Graaiflatie is het fenomeen waarbij bedrijven hun winstmarges optrekken door hun verkoopprijzen meer te verhogen dan hun kosten stijgen. Maar in België zijn de winstmarges net duidelijk aan het dalen. Van graaiflatie is dan ook geen sprake.
De voorbije weken was er heel wat aandacht voor het fenomeen van ‘graaiflatie’, het idee dat bedrijven van de huidige inflatiecrisis gebruik maken om hun winstmarges op te drijven door hun verkoopprijzen veel meer verhogen dan hun kosten stijgen. Op die manier zou de winsthonger van de bedrijven een bepalende factor van de hoge inflatie zijn.
Vooral een recente blogpost van de ECB plaatste dit idee in de schijnwerpers. In die analyse gaf de ECB aan dat stijgende winstmarges in 2022 een veel grotere determinant waren van de inflatie dan in normale omstandigheden.
Die aandacht voor graaiflatie werd ook in ons land in sommige hoeken vlot aangegrepen om de schuld van de inflatiecrisis bij de bedrijven te leggen. Dat zou dan meteen ook een argument zijn om overwinsten weg te belasten en om prijscontroles op te leggen. Heel die analyse staat evenwel nogal wankel, en gaat voor de Belgische situatie sowieso niet op.
Dalende winstmarges
De analyse van de ECB is hoe dan ook te beperkt om daar nu al grote conclusies aan te verbinden. Die analyse keek enkel naar 2022, maar dat is een te korte tijdspanne om die analyse grondig te maken. Het zou zeer goed kunnen dat Europese bedrijven hun verkoopprijzen in 2022 al aanpasten in anticipatie op de kostenstijgingen die er zitten aan te komen. In zowat heel Europa, met uitzondering van België, volgen de loonkosten pas met ruime vertraging de ontwikkelingen van de inflatie. Mogelijk probeerden bedrijven daar al op te anticiperen.
Maar nog belangrijker, zelfs als het verhaal van graaiflatie zou opgaan op Europees niveau, de Belgische situatie ziet er helemaal anders uit. De basis van de analyse is dat bedrijven hun winstmarges optrekken door hun verkoopprijzen extra te verhogen. Maar van die basis is in België geen sprake. Integendeel, volgens de ramingen van de Nationale Bank staan de winstmarges van de Belgische bedrijven zwaar onder druk. Van 2022 tot 2024 zou de gemiddelde brutowinstmarge in België met meer dan 10% afnemen.
Van 2022 tot 2024 zou de gemiddelde brutowinstmarge in België met meer dan 10% afnemen.
Bart Van Craeynest, hoofdeconoom Voka
Anders dan in zowat alle andere Europese landen vertaalt hogere inflatie zich in België vrij snel en automatisch in stijgende loonkosten. Samen met de hogere kosten voor energie, grondstoffen en andere inputs zorgde dat het voorbije jaar voor een ware kostenexplosie voor de Belgische bedrijven.
Bedrijven proberen uiteraard die hogere kosten door te rekenen in hun verkoopprijzen (mochten ze dat niet doen zouden ze uiteindelijk onderuit gaan). Maar slechts een kleine minderheid van de bedrijven kan dat volledig (of meer dan volledig) doen. Meer dan 80% van de bedrijven geeft aan dat ze hun gestegen kosten niet volledig kunnen doorrekenen, en dat ze die dus op z’n minst gedeeltelijk moeten opvangen in hun winstmarges.
Nationale Bank
Dat beeld komt ook tot uiting in de ramingen van de Nationale Bank die aantonen dat de gemiddelde winstmarges in 2023-2024 zwaar onder druk staan. En die gemiddeldes zijn dan nog opwaarts vertekend door het beperkte aantal bedrijven dat wel echte prijszettingsmacht heeft.
Voor het merendeel van de Belgische bedrijven stonden de winstmarges ook in 2022 al onder druk. Van graaiflatie is er in België dus geen sprake, wat trouwens ook bevestigd wordt in de recentste analyses van de Europese Commissie.
Noodzakelijke investeringen
Bedrijfswinsten worden de jongste jaren in bepaalde hoeken alsmaar schever bekeken, en alle argumenten (hoe wankel ook) lijken goed om die aan te vallen. Daarbij wordt nogal vlot vergeten dat de winstgevendheid van de bedrijven een cruciale factor is in onze economie en in onze welvaartscreatie. Die winstgevendheid is immers bij uitstek de bepalende factor van de capaciteit van bedrijven om te investeren.
De bedrijfsinvesteringen zitten al geruime tijd in de lift, maar de komende jaren is er nood aan nog veel bijkomende investeringen, onder meer voor de digitalisering en de verduurzaming van onze economie. Dat soort investeringen wordt cruciaal om het toekomstige groeipotentieel van onze economie en dus ook van onze welvaart te versterken.
Net nu staat die winstgevendheid onder druk door de forse kostenstijgingen van de voorbije jaren. Extra lasten op die winstgevendheid, bijvoorbeeld onder de vorm van extra belastingen, dreigen nefast te zijn voor de bedrijfsinvesteringen en dus voor onze welvaart op langere termijn.
