Voka bevraging: 23 vragen over ‘23 - als ondernemers het jaar mogen redden

Tekst Jan Van Gyseghem – foto Wim Kempenaers - illustratie Sven Decaestecker

HET JAAR 2022

1. Wat was de belangrijkste gebeurtenis/trend van het voorbije jaar?

De brutaliteit van de Russische agressie, de impact van het conflict op de wereldeconomie, de enerverende onvoorspelbaarheid van Poetin en de nabijheid van het oorlogsgebied (Gent-Lviv is nauwelijks een dag rijden): logisch dat vier respondenten op tien  ‘het conflict in Oekraïne’ aangeven als dé gebeurtenis van 2022. Op twee: de in ons land sinds 1975 ongeziene inflatie (aka prijsstijgingen, automatische indexering).

Filip Feyaerts (Printing International) viel “de toename van de macht van de vakbond” op, ondanks de crisis. Het stijgend aantal vakbondsacties in de loop van 2022 – tot grote ergernis van veel ondernemers én werknemers – zal daar niet vreemd aan zijn.

2. Wat was de belangrijkste positieve gebeurtenis/trend van het voorbije jaar?

Corona heeft ons gemoed en lijf én een hele samenleving gedurende meer dan twee jaar gegijzeld. De terugkeer naar een min of meer normaal leven deed veel ondernemers deugd. Een kwart van de respondenten vindt de afbouw van de coronapandemie en de daaropvolgende heropleving dan ook de meest gunstige ontwikkeling in 2022. Anne-Catherine Massagé (Ontex) wijst op de positieve effecten van de door de pandemie gestimuleerde opkomst van hybride werken.

Maar de gezondheidscrisis werd al snel gevolgd door een andere malaise: die rond energie, prijsstijgingen en schaarste. Voor Thierry Van Damme (Patho Stone / Gobulex) is het duidelijk dat “iedereen opnieuw is wakker geschud en beseft dat wij zullen moeten werken en vechten om onze welvaart te behouden.” Met een recessie die om de hoek loert, houden ondernemers er toch de moed in. Zo ook Sven Dekeyser (Key-Tec))  die “de economie veerkrachtiger ziet dan verwacht, ondanks de energiecrisis” en Stijn De Rammelaere (shft.be.) die vooral “weerbaarheid en creativiteit zag bij start- en scale-ups”. Voor Peter Delva (HACKGiC) is “de passie komen boven drijven.” Ondernemerszin en doorzettingsvermogen, in economisch moeilijke tijden, tonen zich in  “vertrouwen om nieuwe samenwerkingen en nieuwe projecten op te starten”, weet Kenny Braeckman  (MonkeyProof).

Dat alles resulteert vandaag in “minder werkloosheid dan verwacht”, zoals Hugo Van Leuven (Snop Automotive) opmerkt. Wim Van Leeuwen (Coaster Consulting) ziet de door de federale regering beklonken – en door Voka als te mager bestempelde – arbeidsdeal als een positieve gebeurtenis van 2022, omwille van “de flexibiliteit die die meebrengt.” 

Over het algemeen wordt de organisatie en de rol van de overheid maar door weinigen gesmaakt, zoals verder in de bevraging blijkt. Voor Jürgen Van Mossevelde (MVM Systems) is het net goed vast te stellen dat “mensen kritischer worden voor de controledrang van de overheid.”
Voor Filip Feyaerts is de “houding van China in het geschil (Oekraïne) door geen kant te kiezen”, een heuglijke vaststelling.

Andere opstekers: “meer mensen op de fiets”,  het “stand houden van Biden bij de midterms” of “terug op vakantie kunnen gaan.” Een mens is soms rap content.

3. Wie is voor jou de M/V/X van het jaar 2022 en waarom? 

Geen grote verrassingen in Voka’s personen poppoll: de Oekraïense vrijheidsstrijder, president, acteur en komiek, Volodymyr Zelensky krijgt de titel met bijhorende sympathie van een kwart van de respondenten. 

Filip Feyaerts zoekt het eerder in de bedrijven zelf en brengt hulde aan “elke ondernemer, die ondanks de crisis en vooral de anti-ondernemersmentaliteit, volhoudt.” Jürgen Van Mossevelde nomineert “de werknemer die zin heeft om te werken en een zekere vorm van beroepsfierheid heeft.”

