De energiecrisis treft ondernemingen hard. Door de hoge prijzen zien heel wat bedrijven zich genoodzaakt hun productie te verminderen of zelfs stil te leggen. De maatregelen die tot nu toe genomen zijn, volstaan niet, vinden wij bij Voka. Onze energieadviseurs leggen uit waarom.
Thomas Buys is Adviseur Kenniscentrum bij Voka West-Vlaanderen. Hij behandelt topics als energie, klimaat en milieu, maar ook ruimte, mobiliteit en fiscaliteit. Lorenzo Van de Pol is Adviseur Klimaat & Energie bij het Kenniscentrum van Voka vzw in Brussel. Allebei zijn ze momenteel dagelijks bezig met de hoge energiekosten én met de maatregelen die het beleid neemt om daar iets aan te doen.
Veel bedrijven maken zich zorgen over hun energiebevoorrading. Bestaat er een risico op een tekort aan elektriciteit en/of gas?
Thomas Buys: “Over een tekort aan gas hoeven bedrijven zich minder zorgen te maken. Dat hebben we te danken aan de specifieke situatie in ons land. Dankzij de terminals in Zeebrugge zijn we immers de draaischijf voor lng voor Noordwest-Europa en er komt ook gas binnen via pijpleidingen uit Noorwegen en het Verenigd Koninkrijk. Elektriciteit is daarentegen een ander verhaal. Traditioneel importeren we kernenergie uit Frankrijk, maar daar ligt ongeveer de helft van de kernreactoren stil wegens onderhoud. Op dit moment exporteren wij zelfs elektriciteit naar Frankrijk in plaats van omgekeerd. Bij een mogelijk strenge winter zou Frankrijk in de problemen kunnen komen en wij bijgevolg ook.”
Lorenzo Van de Pol: “We zitten echt wel in een andere situatie dan in de winter van 2018, toen we door het oog van de naald zijn gekropen. Dit is een tijdelijke situatie. Eens de problemen in Frankrijk opgelost zijn, zal elektriciteit minder schaars zijn en zullen de prijzen dalen. Op vandaag is mijn grootste schrik niet dat het licht uitgaat.”
Thomas Buys: “Het noodplan voor gas dat de federale regering heeft opgesteld, wekt bij sommige bedrijven het beeld dat we in de problemen zullen komen, maar dat is eerder een voorzorgsmaatregel om op alles voorbereid te zijn.”
Een andere grote bezorgdheid zijn natuurlijk de prijzen.
Lorenzo Van de Pol: “Terecht: het is niet omdat er nog gas door de leiding komt, dat bedrijven het nog kunnen blijven betalen. De meeste waren tot voor kort vrij goed ingedekt door vaste contracten, die nu aan het aflopen zijn. Daardoor worden de effecten van die hoge prijzen maar stap per stap zichtbaar en was bij de overheid de urgentie van het probleem niet onmiddellijk duidelijk. De prijzen zijn intussen wat gezakt, tot zo’n 125 euro per megawattuur voor aardgas. Dat is slechts een derde van de piekprijzen die we eerder zagen, maar nog altijd 5 keer hoger dan het historisch gemiddelde.”
Thomas Buys: “Die tijdelijke prijsdaling mag vooral geen vals gevoel van veiligheid creëren. Want een bijkomend probleem is dat de energieprijzen enorm volatiel zijn geworden, doordat de markten vaak irrationeel reageren. We mogen dus zeker niet te vroeg victorie kraaien.”
De Duitse regering gaat veel verder in het ondersteunen van bedrijven. Daardoor verliezen we niet alleen onze concurrentiekracht tegenover andere continenten, maar creëren we zelfs binnen Europa een ongelijk speelveld.
Lorenzo Van de Pol, Adviseur Klimaat en Energie bij Voka Kenniscentrum
Lorenzo Van de Pol: “Ik denk niet dat we 10 moeilijke winters tegemoet gaan, zoals premier De Croo aanhaalde, maar toch nog een paar. In 2025 zullen een aantal geplande uitbreidingen van lng-terminals in de VS en het Midden-Oosten klaar zijn. Er zal dan meer vloeibaar aardgas beschikbaar zijn, wat de prijzen moet drukken.” Thomas Buys: “We maken ons wel zorgen over een mogelijke koudeprik aan het eind van deze winter. De voorraden zullen tegen dan geslonken zijn en we zullen op dat moment eigenlijk al voorraden voor volgende winter moeten beginnen aanleggen. En dat terwijl er tegen dan wellicht minder Russisch gas in de Europese Unie geïmporteerd zal worden dan nu. Een grotere vraag in combinatie met een kleiner aanbod, zou een behoorlijke impact op de prijzen kunnen hebben. De winter van 2023 wordt waarschijnlijk een zwaardere uitdaging.”
Dat heeft een invloed op onze concurrentiekracht?
Lorenzo Van de Pol: “Ja, want het grote probleem is dat we de hoge prijzen bijna uitsluitend in Europa zien. In de Verenigde Staten zijn de prijzen stabiel, op het niveau van een vijfde of een zesde van de prijzen hier. Ook in vergelijking met Azië hebben we een groot nadeel. In normale omstandigheden lopen de prijzen voor lng in Europa en Azië ongeveer gelijk. Maar doordat wij hier koste wat het kost onze gasvoorraden wilden aanvullen, hebben de markten het signaal gekregen dat het bijna niet uitmaakte hoe hoog de prijzen waren. Dat heeft tot die enorme piek eerder dit jaar geleid en heeft ervoor gezorgd dat de Aziatische en de Europese prijzen ontkoppeld geraakt zijn. Dat maakt natuurlijk dat we in een moeilijke situatie zitten voor industrieën die veel aardgas gebruiken, als grondstof of voor hun productieprocessen. Voor de Europese industrie is dat een zwaar competitief nadeel. De industrie zal hier natuurlijk niet van de ene op de andere dag wegtrekken. We hebben heel wat andere kernkrachten: een hoge productiviteit, een uitstekende locatie,… Maar als internationale beslissingscentra langetermijninvesteringen moeten doen, dan zullen we wel achteraan staan op het lijstje. Dat moeten we koste wat het kost vermijden.”
