”

Samen groeien, daar gaat het Voka om. Vandaar ook het toekomstplan om van Vlaanderen een topregio te maken tegen 2030. Voka schreef dit midden in de coronacrisis. “Met ons Plan Samen Groeien hebben we een stip op de horizon geplaatst waar we met z’n allen naartoe kunnen werken. Het plan is niet vrijblijvend: we werken met concrete KPI’s: 5% investeringen in O&O, 55% broeikasgasreducties in Europa dankzij een groene transitie en een werkzaamheidsgraad van 85%. Centraal in ons plan staat 2% groei. Maar niet zomaar groei om de groei. We gaan voor gezonde en gedeelde groei. Gedeeld, want we laten niemand achter, en gezond, want we willen de planeet niet verder belasten. Leggen we met deze doelstellingen de lat hoog? Jazeker. Maar je moet ambitieus zijn om de top te kunnen bereiken. Kijk naar onze sporters: je wint geen ritten in de Tour de France of je haalt geen medailles op een WK atletiek zonder offers te brengen. Ik ben bijvoorbeeld blij dat we de kaap van 3% publieke en private O&O-uitgaven hebben gehaald, daarmee bevinden we ons in het Europese koppeloton. Maar eens je in dat koppeloton zit, moet je ook willen winnen. Daarom gaan we voor 5%.”

Voka lanceerde in mei op het event ‘La Primavera’ het Groeimanifest. Hoe kadert dat in het Plan Samen Groeien?
“Het Voka Groeimanifest bevat elf concrete engagementen die ondernemingen aangaan om zelf bij te dragen aan Vlaanderen topregio in 2030. Dat is niet onbelangrijk: ondernemingen vormen een enorme verbindende kracht in onze maatschappij, naar de burger toe door kansen te bieden, maar ook naar de politiek toe. Ondernemingen kunnen inspiratie bieden, en dat is wat we met het Groeimanifest doen. Er gebeuren al enorm mooie dingen op het terrein, in deze Voka Tribune kan je tal van verhalen over ‘voor-lopers’ op dit vlak lezen.”
 

Als heel wat ondernemingen het voortouw nemen, is een organisatie als Voka dan nog nodig?

“Om verbinding te kunnen realiseren, heb je actoren nodig. Ondernemingen zijn een belangrijke actor. Zij schrijven hun eigen verhaal. Wij kanaliseren en versterken hun stem voor die thema’s waar wij verbinding leggen met de politiek. En we zorgen ervoor dat ze hun verhaal kunnen blijven schrijven: met gezonde grond waarin hun zaadjes kunnen kiemen. Dat kan alleen als een organisatie als Voka impact heeft. We hebben gezien dat dat zo is: denk aan de energienorm en de verlenging van de jongste kern-reactoren, de introductie van de Vlaamse jobbonus, de vele maatregelen die tot stand kwamen tijdens de coronacrisis, … Voka is zowel constructief als kritisch naar onze overheden, maar steeds met hetzelfde doel: welvaart creëren door ondernemerschap. Door 
die verbinding kunnen we onze leden, en dat zijn er toch 18.000, helpen. Ik bewonder ook het sterke netwerk dat Voka vormt dankzij de zes Voka - Kamers van Koophandel. Zij vormen een brug naar de lokale beleidsmakers en leveren dagelijks concrete ondernemersverhalen met voorbeelden van wat goed gaat en waar er iets schort, op het vlak van vergunningen bijvoorbeeld. Ook tijdens de coronacrisis waren zij een houvast voor de Voka-leden.”

Na de acute fase van de coronacrisis werden de groeiplannen doorkruist met de oorlog in Oekraïne…
 
“De oorlog is in de eerste plaats verschrikkelijk wegens al het menselijk leed dat die met zich meebrengt. Daarbij zijn er enkel verliezers. In Vlaanderen kwam een ongeziene solidariteitsgolf op gang bij zowel burgers als ondernemers. Het geeft een warm gevoel en het bevestigt ook dat er een aantal waarden zijn – noem het de ideeën van de Verlichting – die diep verankerd zitten in het DNA van onze samenleving.”

“Maar er is uiteraard ook een grote economische impact, die bovenop die van de coronacrisis komt. We waren het jaar nochtans goed gestart. In het eerste kwartaal lag de activiteit 1,6% boven het niveau van net voor corona. Er zijn dan wel niet zoveel bedrijven die handel drijven met Rusland of Oekraïne: in 2019 ging 1% van de Belgische uitvoer naar Rusland. Maar de neveneffecten, de ‘collateral damage’ zeg maar, voor onze economie zijn enorm. In de eerste plaats op het vlak van energie. Ondernemingen in Vlaanderen staan zwaar onder druk door elektriciteitsprijzen die 50% hoger zijn en voor energie-intensieve bedrijven zelfs tot 70%. Dat bleek uit een recente enquête van Voka bij onze ondernemingen.  Op het vlak van aardgas spreken we zelfs over prijsstijgingen van meer dan 70%. Ook de blijvend verstoorde toeleveringsketen gooit roet in het eten. Heel wat bedrijven geven aan dat ze noodgedwongen hun productiecapaciteit moeten verminderen, wat uiteraard niet bevorderlijk is voor de toekomst.”