Ondernemers mogen dan al behoorlijk kritisch zijn over het politieke veld, enkele beleidsmakers krijgen in de enquête goede punten: Alexander De Croo (“verdedigt consistent onze waarden”) en jawel… Eva De Bleecker (“voor de poging om de begroting voor te stellen zoals ze is en er geen doekjes om te winden”). Ook Bart De Wever (voor “zijn kijk op België en positieve houding tegenover ondernemerschap”). Ook de federale ministers Annelies Verlinden  (Binnenlandse Zaken) en Tinne Van der Straeten (Energie) slepen in de Voka-bevraging een eervolle vermelding in de wacht, net als de presidenten Emmanuel Macron (“topfiguur in Europa”) en Joe Biden. De overleden Engelse Queen Elisabeth, krijgt voor haar “verbazend aanpassingsvermogen” en “het in stand houden van de crown” een pluim van Karolien Hulsbosch (Zonnehoeve). 

Ondernemers hebben, zo blijkt, vooral respect voor… ondernemers en ruimtevaarders. Elon Musk is beide en krijgt meer dan één vermelding, naast Jef Colruyt en de kersverse Belgische astronaut Raphaël Liégeois. 
Strijders voor de planeet doen het goed in het jaaroverzicht van Voka-leden: Anders Holch Povlsen “die zijn fortuin gebruikt om de Schotse natuur te laten herstellen”, Wessel van Eeden (“is ons aan het redden”) van Justdiggit dat ecosystemen grootschalig vergroent en Frank Robben, CEO van Smals en gangmaker voor het hergebruik van ICT. 

De Voka-bevraging is een Vlaamse poll en dus bestaat de kans dat een voetballer of coureur het tot M/V/X van het jaar schopt. Dat doen Thibaut Courtois en Remco Evenepoel (twee vermeldingen) dan ook, “een keuze voor een sportman omdat de rest niet veel is opgevallen”, voegt Kürt Vanmarcke (Delmulle) er laconiek aan toe. De Gentse marathonloper en Voka Legende Bashir Abdi is ook buiten Voka een rolmodel: “een voorbeeld op veel domeinen: sportief, positief, drive.”

4. Welk bedrijf / ondernemer heeft je in het voorbije jaar aangenaam verrast?

Misschien is de grootste verrassing wel dat zoveel bedrijven de voorbije annus terribilis überhaupt doorgekomen zijn. Vandaar wellicht de grote dankbaarheid voor “onze Braziliaanse verdeler” van Bruno Saverys (ZingaMetall) en van André De Meyer (MMB Machines) voor “SD Belgium, dat in 2022 tien pompen kocht”.
Meer dan één vermelding was weggelegd voor de stevige investering van Pfizer in België, “ondanks het moeilijke economische klimaat” en voor Lotus Bakeries.

Wouter Torfs staat in dit lijstje, net als Tim Van Hauwermeiren (argenx), Pascal Vanhalst (ex-TVH), Agristo, AVR Roeselare, Dripl, Tesla, Stokerij Filliers, EnergyVision, Smals, Jan De Nul, Barco, House of HR, Upgrade Estate en Jürgen Ingels, oprichter van Clear2Pay.

Peter Delva was onder de indruk van de “Amerikaanse justitie, met de veroordeling van de vrijgave van documenten door Donald Trump en van Elisabeth Holmes”, CEO van (nep) bloedtestbedrijf Theranos.

5. Welk(e) boek, muziekoptreden, theaterstuk, expo heeft je in 2022 erg aangesproken?

Een kwart van de respondenten bekent “geen tijd” of “geen idee” gehad te hebben voor ook maar een lichte vorm van culturele beleving of reflectie, een bekentenis die alle kansen biedt om het eens anders aan te pakken in het nieuwe jaar, durven we stellen. 

Bij de geliefde managementauteurs: Simon Sinek (Start with Why), Tanja Verheyen (Remotie, een stap terug is een stap vooruit),  Hans van der Loo (Kus de visie wakker) en Napoleon Hill (Think and grow rich, een werk uit 1937 (!)).

