De jongste weken doken er weer allerlei ideeën op om te sleutelen aan de belastingen. Maar het hele debat over onze belastingen vertrekt al te zelden van de feiten.
Eerst was er een hele reeks 1 mei-ballonnetjes voor meer ‘rechtvaardige’ belastingen: rijkentaks, vermogensbelasting, extra belastingen op overwinsten, ... En deze week werd een voorlopige nota van de Hoge Raad van Financiën over een grote fiscale hervorming vroegtijdig gelekt. Ondertussen werkt minister Van Peteghem nog altijd aan een voorstel voor zo’n grote fiscale hervorming, maar blijft het onduidelijk wanneer daar iets van naar buiten komt.
Fake news over de belastingen
Het hele debat over onze belastingen vertrekt al te zelden van de feiten. Het klopt dat onze huidige fiscaliteit niet echt goed in elkaar zit. Er is dus zeker nood aan een grondige hervorming. Sommigen denken daarbij vooral aan extra belastingen, die miljarden zouden opleveren om allerlei extra uitgaven mee te financieren. De pijnlijke realiteit is evenwel dat de totale belastingdruk in ons land al de derde hoogste is onder de klassieke industrielanden, na Frankrijk en Denemarken. Nog hogere belastingen zouden onvermijdelijk schadelijk zijn voor onze economie.
Wat veel minder aan bod komt in het debat is dat ook de totale belastingdruk op kapitaal hoog is in ons land.
Bart Van Craeynest, hoofdeconoom Voka
Anderen stellen dan weer forse belastingverlagingen voor, zonder voorstel voor de financiering daarvan. Gezien de precaire toestand van onze overheidsfinanciën, met een tekort van naar raming 25 miljard in 2022, is dat evenwel geen realistische optie. Elke fiscale hervorming zal dan ook vooral moeten focussen op een beter werkend en meer groei-ondersteunend belastingstelsel.
Ook de werkelijke verdeling van onze belastingen wordt al te vaak genegeerd in dit debat. Het is vrij algemeen bekend dat we in België een zware belastingdruk op arbeid kennen. Die is duidelijk hoger dan het Europese gemiddelde, maar ook dan het gemiddelde in de buurlanden en in de Scandinavische landen.
Wat veel minder aan bod komt in het debat is dat ook de totale belastingdruk op kapitaal hoog is in ons land. De verschillen met de meeste referentielanden zijn op dat vlak zelfs duidelijk groter dan voor de belastingdruk op arbeid. Het idee dat in sommige hoeken leeft dat kapitaal nagenoeg niet belast wordt in ons land en dat daar dus nog een enorm potentieel ligt voor extra belastinginkomsten, klopt eenvoudigweg niet.
Enkel voor de belastingdruk op consumptie springt ons land er niet bovenuit. Op dat vlak zitten we eerder gemiddeld in vergelijking met de rest van Europa, en duidelijk lager dan de Scandinavische landen.
Naar een meer groei-ondersteunende fiscaliteit
Ons belastingstelsel legt dus vooral de druk op werken en ondernemen, en is op die manier schadelijk voor de economische activiteit in ons land. Daarnaast is het een kluwen van uitzonderingen en speciale regelingen, wat het geheel nodeloos complex, niet-transparant en inefficiënt maakt.
Zelfs zonder belastingverlaging moet het mogelijk zijn om te hervormen richting een meer groei-ondersteunende fiscaliteit. Dat impliceert een systeem dat de nodige belastinginkomsten ophaalt met zo weinig mogelijk economische schade. Om dat te realiseren, is een hervorming naar een bredere belastbare basis (via minder uitzonderingen) en lagere tarieven aangewezen. Ook een verschuiving van de belastingdruk van arbeid naar consumptie zou bijdragen tot een economisch efficiënter belastingsysteem.
En uiteindelijk moet er ook naar onze zeer hoge overheidsuitgaven gekeken worden. Efficiënter omgaan met de beschikbare middelen kan wel ruimte vrijmaken voor lagere belastingen, ook al blijkt dat politiek moeilijk te liggen.
Politieke impasse
Vanuit de Hoge Raad van Financiën lekte deze week een voorlopig voorstel voor een fiscale hervorming. Dat zou mikken op een verlaging van de belastingen op arbeid met zo’n 7 miljard, en dat zou gecompenseerd worden met een verschuiving naar belastingen op consumptie (btw van 21% naar 22%) en huurinkomsten, het inperken van een aantal belastingvoordelen (o.m. voor maaltijdcheques en pensioensparen), en een dikke 2 miljard aan besparingen op de overheidsuitgaven.
Dat voorlopige voorstel maakt meteen al duidelijk dat elke ernstige fiscale hervorming een compromis zal moeten zijn, waarbij iedereen wel iets zal moeten toegeven. Maar de grote lijnen gaan alvast in de juiste richting met een duidelijke verlaging van de lasten op arbeid, gefinancierd via een verschuiving naar economisch minder schadelijke belastingen en besparingen op de uitgaven.
Zowel de PS als de MR schoten het voorstel al meteen volledig af (om uiteenlopende redenen). In het huidige politieke klimaat blijkt het al langer moeilijk om het soort grote compromissen te sluiten dat onvermijdelijk zal zijn om een grondige pensioenhervorming op de rails te zetten (zeker gezien het proces niet gesmeerd kan worden met miljarden budgettaire ruimte).
Tegen die achtergrond is het weinig waarschijnlijk dat een grondige fiscale hervorming rond zal raken. De komende jaren blijft het allicht bij beperkte aanpassingen, waarbij het risico groot is dat beleidsmakers in hun zoektocht naar extra middelen toch kiezen voor extra belastingen op werken of ondernemen. Dat zou geen goed idee zijn voor onze economische activiteit.
