Optimalisatie van de erfbelasting tussen echtgenoten is van alle tijden. De bestaande antimisbruikbepalingen dateren van in de 19de eeuw en zijn meer dan 100 jaar onveranderd gebleven qua tekst en interpretatie. Dat men zoekt om deze belasting te verlagen, is dan ook niet zo gek. In vele landen is er zelfs geen erfbelasting tussen echtgenoten of bestaan er zeer grote vrijstellingen.
In 2018 is het huwelijksvermogensrecht wat herschreven. Daarvan is gebruik gemaakt om een nieuwe techniek in te voeren in de zoektocht om vermogen belastingvriendelijk van de ene echtgenoot naar de andere over te hevelen bij overlijden. Naast het eerder besproken verblijvingsbeding bij onverdeelde eigen goederen tussen echtgenoten, heeft Vlabel nu ook het toekenningsbeding erkend.
Toekenningsbeding
Met een toekenningsbeding kunnen echtgenoten in hun huwelijkscontract een regeling treffen met betrekking tot een goed dat exclusief en uitsluitend toebehoort aan één van hen met als doel dat goed te laten toekomen aan de langstlevende. Een toekenningsbeding kan al dan niet optioneel worden bedongen. Na overlijden van één van de echtgenoten kan de begunstigde dus beslissen de clausule al dan niet toe te passen.
Concreet werkt het als volgt: een echtgenoot heeft eigen goederen, hetzij omdat de echtgenoten gehuwd zijn met scheiding van goederen, hetzij omdat het in een gemeenschapsstelsel toch om eigen goederen gaat (via erfenis of schenking verkregen of van vóór het huwelijk) en wil bij zijn overlijden dat de andere echtgenoot deze goederen kan verkrijgen. Hij wil met andere woorden niet dat zijn eigen goederen vererven omdat die dan eventueel naar de kinderen of andere erfgenamen zouden gaan. Via een toekenningsbeding verleent hij aan zijn langstlevende echtgenoot de mogelijkheid om er na zijn overlijden voor te kiezen dat deze goederen hem worden toebedeeld.
Als de langstlevende zich de eigen goederen van de overleden echtgenoot laat toebedelen, is op de verkrijging van roerende goederen, zoals bv. een beleggingsportefeuille, geen erf- of schenkbelasting verschuldigd. De volle eigendom van de portefeuille zelf gaat dan naar de langstlevende zonder enige belasting. Gaat het om onroerende goederen, dan moet er wel belasting betaald worden, zij het geen erf- of schenkbelasting maar wel registratierecht, in de regel dus 12%. Juridisch wordt de uitwerking van het toekenningsbeding immers aanzien als een overdracht ten bezwarende titel en niet ten kosteloze titel (schenking of testament), vandaar dat er geen erf- of schenkbelasting verschuldigd kan zijn en enkel voor onroerende goederen wel registratierecht.
Voor de planning van onroerende goederen moet je dus goed nagaan wat je plant. Gaat het om een gezinswoning, dan vererft die beter aan de langstlevende echtgenoot, aangezien een gezinswoning tussen echtgenoten vrijgesteld is van erfbelasting. Gaat het om andere onroerende goederen, dan moet je zien welke hun waarde is. Zijn ze meer dan 250.000 euro waard, dan heb je al snel voordeel bij het toekenningsbeding in plaats van ze te laten vererven. Het tarief in de erfbelasting tussen echtgenoten voor bedragen hoger dan 250.000 euro bedraagt immers 27% waardoor het registratierecht van 12% dus goedkoper zal zijn. Aan het toekenningsbeding zijn bovendien een aantal burgerrechtelijke voordelen verbonden op vlak van inkorting zodat ook dit een motief kan zijn voor het inschrijven van dit recht. Door het ten slotte optioneel te maken, laat je de langstlevende ook de keuze om te zien of het zowel feitelijk als juridisch voordeliger is de aangeduide goederen (deels) te verkrijgen via erfenis dan wel op basis van het toekenningsbeding.
Conclusie
Het was al lang zo, maar nu is het overduidelijk. In het kader van een optimalisatie van de overdracht tussen echtgenoten ben je veel beter gehuwd met een stelsel van scheiding van goederen dan met gemeenschap van aanwinsten. Het laat veel meer planningsmogelijkheden toe en bovendien kan het risico op benadeling van een echtgenoot bij echtscheiding ook in een stelsel van scheiding van goederen perfect ondervangen worden, zodat dit voor veel mensen een aan te raden optie wordt.
Mark Delboo