Het optreden van Sting op het jammerlijk ter ziele gegane Gent Jazz is een aantal Voka-leden bijgebleven.
Karolien Hulsbosch was helemaal onder de indruk van het virtuele optreden Camille in Roblox: “”Sterk staaltje marketing voor de toekomstige Meta-generatie, enkel opgemerkt via mijn 9-jarige dochter. Ook een zicht hoe de nabije toekomst eruit zou kunnen zien … en dat het allemaal niet zo veraf meer is.”

Zillion was ook bij de respondenten een opgemerkte filmprent; de opening van het KMSKA hét museumgebeuren van 2022.  Het initiatief #PlekVrij mocht op de steun van Sven Dekeyser rekenen.

HET JAAR 2023

Economie

6. Wordt 2023 economisch een beter jaar dan 2022?

Als zelfs de gouverneur van de Nationale Bank van België zich niet duidelijk uitspreekt … Economische prognoses maken is een riskante bezigheid. De meningen van de Voka-leden zijn dan ook verdeeld. Vier ondernemers op tien hebben er goede hoop op, al zijn er veel voorwaarden (“geen verdere escalatie van de situatie in Oekraïne”) en blijft het toch wat fluiten in het donker (“de verwachtingen zijn hoog ondanks de onbetaalbare energieprijzen”). Ook de positivo’s zijn zich bewust dat het misschien wel erg lastig wordt: “het wordt hobbelig” en “uitdagender en complexer.”

Bijna de helft van de respondenten verwacht dat de economie volgend jaar niet herstelt. Jürgen Van Mossevelde verwacht “blijvende problemen met leveringen en een gebrek aan innovatie bij klanten. De zware belastingdruk nekt de innovatie bij kleinere bedrijven.” 

7. Wat moet in België/Vlaanderen prioritair gebeuren om onze economie, bedrijven en welvaart te versterken?

Op basis van de feedback in de Voka-bevraging is wel één ding duidelijk: de gemiddelde ondernemer heeft het moeilijk met – in algemene termen – ‘het beleid’, of in elk geval het gebrek aan doortastendheid ervan.

Het klinkt scherp, maar de (politieke) structuur van ons land moet op de schop, of in elk geval veel eenvoudiger. Samen met anderen wil Bruno Saverys dat de overheid drastisch bespaart. De begroting moet dringend op orde, de inflatie afgeremd. Didier Naessens (IVAGO) pleit voor “verkiezingen om de 6 jaar”, een stap in de richting van meer langetermijnvisie en -beleid.  Zo komt er ”ruimte voor structurele maatregelen voor de toekomst”, zoals ook Jens Van Mol wil. Bij het ‘management van België’ ervaart de respondent een sterk gevoel van dodelijke inefficiëntie en ‘geld over de balk gooien’. Jürgen Van Mossevelde ziet het zo: “De politiek volledig hervormen en geen x regeringen onderhouden die enkel schulden verhogen, mooie praat maken maar geen toekomstvisie hebben.” Hij besluit streng: “Als wij zo onze bedrijven zouden leiden , is geen enkele onderneming nog actief na 1 jaar.” In de slipstream van de staatsorganisatie moet ook de administratie op een nieuwe leest. Stijn De Rammelaere: “een veel efficiënter ambtenarenapparaat uitwerken met focus op kerntaken.” Ook Thomas Vervecken (GAKU) wil minder bureaucratie. Hier spreekt de buik van ondernemend Vlaanderen.

Het voorgaande is wellicht ook de enige uitweg voor de onwaarschijnlijk hoge lasten, onder meer op arbeid. “Een halt aan de loonkoststijgingen die verantwoordelijk zijn voor een ongelofelijk concurrentienadeel”, werpt Thierry Van Damme op.

De moeizame zoektocht naar degelijke medewerkers zit veel ondernemers hoog. “Er zijn burgers die alleen maar profiteren”, meent André De Meyer. “Dat maakt me bezorgd voor de volgende generaties.” Algemeen leeft het gevoel dat meer mensen aan het werk moeten en dat werken meer moet lonen dan niet werken, “ook voor iemand die voltijds werkt tegenover iemand die dat niet doet” (Karolien Hulsbosch). Verschillende respondenten hebben het over een “sociaal paradijs” en “cadeaus uitdelen”, terwijl onvoldoende mensen zorgen voor de voeding van het systeem. Er dringt zich “een hervorming van de arbeidsmarkt” op (Johan Browaeys – C-MAC). Door het nijpend en aanhoudend probleem inzake rekrutering, zijn er “soepeler regels voor economische migratie nodig”, stelt Sven Dekeyser.