“Als gevolg van dat alles krijgen we ook nog eens te kampen met een torenhoge inflatie, die mee zal leiden tot een recessie. Onze groeimotor sputtert en we moeten dus goed nadenken wat we gaan doen om ervoor te zorgen dat die motor niet stilvalt. De competitiviteit van onze ondernemingen moet daarbij met stip gegarandeerd worden. Dat is een oproep die ik tijdens De Voka Rentrée zeker zal herhalen voor onze politici en partijvoorzitters. Want als we dat niet doen, dan zullen er nog grotere calamiteiten op ons afkomen, zoals misgelopen investeringen en herstructureringen. Terwijl we net weten dat de werkzaamheidsgraad de oplossing is voor veel problemen in dit land. Daarom moeten we het gesprek eerlijk voeren, weg van allerlei dogma’s. Het is nu niet de tijd om geschenken uit te delen aan wie ook. We moeten doelgericht maatregelen nemen.”

De hoge energieprijzen zorgen via de automatische loon-indexering ook voor een hogere loonkost voor ondernemingen. Ondernemingen betalen dus dubbel?

“Dat vormt inderdaad een belangrijk probleem. In 2022, maar vooral ook in 2023-2024, gaan we een loonkostenstijging op ons zien afkomen van in totaal 17%. Voor Belgische ondernemingen komt dat neer op 26 miljard euro extra loonkosten. Intussen loopt de loonhandicap met onze buurlanden opnieuw op. De verbetering ervan die we tussen 2008 en 2019 hebben opgebouwd dreigt volledig teruggeschroefd te worden. Zoals het er nu naar uitziet gaat het minstens zes jaar duren om de loonhandicap terug te dringen, dus met ook zes jaar bijkomende economische schade. De wet op de loonnorm zou dat wat moeten temperen, maar zelfs daarover gaan nu stemmen op om dit ongedaan te maken.”

“Let wel: er is niets mis mee dat lonen worden aangepast aan inflatie en er is uiteraard ook niets mis mee dat de koopkracht van mensen wordt beschermd. Want ook een verminderde koopkracht heeft een negatieve economische impact. Alleen moeten we eens nadenken over het model dat we daarvoor gebruiken en of de lasten ervan niet beter verdeeld kunnen worden. We kunnen dan praten over een indexering tot een bepaald loonplafond, of het voorstel van Voka kan in overweging genomen worden om aan elke werknemer een nettopremie uit te keren van 500 euro in combinatie met een eenmalige indexsprong van 3%. Ook dat is een verhaal van ‘samen groeien’. Wij willen niemand achterlaten. Integendeel, wij willen kansen creëren door werk te geven, door onderwijs te ondersteunen en tegelijkertijd ook door de koopkracht te beschermen.”

Hoe kunnen we de energiecrisis te lijf gaan, die tenslotte het tandwiel in gang heeft gezet?

“In eerste instantie moeten we de deal met Engie over de verlenging van de kernreactoren zo snel mogelijk afronden. Zo kunnen we de kerncentrales openhouden en werken aan een langetermijn-plan. We moeten dit zien als een industrieel project waarbij we verstandig samenwerken. De operator, de overheid en experten ter zake moeten de rangen sluiten, bijvoorbeeld voor de ontwikkeling van nieuwe technologieën en inzichten in verband met nucleair afval. Kernenergie in combinatie met de verdere versnelde uitrol van hernieuwbare energie zal ervoor zorgen dat we niet zonder stroom vallen, onze CO2-uitstoot reduceren en minder afhankelijk worden van energie uit het buitenland. We moeten streven naar zoveel mogelijk Europese samenwerking waarbij het gelijk speelveld tussen landen gegarandeerd wordt.”

“We moeten volop inzetten op de groene transitie naar hernieuwbare energie: door onze windmolenparken op zee verder uit te bouwen, door het leggen van zonnepanelen te stimuleren en door de mogelijkheden van waterstof verder te ontplooien. Dat zal allemaal gepaard moeten gaan met de nodige investeringen in infrastructuur en in netten. Ook voor de elektrificatie is dat belangrijk. Laat ons dus niet langer tijd verspillen aan eindeloze discussies daarover. Ik denk daarbij aan acute dossiers als het Ventilus-project en de Boucle du Hainaut waar dringend een doorbraak nodig is. Rechtszekerheid, zowel voor burgers als industrie, vormt daarbij een rode draad. Met een stop-en-go-beleid is niemand gebaat. Laten we daarbij ook nadenken over intelligente combinaties. Bijvoorbeeld landbouwgrond dat door het stikstofdossier niet meer gebruikt kan worden voor veeteelt, in te zetten voor de plaatsing van zonnepanelen met een recurrent inkomen voor de landbouwer. In de landen rondom ons zien we dat al gebeuren. Daarom: laten we niet enkel de crisis zelf bestrijden, maar er ook gebruik van maken voor nieuwe kansen. Laten we de krachten bundelen tot een sluitend systeem dat ten goede komt aan iedereen.”

