Een consument sloot een mondelinge overeenkomst met een onderneming met als voorwerp de renovatie van de elektrische installatie van zijn huis. Na volledige uitvoering van de werken, stuurde de onderneming de factuur naar de consument die – tot grote ontsteltenis van de onderneming in kwestie – weigerde over te gaan tot betaling van deze factuur en dit omdat de onderneming in kwestie de consument niet in kennis had gesteld van het wettelijke herroepingsrecht van 14 dagen. Maar kan dit wel?
Gezien de volledige uitvoering van de werken door de onderneming voorafgaand aan het inroepen van dit argument door de consument, was de onderneming van mening dat de overdragende onderneming – ondanks de herroeping door de consument – recht had op die betaling, ook al werd de consument niet in kennis gesteld van het herroepingsrecht. De uitsluiting van een dergelijk recht wegens niet-nakoming van de op de betrokken handelaar rustende informatieplicht vormt volgens de onderneming dan ook een “onevenredige sanctie” die in strijd is met de Europese richtlijn 2011/83.
De rechter die werd geconfronteerd met deze argumentatie besloot het vraagstuk voor te leggen aan het Europees Hof van Justitie. De rechter was immers wel van mening dat de consument, volgens de ter omzetting van deze richtlijn vastgestelde bepalingen van het burgerlijk wetboek, geen kosten droeg met betrekking tot de vóór het verstrijken van de herroepingstermijn verrichte dienst zo de betrokken handelaar de consument niet op de hoogte had gebracht van zijn herroepingsrecht. Echter vroeg de rechter zich af of richtlijn 2011/83 elk recht van die handelaar op een “schadeloosstelling of vergoeding” uitsluit, ook wanneer die consument zijn herroepingsrecht pas heeft uitgeoefend nadat een buiten verkoopruimten gesloten overeenkomst reeds was uitgevoerd en hij aldus een meerwaarde heeft verkregen. Dit druist volgens de rechter mogelijk in tegen het beginsel van het verbod van ongerechtvaardigde verrijking, dat door het Hof is erkend als algemeen beginsel van Unierecht.
Het Europees Hof van Justitie deed op 17 mei 2023 uitspraak en bevestigde daarbij dat een consument wel degelijk is vrijgesteld van elke verplichting tot betaling voor diensten die ter uitvoering van een overeenkomst zijn verricht, wanneer deze overeenkomst buiten de verkoopruimten werd gesloten en de onderneming de consument niet heeft geïnformeerd over het herroepingsrecht, ook wanneer de klant zijn herroepingsrecht pas voor het eerst heeft uitgeoefend na de (volledige) uitvoering van de overeenkomst.
Volgens het Hof bestaat het herroepingsrecht immers om de consument te beschermen tegen eventuele (psychologische) druk of een verrassingselement, die kunnen ontstaan wanneer een overeenkomst in deze context wordt afgesloten.
Wat betreft de verhoging van het vermogen van de consument en het verbod op een verrijking zonder oorzaak, herinnert het Hof aan de doelstelling van de richtlijn: een hoog niveau van bescherming voor de consument. Deze bescherming zou in gevaar komen wanneer de consument na de herroeping van de overeenkomst nog onverwachte kosten zou moeten maken. Hoewel huidige casus zich in Duitsland afspeelde, loopt ook uw onderneming in België het risico om zware financiële gevolgen te dragen wanneer u dergelijk herroepingsrecht ‘vergeet’ mee te delen. We verwijzen hiervoor naar de verplichting onder artikel VI.64, 7° WER en de bepaling van art. VI.73 WER, die het herroepingsrecht enkel uitsluit in geval van dienstenovereenkomsten na volledige uitvoering van de dienst als de uitvoering is begonnen met de voorafgaande uitdrukkelijke toestemming van de consument en mits de consument heeft erkend dat hij zijn herroepingsrecht verliest zodra de onderneming de overeenkomst volledig heeft uitgevoerd…
We merken voor de volledigheid wel nog op dat er een gelijkaardige regeling geldt voor overeenkomsten op afstand gesloten, terwijl voor beide situaties er ook nog een beperking in de tijd is voor de consument om zich op het herroepingsrecht te herroepen wanneer dit nooit ter kennis werd gebracht.
Mathieu Malfait