Tot slot dringen Voka-ondernemers aan op subsidiëring van energiekosten, “zoals in Duitsland”, een betere mobiliteit en het voorzien van meer ruimte om te ondernemen.

8. Hoe ervaar je de maatschappelijke waardering voor ondernemerschap en bedrijven en wat zou deze in 2023 kunnen verbeteren?

Dat ondernemers en bedrijven de kar van de sociale welvaart trekken en daar ook enige appreciatie mogen voor krijgen is vooral voor … ondernemers duidelijk. “Daarbuiten merk ik meer en meer minachting”, geeft Thierry Van Damme aan.

Over (het gebrek aan) maatschappelijke waardering zijn de meningen verdeeld. Anne-Catherine Massagé vindt toch dat “Vlaanderen veel doet voor bedrijven.” Ook André De Meyer is positief over de steun aan (vooral) jonge ondernemers, “beter dan twintig, dertig jaar geleden.” Een gevoel dat Peter Delva deelt. Hij ervaart “begrip – ook bij arbeiders - voor de moeilijkheid om te ondernemen en een zaak drijvende te houden.” Alleen “enkelen die misbruik maken van of slechte communicatie hebben met arbeiders, verpesten het voor ondernemers die het belang inzien van het fragiel evenwicht.”

Toch zit het gebrek aan erkenning veel ondernemers hoog. Voor Filip Feyaerts is het “nooit slechter geweest.” Hij vindt het schandelijk dat “berichten over (woeker)winsten bij enkelingen veralgemeend worden met nijd en woede tegenover alle ondernemers en ondernemingen.” Ook Kenny Braeckman besluit: “De idee leeft dat ondernemers foefelaars zijn en veel geld verdienen. De realiteit van het ondernemen, de onzekerheden, het harde werken, succes en falen mag meer in het daglicht staan.” En ook de aandacht voor het mentale welzijn van de ondernemer mag wat groter zijn, vindt Kenny. Wim Van Leeuwen vindt het tijd “voor een campagne over de meerwaarde en impact van het bedrijfsleven” en ook Geert Remue (Dicalite Europe) ziet een rol weggelegd voor de overheid “om eindelijk aan de mensen duidelijk te maken hoe een goed draaiende en winstgevende economie een zegen kan zijn voor alle zwakkeren.”

Vooral in 2022 kreeg het imago van bedrijven het lastig ”, want heel wat bedrijven moesten prijzen verhogen terwijl de maatschappij het moeilijk had” (Karolien Hulsbosch). Johan Browaeys ziet een verband tussen de magere waardering bij werkenden en de massale media-aandacht voor vakbondsacties. 

Jouw bedrijf

9. Met welk recept gaat jouw bedrijf de crisis te lijf in 2023?

Elk bedrijf heeft wel een unieke manier om de economische slapte door te komen: “Gewoon ons zelf zijn en iedere dag iets beter proberen te zijn”, is wat Marc Bonny (BM Services) vooruit stuwt. “Doorgaan, volhouden!”, een breed gedeeld devies.

Toch zijn de meest aangewezen ingrepen om blijvend resultaten neer te zetten algemeen bekend. Uit de bevraging blijkt, in dalende volgorde  van belang:  kosten beheersen (en doorrekenen), de bedrijfsstructuur vereenvoudigen en zoeken naar meer efficiëntie, inzetten op meer klantvriendelijkheid en verbeteren van de service. “Dat hebben wij ook in 2008 gedaan”, geeft André De Meyer aan, verwijzend naar de gevolgen van de financiële crisis. Verder nog : innoveren in producten en markten (eventueel internationaal) en meer actieve sales voeren.

10. Wat hoop je in 2023 met jouw bedrijf te bereiken?

Groei! Meer (of weer) winst! Stabiliteit! De ambities van veel respondenten zijn overduidelijk. Al zullen sommige ondernemers al tevreden zijn met een gelijke omzet en marge of met een break-even resultaat, voor de meesten mag (en moet) het in 2023 meer zijn. “Een betere winstgevendheid zodat investeringen kunnen volgen”,  vat Johan Browaeys samen. 

