Omdat internationale vergelijkingen zoals PISA en TIMSS erop wijzen dat de schoolresultaten van onze leerlingen zienderogen achteruit gaan, besloot Voka vorig jaar te investeren in een leerstoel voor een betere studie-oriëntering. Uit onderzoek blijkt immers dat studiekeuze een bepalende factor is voor de schoolresultaten van leerlingen. Intussen zijn in september de eerste brede testen gestart. Wij gingen poolshoogte nemen bij professor Wouter Duyck en onderzoeker Merel Dutry van de Universiteit Gent, trekkers van het project.
Op het vlak van de kwaliteit van ons onderwijs gaan al langer heel wat knipperlichten branden. En corona heeft daar nog een schepje bovenop gedaan. Professor Wouter Duyck: “Voor de pandemie uitbrak was het al zo dat een 15-jarige op het vlak van wiskunde negen maanden achterloopt op een 15-jarige in 2003. En het duurt vandaag zes maanden langer vooraleer een 10-jarige even goed leest als een 10-jarige in 2006. We hebben nog niet veel data wat de impact van corona is, maar de data die we hebben, zijn verontrustend. Zo is er onder meer een studie van professor Kristof De Witte die aantoont dat leerlingen een extra leervertraging van zes maanden hebben opgelopen, dus bovenop de achterstand die er al was. Je kan je dan afvragen: ‘wat is nu zes maanden in een mensenleven?’, maar we weten uit onderzoek over de sluiting van de scholen in Wallonië in de jaren tachtig, dat dit leidde tot heel wat C-attesten, heroriënteringen, moeilijkere doorstroom naar de arbeidsmarkt of hoger onderwijs, en dus ook meer werkloosheid en lagere lonen. Des te belangrijker is het dus – ook voor de economische welvaart van ons land – om zeker in tijden van crisis die structurele kwaliteitsdaling aan te pakken, samen met de leervertraging die we door corona hebben opgelopen.”
We weten uit onderzoek over de sluiting van de scholen in Wallonië in de jaren tachtig, dat dit leidde tot heel wat C-attesten en heroriënteringen.
Prof. Wouter Duyck
De kwaliteit van ons onderwijs hangt af van veel factoren: schoolbeleid, geld, digitalisering, goede infrastructuur, lerarenopleiding, lerarentekorten, … Een belangrijke factor is ook studie-oriëntering. En ook daar zorgde corona voor een verontrustende versnelling. Uit de studie van De Witte blijkt dat er vorig schooljaar een stijging van 5,4% was van het aantal heroriënteringen ten opzichte van de voorbije jaren. Bij een heroriëntering vergroot het risico op C-attesten, want zo komen leerlingen in een studierichting waar ze andere leerstof zullen moeten inhalen. “Dat heeft ook een invloed op de kwaliteit van het onderwijs voor de andere leerlingen want de leerkracht zal meer tijd moeten steken in de leerlingen die niet mee zijn door een verkeerde studiekeuze”, zegt professor Wouter Duyck.
Gebrekkige studie-oriëntering
Een gebrekkig studie-oriëntering is een oud zeer in Vlaanderen. Wouter Duyck: “Vroeger had je wel de PMS-centra, maar die waren te deterministisch. Ze plakten al gauw een etiket op de kinderen: jij wordt loodgieter, jij dokter, nee, jij kunt geen advocaat worden. Mensen houden daar niet van. Je moet studiekeuze eerder beschouwen als een ontdekkingstocht: je toont alle mogelijkheden, en je geeft richting op basis van kennis, interesses, vaardigheden, … Vandaag zijn er wel heel wat eigen initiatieven van scholen, maar niet genoeg, en er is te weinig expertise. Scholen geven aan dat ze zoekende zijn."
"Zo wordt de invloed van ouders, die niet altijd op de hoogte zijn van waar studierichtingen voor staan en daardoor vaak vooroordelen hebben, heel bepalend in de studiekeuze van hun kinderen. Het onderwijs heeft dat willen oplossen met een brede eerste graad zodat leerlingen pas twee jaar later een studierichting moesten kiezen. Maar negatieve vooroordelen over bijvoorbeeld technische richtingen verdwijnen niet vanzelf na twee jaar.”
Voka Leerstoel
Om deze problematiek op te lossen investeerde Voka in de leerstoel aan de Universiteit Gent. Het doel is om testen te ontwikkelen die leerlingen op basis van hun interesses, competenties en vaardigheden een duwtje in de rug richting juiste studiekeuze kunnen geven. Het project kreeg de werknaam ‘Voka Talent Centrum’. “Wij vonden het belangrijk dat we zo’n testen voor Vlaanderen konden objectiveren met wetenschappelijke data. Dat is ook nodig, want zo’n oriëntering gaat enkel opbrengen als hij ook echt werkt. Als we echt zeker weten hoe interesses en vaardigheden samenhangen met bepaalde uitkomsten.”
Het afgelopen jaar is er hard gestudeerd op welke parameters er in de testen en vragenlijsten terecht moeten komen. “We hebben onder meer de literatuur die hierover bestaat doorgenomen en we zijn gaan praten met experten die ervaring hebben met zulke testen voor het hoger onderwijs”, zegt Merel Dutry, onderzoeker en trekker van het project. “Sommige testen konden we overnemen, andere hebben we zelf ontwikkeld en getest in scholen. Het project wordt ook op regelmatige basis afgetoetst bij een stuurgroep van experten en belanghebbenden. Half september zijn we gestart met de eerste brede testen in een dertigtal scholen, goed voor een 1.000-tal leerlingen. Die zullen ook twee jaar opgevolgd worden. De data die we daardoor verzamelen, zullen de basis vormen voor de wetenschappelijke onderbouwing van de studie-oriëntering en het advies. Uiteraard, hoe meer data we op deze manier zullen verzamelen, hoe verfijnder de inzichten.”
Half september zijn we gestart met de eerste brede testen in een dertigtal scholen, goed voor een 1.000-tal leerlingen.
Merel Dutry, onderzoeker
Hoe wordt het project onthaald bij de scholen? Wouter Duyck: “De meeste reageren enthousiast. Je voelt dat er nood is aan zo’n instrument. Het succes van de al bestaande tools voor het hoger onderwijs, zoals ‘Simon’ en ‘Columbus’, toont dat ook aan. Sommige scholen haken wel af als ze horen dat de testen een halve dag in beslag nemen. Maar dat lijkt me een kleine tijdsinvestering, gezien de impact die de studiekeuze kan op hebben op de levensloop van mensen.”
Het project is een investering op lange termijn. De uiteindelijke tool, gebaseerd op de data die vanaf dit jaar worden verzameld, zal voor een volgende generatie van leerlingen zijn. “Leerlingen die zullen gebruik maken van de tool, betreden ten vroegst na zes a zeven jaar de arbeidsmarkt. Pas dan zal er dus hopelijk ook een impact zijn op onze economie en welvaart”, zegt Wouter Duyck. Voor Voka past het project in het Plan Samen Groeien, waarmee ze Vlaanderen tegen 2030 opnieuw een topregio in Europa wil maken.