Wat ziet u nu nog als de belangrijkste uitdagingen voor de komende regeerperiode?

“De federale regering is duidelijk op zoek naar een tweede of zelfs derde adem. Met de verkiezingen van 2024 in het vooruitzicht rest de vraag of het realistisch is om nog grote hervormingen van deze regering te verwachten. Ik vrees van niet. Maar wanneer je geen grootse verwachtingen meer mag hebben, hoop ik toch nog op het volgende. Ten eerste, hou de staatshuishouding onder controle en zorg ervoor dat het oplopende begrotingstekort teruggeschroefd wordt. Het totale begrotingstekort wordt voor 2022 geraamd op 4,7% van het bbp, of 26 miljard. En zonder ingrijpen zal dat de komende jaren nog toenemen. Ten tweede, zorg ervoor dat de aanzetten die er waren in het regeerakkoord om de werkzaamheidsgraad op te krikken absoluut uitgevoerd worden. Doe je dat niet, dan neem je kansen weg. Als je geen grote hervormingen meer kunt uitvoeren, dan mag je zeker één ding niet doen, en dat is kansen voor de toekomst wegnemen. Elke maand en elk jaar telt hier. Goed, er was de arbeidsdeal, maar die is te mager. We moeten inzetten op een asymmetrisch arbeidsmarktbeleid. Dan krijg je beweging in de regio’s en zet je meer mensen aan het werk. Ten derde, rond de overeenkomst over de nucleaire verlenging fatsoenlijk af. En tot slot: ga niet rommelen in de marge, zeker niet wat fiscaliteit betreft. De minister van Financiën heeft een blauwdruk gemaakt voor een brede fiscale hervorming. Laten we dat plan ernstig nemen, goed doorrekenen en kijken wat dat inhoudt voor de bedrijven maar ook voor alle segmenten van de maatschappij. Laten we ons behoeden voor allerlei kleine maatregelen die storend zijn voor het grotere geheel.”

“De Vlaamse regering heeft met haar plan ‘Vlaamse Veerkracht’ goed werk geleverd: er is een monitoringsysteem gebouwd op basis van sterke KPI’s en de regering is op weg hier een verbindend en wervend verhaal rond te schrijven met Flanders Technology. Ik zou haar willen vragen om hier moed uit te putten om de juiste weg te bewandelen voor alle dossiers waar ze volledig voor bevoegd is. Op het vlak van onderwijs bijvoorbeeld: stimuleer STEM-richtingen, bewaak de kwaliteit van ons onderwijs, pak het lerarentekort creatief aan. Blijf resoluut inzetten op acties rond droogte en water. Stimuleer de circulaire economie. Ga geen taboes uit de weg, op het vlak van mobiliteit en de slimme kilometerheffing bijvoorbeeld. En voer aub je voornemen uit om het vergunningenbeleid kritisch onder de loep te nemen: laten we dat systeem simplificeren, versnellen en de rechtszekerheid garanderen.”

Tot slot: welke uitdagingen zie je nog voor jezelf in de laatste maanden van je voorzitterschap?

“Als afscheidnemend voorzitter is het uiteraard mijn grootste uitdaging om ervoor te zorgen dat de opvolging verzekerd is en dat het Voka-huis op een goede manier wordt overgedragen, met grote dankbaarheid voor alle mensen die er zich dagelijks voor inzetten. In de eerste plaats zijn dat onze ondernemers, want zij dragen Voka, maar ook alle Voka-medewerkers. Ik bewonder de spirit die ik bij hen gezien heb, het geloof in vooruitgang, ook tijdens corona.”

“Daarnaast zal ik ‘de winkel’ nauwlettend in het oog blijven houden en wanneer nodig de boodschappen van Voka blijven uitdragen. We staan ook voor een belangrijke periode. De aftrap is genomen om de verkiezingsmemoranda van Voka op gang te trekken. Ik wil deze bal verder aan het rollen brengen zodat mijn opvolgster of opvolger goals kan maken.”

“Tot slot zal één ding mij blijven bezighouden: wat kunnen we doen om de impact van Voka nog te vergroten? Ik geloof rotsvast dat het Plan Samen Groeien de nodige potentie in zich draagt om uit te groeien tot een nieuw sociaal--economisch pact dat écht het verschil maakt. We zien dat vandaag al. Daarvoor wil ik me blijven inzetten.”