Burgemeester Jan Vermeulen hoopt voor zijn stad Deinze: “Autonoom worden op energetisch vlak.” Jürgen Van Mossevelde wil vooral “beloften proberen na te komen ondanks een gebrek aan levering van goederen.” Ook Ingrid Walry (Sebeco) hoopt in de eerste plaats “tevreden interne en externe klanten” te kunnen maken. Geertrui Dumoulin (Mensura) wil  “het welzijn van de eigen werknemers verbeteren.” Voor Filip Feyaerts volstaat gewoon “de periode 2020-2022 doen vergeten.”

11. Hoeveel en in wat zal jouw bedrijf in 2023 investeren?

Wat een opsteker: 90% van de respondenten geeft aan in 2023 verder te gaan met investeren. Slechts weinig ondernemers kijken eerst de kat uit de boom of “lassen een sabbatjaar in.” 
Machines, (groen) wagenpark, werkplaats, overnames, groene energie, business intelligence, automatisatie, digitalisering, innovatie …mogen zich in het nieuwe jaar verwachten aan een gezonde belangstelling van onze bedrijven.

Wim Van Leeuwen herinnert aan een andere pijnlijke realiteit: hij investeert in 2023 “in medewerkers en hun geïndexeerd loon.”

12. Verwacht je dat jouw bedrijf in 2023 zal groeien?

Twee  Voka-ondernemers op drie geven in de bevraging aan een groei te verwachten.

13. Waar zie je als ondernemer kansen om succesvol te zijn in 2023?

Op wat zet je in wanneer niets in de economie nog zeker of voorspelbaar is? Dan maar rekenen op een verhoogde wendbaarheid en flexibiliteit. Maar ook digitalisering en het eigen menselijk kapitaal (competentieversterking, tevredenheid, bedrijfscultuur) krijgen in 2023 zeker meer aandacht. Sommige ondernemers gaan op zoek naar nieuwe markten of groeilanden.

Karolien Hulsbosch vat het samen in het drieluik “lokaal – duurzaam – reshoring.” Geert Remue ziet kansen door “in te spelen op noden van klanten in een veranderde marktomgeving.”

“Kosten drukken en kwaliteit verbeteren”: Peter Van Israel  (Van Israel) zoekt het niet verder dan nodig.

14. Hoe zal jouw bedrijf zich innovatief tonen in 2023,  wat ga je anders trachten te doen?

De innovatie-agenda van de respondenten wijst opvallend vaak richting (meer) digitalisering (op zoek naar meer efficiëntie) en vergroening: “investeren in elektrische transitie, zonnepanelen, laadpalen, elektrische auto’s en machines” (Sven Dekeyser) of “andere vormen van energie” (Peter Van Israel). Bruno Saverys vat het plan op om “groenere, duurzamere producten te maken”.

De strijd om de klant wordt er niet gemakkelijker op, daarom wil Thierry Van Damme “meer inzetten op customer centricity door consultative selling, naar analogie met onze belangrijkste waarde: geborgenheid waar veel mensen vandaag nood aan hebben.” Volgens Stijn De Rammelaere “moeten innovatie en verandering ten dienste staan van klanten. Ik ga zo veel mogelijk met klanten spreken en zaken verbeteren in functie van hun noden.” Ook Kenny Braeckman wil het salesgebeuren bijsturen en gaat “ waardegebaseerd verkopen zodat wij kunnen weggaan van het traditionele businessmodel in onze sector.” 

De zoektocht naar – of is het strijd om – de betere werknemer zet bedrijven eveneens aan om het over een andere boeg te gooien. Karolien Hulsbosch hoopt “de krapte op de arbeidsmarkt op te vangen door (een sterker) competentiebeleid”  en ook Geert Remue voorziet meer aandacht “voor een beter personeelsbeleid om zo betere mensen aan te trekken.”

Samenwerken kan meer lonen. Karolien Van Bel (Belfinity) wil  “meer strategische partnerships opzetten”, terwijl Thierry Semey Syntra voorbereidt om “meer in cocreatie met bedrijven op te leiden.” 

Maatschappij

15. Welke maatschappelijke thema’s moeten in 2023 hoog op de agenda staan?

Het is hoog tijd om veel, héél veel dingen in Vlaanderen op de politieke en andere agenda’s te plaatsen. 

