Elk jaar laat de fiscus weten op welke controleacties hij zal focussen. Voor het aanslagjaar 2022, inkomsten 2021, heeft hij er drie aangekondigd: auteursrechten, boekingen op uitzonderlijke kostenrekeningen en voorwaarden voor het aanleggen van een liquidatiereserve. Voor ondernemers zijn vooral de laatste twee van belang, die we hierna wat meer in detail zullen toelichten.
Controles op boekingen op uitzonderlijke kosten
Boekhoudkundig gaat dit over rekening 66. De kans op controle vergroot aanzienlijk als een onderneming niet-recurrente kosten van grote omvang of substantiële impact opneemt in de jaarrekening. Uitzonderlijke kosten zijn kosten die niet eigen aan de activiteit van de onderneming zijn. Dat kan gaan om afschrijvingen of waardeverminderingen op vaste activa, maar evengoed om aanzienlijke minderwaarden uit de realisatie van vaste activa.
Via vragen om inlichtingen wordt nagegaan of de kost wel degelijk verband houdt met de activiteit van de onderneming, maar ook of de kost in het belastbare tijdperk werd gedaan. De kost moet gedragen zijn om belastbare inkomsten te verkrijgen of te behouden. Een typevoorbeeld van een uitzonderlijke kost is een herstructureringskost. Het bewijs hiervan is niet altijd eenvoudig. Om controles te vermijden en voor zover uiteraard minstens verdedigbaar, is het meer aangewezen de kosten te boeken onder de gebruikelijke kosten (rekening 61 of 64).
Controles op liquidatiereserves
Zoals bekend kunnen kleine vennootschappen een liquidatiereserve aanleggen door het betalen van een afzonderlijke anticipatieve aanslag ten belope van 10% om vijf jaar later de boekhoudkundige winst waarop dit werd betaald tegen 5% aan de aandeelhouder uit te keren, in plaats van tegen het normale tarief van 30% op dividenden.
In deze draait de discussie vooral om het begrip kleine vennootschappen. Dat zijn vennootschappen met rechtspersoonlijkheid die niet meer dan 1 van de volgende criteria overschrijden: een jaargemiddelde van 50 werknemers, een jaaromzet van 9.000.000 euro en een balanstotaal van 4.500.000 euro. Op individuele basis is dit niet zo moeilijk na te gaan, maar het gaat vooral over de vraag of de vennootschap in kwestie deel uitmaakt van een consortium waardoor wel twee van de drie criteria worden behaald.
Van een consortium is sprake wanneer verschillende vennootschappen onder centrale leiding staan, zelfs al zijn ze niet verbonden met elkaar.
Naast enkele andere criteria (bijv. dezelfde meerderheidsaandeelhouder) is vooral de vraag of de bestuursorganen voor het merendeel bestaan uit dezelfde personen een criterium waarop het vaak misloopt. In de praktijk zien we, mijns inziens ten onrechte, dat een vennootschap die geleid wordt door een natuurlijke persoon door de fiscus geconsolideerd wordt met een vennootschap die door een andere vennootschap wordt geleid als die wettelijk vertegenwoordigd wordt door diezelfde natuurlijke persoon. Een vennootschap A die geleid wordt door natuurlijke persoon X en een vennootschap B die geleid wordt door vennootschap A, met X als wettelijke vertegenwoordiger gaat de fiscus dus consolideren en daardoor kunnen de criteria van een kleine vennootschap voor meer dan één op de drie overschreden zijn. De fiscus maakt dus geen onderscheid tussen de natuurlijke persoon X en de vennootschap A, waarbij de wettelijke vertegenwoordiger persoon X is. Daarover kan wel een boompje opgezet worden. De natuurlijke persoon is uiteraard niet gelijk aan de rechtspersoon, maar dat is niet de visie van de fiscus. Alsdan verwerpt de fiscus de toepassing van de liquidatiereserve.
Gelet op de aangekondigde wijzigingen in de fiscaliteit waarbij het algemene tarief op de uitkering van dividenden zou verlagen tot 25% maar waarbij ook aangekondigd werd dat bestaande toestanden (lees de reeds aangelegde liquidatiereserves) behouden zullen blijven, heeft elke natuurlijke persoon aandeelhouder nog meer belang om nu de liquidatiereserve aan te leggen. Een systeem dat in de toekomst sowieso op de helling zal komen te staan. Maar in alle drang om die aan te leggen, is het wel van belang deze specifieke aangekondigde controlemaatregel goed in het oog te houden.
Niet makkelijk deze materie, maar moeilijk gaat soms ook.
Mark Delboo
