Onze grootste troef om in Vlaanderen weer aan te knopen met groei staat onder druk.
Zowat heel Vlaanderen was zaterdag aan het supporteren voor Vuelta-winnaar Remco Evenepoel. De ‘remcoorts’ denderde zelfs door de Wetstraat, en terecht. Maar ook onze kampioenen in onderzoek en ontwikkeling (O&O) verdienen applaus en ondersteuning.
Ons land wordt internationaal erkend als innovatieleider. Denk maar aan de succesverhalen met onder meer de biotech-cluster, de expertise rond chips en de offshore-windenergie. Op die weg moeten we veel verder gaan. Want het is ons beste spoor naar duurzame groei.
Top in O&O
Wereldwijd kijken we aan tegen ongekende transities. Op het vlak van energie, uiteraard. Maar ook de vergrijzing, de energie- en klimaattransitie, enzovoort nopen tot nieuwe oplossingen. De aanpak van die transities zal vooral moeten komen van innovaties. En waarom dan niet van Vlaamse?
De voorbije jaren namen de bestedingen voor O&O alvast toe, tot 3,6% van het bbp. Een recordbedrag. Daarmee zit Vlaanderen op een gelijkaardig niveau als de top van de EU-landen, met ook nog Zweden, Oostenrijk en Duitsland.
Bedrijven investeren
De Vlaamse overheid heeft de voorbije tien jaar een structurele inhaalbeweging gemaakt met investeringen in onderzoek en ontwikkeling. De federale overheid nam dan weer belangrijke fiscale maatregelen om het O&O-klimaat voor ondernemingen te verbeteren. Denk maar aan de gedeeltelijke vrijstelling van doorstorting van bedrijfsvoorheffing van onderzoekers en de innovatie-aftrek.
Vlaamse ondernemingen hebben daar sterk op gereageerd en hun eigen onderzoeksuitgaven stevig opgetrokken. Tot maar liefst 6,9 miljard of 72% van het totaal in 2020. Tien jaar eerder was dat nog 67%. Vooral onze industrie is een sterke motor voor innovatie en levert meer dan de helft van de bedrijfsuitgaven voor O&O in ons land.
Innovatie onder druk
Maar net die bedrijven staan door de energiecrisis het felst onder druk. In een recente Voka-enquête vreest 40% een vermindering of zelfs volledige stopzetting van zijn productie. En ook beleidsmakers staan onder druk. De roep naar snelle maatregelen voor koopkracht klinkt luid. Tegelijkertijd is er budgettair weinig ruimte: het Planbureau spreekt van een begrotingstekort van 31,5 miljard euro.
In zo’n context loert het gevaar dat maatregelen die ons op de langere termijn ten goede komen op de helling komen te staan. Dat leert ons ook die vorige energiecrisis, uit de jaren 70, en de beleidsreactie die erop volgde in de jaren nadien. In 1980 investeerden onze overheden nog 5,7% van het bbp, tegen het einde van dat decennium was dat nog amper 1,9%. Dit in het kader van een ‘begrotingssanering’, maar we ondervinden er vandaag nog structurele schade van.
Steun minstens behouden
Ook in moeilijke tijden is het absoluut noodzakelijk om op de langere termijn te kijken en te blijven inzetten op groei. Op Vlaams niveau houdt dat in dat het voorziene groeipad voor innovatiesteun en de engagementen hierover uit het regeerakkoord onverkort op zijn minst behouden blijven.
Federaal is het vooral cruciaal om de fiscale rechtszekerheid voor ondernemingen te versterken. Zo moet bij toepassing van de regelgeving inzake de gedeeltelijke vrijstelling van bedrijfsvoorheffing voor O&O de bestaande taakverdeling tussen Belspo en de FOD Financiën gerespecteerd worden: expertise op het vlak van de beoordeling van het O&O karakter van onderzoeksprojecten- en programma’s ligt bij Belspo, niet bij de fiscus. Voer ook geen louter formalistische controles op de naleving van deze regelgeving. Ondernemingen zijn niet de vijand, maar net onze beste kopmannen voor meer innovatie en groei.
Bij een crisis kan je twee dingen doen. Ofwel hol je achter de feiten aan. Ofwel ga je voorlopen. Dan neem je het heft in handen en effen je de weg voor anderen. O&O is onze brandstof om als economie als eerste uit de bocht te komen en voorsprong te nemen. Daar nu in snijden zou een vergissing van formaat zijn.