Thomas Buys: “Kijk maar naar de aluminiumproductie: die is op dit moment stukken goedkoper in de VS en Azië dan in de EU. Zelfs op korte termijn is het voor bedrijven in die sector al niet meer zo interessant om hier nog te investeren. Beleidsmakers moeten zich daarvan bewust zijn, want uiteindelijk staan er jobs op het spel.”
Lorenzo Van de Pol: “Tijdens de coronacrisis hebben we met zijn allen ondervonden dat we in het verleden te veel uitbesteed hebben aan het buitenland, waardoor we té afhankelijk geworden waren. Laat ons daar maar aan terugdenken. We moeten vermijden dat hier industrie verdwijnt door een schok die eigenlijk slechts tijdelijk is. Want er is structureel niets mis met onze industrie. Die boodschap brengen wij aan het beleid. Het is aan de politici om die tijdelijke schok te helpen mitigeren.”
Doet de politiek genoeg?
Thomas Buys: “Jammer genoeg merken we dat zeker de Europese beleidsmakers talmen. Er is al sinds de zomer sprake van een prijsplafond of een prijscorridor, maar blijkbaar is de Europese Commissie daar nu toch weer over aan het twijfelen. Ze lijkt te denken dat de huidige hoge prijzen een interessant ontradingsmechanisme vormen, waardoor de transitie naar een klimaatneutrale samenleving versneld zou kunnen worden. Dat baart ons zorgen: we kunnen het ons echt niet permitteren om die industrie te laten verdwijnen. Onze industrie zet trouwens al volop in op die transitie naar klimaatneutraliteit.”
Lorenzo Van de Pol: “Bij Voka vinden we dat er maatregelen genomen moeten worden die de energierekeningen meteen laten dalen. We zijn om die reden geen grote voorstander van een overwinstbelasting voor inframarginale technieken (technologieën met lagere kosten, zoals hernieuwbare energiebronnen, kernenergie en bruinkool, nvdr), om daarna die zogenaamde overwinsten te herverdelen. Dat duurt niet alleen heel lang, maar we zien bovendien dat de federale regering inkomsten vooral inzet om de koopkracht van gezinnen te vrijwaren. Het resultaat is dat ondernemingen dezelfde hoge energierekeningen blijven krijgen, en helemaal geen verlichting van hun factuur zien. Nu lijkt het wel alsof de ondernemingen op dat vlak vergeten zijn. Eigenlijk zouden de inkomsten van de overwinstbelasting ook naar hen moeten terugvloeien. Het systeem van tijdelijke werkloosheid en het afbetalingsplan voor sociale bijdragen zijn maar kleine stapjes in de goede richting.”
En op Vlaams niveau?
Lorenzo Van de Pol: “Op Vlaams niveau heeft de regering gekozen voor het Europese staatssteunkader. Ondernemingen die door de hoge energieprijzen operationeel verlies lijden, worden daarvoor deels gecompenseerd. Wat ons betreft een goede eerste stap, maar Europa laat toe om veel verder te gaan dan Vlaanderen doet. Er is intussen een update van dat kader, dat wel geschreven lijkt op maat van Duitsland. De Duitse regering gaat veel verder in het ondersteunen van bedrijven. Daardoor verliezen we niet alleen onze concurrentiekracht tegenover andere continenten, maar creëren we ook binnen Europa een ongelijk speelveld. En dat in combinatie met de loonindexering in januari… We zullen investeringen mislopen en dan komen er jobs op het spel te staan. Ik hoop dat de politiek dat beseft en vooruitziend genoeg is.”
We pleiten voor een soepelere Vlaamse invulling van het Europese Temporary Crisis Framework, met steunmaatregelen die de kosten voor de bedrijven effectief laten dalen.
Thomas Buys, Adviseur Kenniscentrum bij Voka West-Vlaanderen
Thomas Buys: “Bedrijven kunnen deze situatie slechts een korte periode volhouden. In West-Vlaanderen hebben we op het moment van dit interview al kennis genomen van meer dan 13.000 intentieverklaringen om werknemers op tijdelijke werkloosheid te plaatsen. 28% van de Belgen die op tijdelijke werkloosheid zouden komen te staan, bevindt zich dus in West-Vlaanderen. Ook dit werkloosheidssysteem kost de overheid veel geld. Vandaar dat we pleiten voor een soepelere invulling van het Temporary Crisis Framework, met steunmaatregelen die de energiekosten voor de bedrijven effectief doen dalen. We hadden de Vlaamse maatregelen trouwens ook veel vroeger verwacht.”
Wat doet Voka allemaal rond dit thema?
Lorenzo Van de Pol: “Naast belangenbehartiging zetten we ook sterk in op informatie en communicatie.”
Thomas Buys: “Op onze website hebben we een FAQ over de energiecrisis. Dat is een overzicht van onze antwoorden op de meest prangende vragen die we van ondernemers ontvingen. Lezers kunnen zelf ook mailen naar vraaghet@voka.be. Wij geven dan binnen de 2 werkdagen een antwoord of verwijzen hen door naar de juiste experts. We organiseren infosessies en hebben ons Lerend Netwerk Energie. En omdat we merken dat daar vraag naar is, werken we ook aan een nieuw programma rond energie-transitie en -efficiëntie.”
(JV - Foto’s DD)
