Sinds het begin van de economische hervormingen in 1979 kende China een razendsnelle economische ontwikkeling, met groeicijfers van 8 tot 14%. Daardoor konden honderden miljoenen Chinezen uit de bittere armoede opklimmen en werd het land de belangrijkste groeimotor van de wereldeconomie. China is sinds de eeuwwisseling in zijn eentje verantwoordelijk voor 30% van de globale wereldgroei! Maar na de bankencrisis begon het groeitempo af te zwakken.
Ergens leek dat logisch; eens het laaghangend economisch fruit van goedkope massaproductie geplukt is, wordt groeien steeds moeilijker. Daarvoor moeten immers meer complexe producten met een hogere toegevoegde waarde worden gemaakt. Deze klip, die in de economische literatuur bekend staat als de “middle income trap”, is niet makkelijk te nemen en een trager groeitempo leek dan ook onvermijdelijk.
Toch lijkt er in het geval van China meer aan de hand dan deze transitie. Critici hadden er de voorbije jaren herhaaldelijk op gewezen dat de Chinese groeicijfers enkel konden worden gehaald door een steeds verder gaande schuldfinanciering. Vooral de lokale overheden en hun band met de vastgoedsector speelden hierbij een cruciale rol. De lokale overheden, die hun doelstellingen enkel nog konden halen door steeds meer bouwprojecten toe te laten, stelden massaal terreinen ter beschikking van de bouwpromotoren, en gaven de regionale banken opdracht de promotoren royaal te financieren. De modale Chinees kocht en masse dit vastgoed. Hij had vooreerst weinig alternatieven voor zijn spaarcenten omdat de Chinese kapitaalmarkten onderontwikkeld waren. Bovendien stegen de vastgoedprijzen almaar door de aanhoudende speculatie, en kon de investeerder bij diezelfde regionale bank makkelijk en goedkoop lenen. Er ontstond een soort van financiële “dance macabre”, waarbij een hoge economische groei enkel mogelijk was door het opdrijven van de bouwactiviteit, en de daarmee gepaard gaande hogere schuldgraad op zijn beurt enkel houdbaar was bij hoge economische groeicijfers en dito appreciatie van de vastgoedprijzen…
Xi Jinping zag de toenemende vastgoedspeculatie echter met lede ogen aan, en in 2020 kondigde hij zijn “3 rode lijnen” aan om paal en perk te stellen aan de groeiende schuldfinanciering van de bouwpromotoren. Helaas liet hij daarmee het financiële kaartenhuis van de Chinese economie eigenhandig instorten. Al vrij snel na de aankondiging van het nieuwe beleid kwam Evergrande, een reusachtige bouwpromotor met liefst 300 mia US Dollar aan schulden, in de problemen. Hoe groot de kapitaalvernietiging wel was, kwam recent aan het licht, toen Evergrande zijn financiële resultaten over 2021 en 2022 bekend maakte en over beide jaren een gecumuleerd verlies van liefst 81 mia US Dollar moest opbiechten. Ondertussen lijkt ook Country Garde, een andere grote promotor, op omvallen te staan. Ook de “schaduwbanken”, ongeregelde financiële groepen die bij het publiek hoogrentende deposito’s ophalen om vastgoedactiviteiten te financieren, komen in de problemen. Zhongzhi Enterprise group, een bedrijf dat voor zo’n 137 bln US Dollar aan kredieten heeft verstrekt, heeft onlangs de rentebetalingen aan zijn duizenden klanten stopgezet. Tot overmaat van ramp zitten ook een toenemend aantal lokale overheden in moeilijkheden omdat de inkomstenbron van verkoop van terreinen opdroogt.
Het gevolg is dat de Chinese consument, waarvan vastgoed naar schatting 70% van zijn vermogen uitmaakt, de vinger op de knip houdt nu zijn spaarpot wegsmelt. De overheden zijn ook niet bij machte bij te springen nu hun inkomsten opdrogen en ze zelf financieel orde op zaken moeten stellen. Tot overmaat van ramp sputtert ook de exportmotor omwille van de gespannen geopolitieke toestand (de uitvoer daalde met 14,5% over het afgelopen jaar!) en buitenlandse bedrijven keren wegens diezelfde spanningen China nu ook de rug toe als productieplaats. Zo verschuift Apple de productie van de iPhone 15 voor een stuk naar Indië.
De Chinese groei zal naar alle waarschijnlijkheid dus nog afnemen, waardoor de wereldeconomie zijn belangrijkste groeimotor dreigt te verliezen. Voor hoelang is de vraag, maar de veelvuldige vergelijkingen met het Japan van de jaren 90 (vastgoedimplosie, overmatige schuld, deflatie, geopolitieke spanningen en demografische krimp) wijzen alvast op niet veel goeds…
Christophe Van Canneyt, Chief Economist CapitalatWork NV
