“Net als tijdens de oliecrisis in de jaren 70 is het een pijnlijk ontwaken in Europa. De les van toen, dat energie de levensnoodzakelijke bouwsteen is voor ieder economisch model, werd geruime tijd vergeten. De coronapandemie had de zekerheden en de verworvenheden van de globalisering al stevig onderuitgehaald. De oorlog in Oekraïne maaide vervolgens ook nog eens de energiezekerheid weg.” Ik citeer Jean Vanempten in De Tijd eind vorige maand.
En ik ben het volmondig met hem eens. Ik ben nieuwsgierig hoe de Europese reactie op de inval van Rusland in Oekraïne en het daaropvolgende sanctiearsenaal op een dag in de geschiedenisboeken zal worden gefileerd. De reactie van een unie die voor haar energie grotendeels afhankelijk is van andere naties. En dan hebben we het nog niet over onze afhankelijkheid van China... Ik hoop dat we alvast één les trekken uit al deze crises: Europa hangt te sterk af van de rest van de wereldeconomie, wat haar kwetsbaar maakt voor grote schokken. Hoog tijd voor Europa om de geopolitieke spierballen meer te laten rollen en versneld werk te maken van haar vernieuwde industriële strategie om in strategische sectoren meer op eigen benen te staan. Enkel met realpolitik van haar leiders in deze multipolaire wereld kan de Europese industrie het voortouw nemen bij de overgang naar een groene, digitale en veerkrachtige economie.
De acute crisis waar we vandaag en zeker ook komende winter door moeten, zal geen 10 jaar duren. Maar het ziet er nu wel al naar uit dat we nog makkelijk 10 jaar geconfronteerd zullen worden met de implicaties van deze crisis op het vlak van de loonhandicap, onze al belabberde overheidsfinanciën en de geopolitieke situatie. Dat de volgende winter heel moeilijk wordt, staat vast. En die daarna allicht ook. Maar nog 10 moeilijke jaren is wel een heel pessimistisch scenario, zoals onze premier stelde. Er resten hem en zijn ploeg nog 2 jaar om er (eindelijk) in te vliegen, denk ik dan…
Want net als bij eerdere inflatieschokken is de belangrijkste beleidsreactie tot nog toe: ‘we vangen het wel op met de loonindexering’. Via die loonindexering blijft de impact van de hogere inflatie voor de meeste burgers eigenlijk vrij beperkt. Met een beetje vertraging worden lonen en uitkeringen immers aangepast aan de stijgende levensduurte. België is daarmee zowat het enige land in Europa waar de koopkracht in deze crisis niet of nauwelijks zal afnemen. Maar daarmee is de impact van de duurdere energie uiteraard niet weggetoverd. De factuur wordt via de indexering gewoon doorgeschoven naar de bedrijven. De loonkosten zullen in ons land veel sneller stijgen dan in andere landen, waardoor we opnieuw een concurrentiehandicap opbouwen. Die zal vervolgens nog jaren wegen op ons economisch potentieel. Voor deze crisis piekte de loonhandicap in 2013, en duurde het daarna 7 jaar om die grotendeels weer weg te werken. Volgens de huidige vooruitzichten zal de loonhandicap nu nog hoger oplopen (en bovendien voeren de vakbonden nu al actie voor nog sterkere loonstijgingen). In die zin valt het niet uit te sluiten dat het 10 jaar duurt om die handicap weg te werken.
Onze overheidsfinanciën stonden al wankel voor de coronacrisis, en de situatie is sindsdien niet verbeterd. Ook in deze crisis is de roep om allerlei steunmaatregelen groot. De kans dat de regering in dit klimaat ernstige stappen zet om onze overheidsfinanciën terug op de rails te krijgen, lijkt op korte termijn onbestaande. Meer waarschijnlijk is dat de combinatie van extra steunmaatregelen, recessie en nakende verkiezingen de toestand van onze overheidsfinanciën de komende 2 jaar nog verder onderuit haalt. Of we daarna op 10 jaar tijd (en tegen de achtergrond van de vergrijzing) onze overheidsfinanciën weer op orde krijgen, is nog maar zeer de vraag.
We zitten in een ernstige economische crisis, en die zal nog verslechteren voor er weer beterschap komt. Vreemd genoeg lijkt de ernst van de situatie bij velen nog altijd niet doorgedrongen. Als je dit leest, hebben we net kennis genomen van de conclusies van het Overlegcomité. Voorlopig ontbreken de concrete steunmaatregelen die onze bedrijven overeind moeten houden in deze extreem moeilijke tijden. Die steunmaatregelen voor bedrijven moeten er zo snel als mogelijk komen om het Europese gelijke speelveld te garanderen. Voka kijkt naar de Vlaamse regering om het Europese steunkader in Vlaanderen uit te werken. Tegelijk moet België er op Europees niveau voor pleiten om op zeer korte termijn in te grijpen om de irrationele prijzenspiraal een halt toe te roepen. Onze beleidsmakers mogen geen moment meer talmen met de noodzakelijke beslissingen en de uitvoering ervan. Ons economisch weefsel is momenteel kwetsbaar en moet koste wat het kost beschermd worden.
Ook tijdens deze crisis zullen we jullie met raad en daad bijstaan. Enerzijds met een regelmatige updatemail over de meest recente maatregelen en ontwikkelingen, anderzijds met een energie-FAQ op onze website. Ook kunnen jullie met vragen steeds terecht bij onze experten via vraaghet@Voka.be.
Beste ondernemers, ik hoop van harte dat jullie een deugddoende zomervakantie hebben gehad, dat de batterijen opgeladen zijn en de geesten terug scherp staan. Klaar voor de strijd. Klaar voor een (na)jaar van extremen.
