In de media mag het dan nog niet echt goed doorkomen, maar het inflatieklimaat is wel duidelijk veranderd.
De meeste grondstoffenprijzen waren in de loop van vorig jaar al aan het zakken op de internationale markten. En daarbovenop kwam nog eens de snelle daling van de Europese gasprijzen in december, van nog 150 euro per Mwh aan het begin van de maand naar 60 euro sinds begin januari.
Die evoluties beginnen stilaan ook door te sijpelen in de totale inflatie. Die piekte in oktober op 12,3%, maar was in januari al teruggezakt tot 8,1%. Volgens de jongste vooruitzichten van het Planbureau zou de inflatie de komende maanden verder afkoelen tot 2 à 3% in het najaar. Dat betekent dus niet dat de prijzen terugkeren naar de niveaus van voor deze crisis, maar enkel dat ze minder snel stijgen.
Risico's
Bovendien blijven er heel wat risico’s die die vooruitzichten nog kunnen doorkruisen, o.m. het verdere verloop van de oorlog, mogelijke verstoringen van de energietoevoer of hernieuwde druk op de grondstoffenmarkten door de heropening van China.
Niettemin zou het inflatieplaatje er in 2023 helemaal anders moeten uitzien dan dat van 2022: vorig jaar kregen we nagenoeg elke maand hogere inflatiecijfers, dit jaar zou het omgekeerd moeten zijn. En dat heeft uiteraard implicaties voor de indexering.
Terug naar ‘normalere’ indexering
De inflatiecijfers hebben directe gevolgen voor de loonkostenontwikkeling, zoals vorig jaar nog eens duidelijk in de verf werd gezet. Voor ongeveer een miljoen werknemers startte 2023 met een indexering van 11% (voor alle sectoren die éénmaal per jaar in januari indexeren).
Maar daarmee ligt de grootste stijging wel achter de rug. De modaliteiten van de indexering variëren van sector tot sector, maar de huidige inflatievooruitzichten impliceren een veel ‘normalere’ indexering in de loop van 2023:
- De spilindex zou dit jaar maar één keer overschreden worden (in april), waarna er 2% indexering bijkomt voor de sectoren die de spilindex volgen.
- De afgevlakte gezondheidsindex zou in december 2,2% hoger liggen dan in januari (voor de sectoren die doorheen het jaar indexeren).
- Voor de sectoren die éénmaal per jaar in januari indexeren, zou de indexering in januari 2024 uitkomen op 3,1%
Daarmee zou de loonstijging in de rest van 2023 (met uitzondering natuurlijk voor de indexering in januari voor de sectoren die éénmaal per jaar in januari indexeren) er toch wat ‘normaler’ moeten uitzien.
Mochten er nieuwe verrassingen komen waardoor de inflatie toch langer hoger blijft hangen, dan zal ook de loonstijging terug hoger uitvallen. Maar de hierboven vermelde cijfers zijn gebaseerd op de op dit moment beschikbare vooruitzichten. Voor alle duidelijkheid, dit verandert op korte termijn weinig aan onze loonhandicap.
Langdurige loonhandicap
Met de veel snellere loonstijging dan in de buurlanden (vorig jaar en in januari) hebben we ondertussen een belangrijke loonhandicap opgebouwd. Volgens de beschikbare vooruitzichten zullen de loonstijgingen vanaf nu meer binnen de perken blijven, en allicht zullen de loonstijgingen in de buurlanden geleidelijk aan een inhaalbeweging maken.
Daar proberen de werknemers immers ook compensatie af te dwingen voor de toegenomen levensduurte. En als de economische vooruitzichten doorheen de loop van het jaar verder verbeteren en de arbeidsmarkt ook in de buurlanden vrij krap blijft, dan zullen de loonstijgingen daar ook doorzetten.
Zonder overheidsingrijpen in onze loonvorming zal het niettemin nog jaren duren voor we op die manier de loonhandicap volledig terug zullen weggewerkt hebben. Premier De Croo mag dan wel 2023 uitgeroepen hebben tot het jaar van de competitiviteit, maar vooralsnog blijft het hoogst onduidelijk welke maatregelen hij in gedachten heeft om daar ook effectief iets aan te doen (en binnen de huidige coalitie blijft het sowieso twijfelachtig dat er iets wezenlijks mogelijk is).
Het ziet er bovendien naar uit dat de vakbonden hun acties tegen de loonnorm willen blijven doorzetten, daarmee negerend dat die loonnorm vooral een correctiemechanisme voor onze vrij unieke automatische loonindexering. In elk geval zal dit debat allicht niet snel verdwijnen.