Helemaal bovenaan: het klimaat, duurzaamheid, energie. Met de stille wenk om “het elektriciteitsnet te hervormen zodat alle bedrijven kunnen investeren in energieproductie.” Ook de “versnelde omschakeling naar alternatieve energie” is voor veel ondernemers een aandachtspunt van eerste orde. En het versterken van onze kernenergie.

Ook prioritair aan te pakken: het activeren van werklozen, onder meer door uitkeringen in de tijd te beperken (“voor wat hoort wat”). Tegelijk verwachten ondernemers dat echte armoede resultaatgericht wordt aangepakt en mensen zelfredzamer worden (gemaakt). 

Verder verwachten Voka-ondernemers dat thema’s als migratie, koopkracht en innovatie  in 2023 de aandacht krijgen die ze verdienen.

16. Denk je dat de oorlog tussen Rusland en Oekraïne in 2023 wordt beëindigd?

Wie de evolutie en de uitkomst van het militair conflict in het nieuwe jaar kan voorspellen mag het zeggen. De Oost-Vlaamse ondernemers hebben er niet echt een goed oog in. Zestig procent van de respondenten vreest dat de oorlog verder zal aanslepen. Voor Geert Remue is het duidelijk “dat Rusland nooit veroverd gebied zal teruggeven terwijl Oekraïne alle kwijtgespeelde zones zal blijven opeisen. Europa zal meer een storende dan verzoenende rol blijven spelen”, vreest hij.

17. Welke maatregel zou jij onmiddellijk nemen mocht je op 1 januari politieke verantwoordelijkheid krijgen?

“Als ondernemer houd ik me zo ver mogelijk van politiek en religie”, geeft Stijn De Rammelaere aan, maar hij is een uitzondering want de lijst van maatregelen die alle andere respondenten-kandidaat-beleidsmakers wensen te nemen, is indrukwekkend.

Opvallend is de dadendrang op het niveau van de organisatie van het land en de politieke besluitvorming. Meerdere ondernemers denken in de richting van een zakenkabinet.

Thierry Van Damme wil radicaal ingrijpen: “Alle politici ontdoen van hun postje, vervangen door een veel kleinere groep mensen met kennis in het aansturen van grote organisaties. Laten omringen door vakspecialisten om zo weloverwogen beslissingen te nemen voor een periode van minimum 10 jaar. Op die manier hopen dat er opnieuw langetermijnbeleid kan gevoerd worden zonder politieke afstraffing. Ook Jens Van Mol is de idee genegen van een regering van experten. Johan Browaeys wil “de werking van alle overheidsinstellingen in vraag stellen en reorganiseren waar nodig met als doelstelling meer waar voor je geld.”

Hoe ziet het land er in de toekomst dan best uit? In elk geval pleiten sommigen voor verregaande eenvoud (“Eén regering voor één land”), in een constellatie met hetzij meer Vlaanderen of meer België.  Karolien Hulsbosch wil “de tussenniveaus afschaffen en mandaten herbekijken zodat beslissingen duidelijk op bepaald niveau worden genomen en finaal zijn”.  Niet verwonderlijk dat burgemeester Jan Vermeulen “de lokale besturen wil versterken”.
Als het van de respondenten afhangt komt er eindelijk een diepgaand kerntakendebat (Marc Bonny) en zullen toekomstige beleidsverantwoordelijken zich best voorbereiden op levenslang leren: “Verplichting om digitale en leiderschapsvaardigheden en kennis te ontwikkelen zodat er minder politieke blunders worden gemaakt.” (Ingrid Walry)

Opvallend in de bevraging is het ongenoegen rond een te vrijgevige overheid. Volgens de deelnemers aan de enquête dient er flink gesnoeid in de uitgaven, ook in sociale departementen. Niet zonder empathie echter “voor mensen die echt hulpbehoevend zijn en minder voor de gebruikmakers van het systeem”, verduidelijkt Geert Remue. Werkloosheidsuitkeringen dienen absoluut beperkt in de tijd – een steeds terugkerende eis – voor sommige ondernemers gecombineerd met verplichte maatschappelijke taken voor langdurig werklozen. Ook de steun aan migranten mag scherper worden bekeken, vinden meerdere Voka-ondernemers. En er zijn vragen bij de houdbaarheid van de ambtenarenpensioenen (André De Meyer).

Het is niet echt een verrassing, maar ondernemers willen “minder en slimmere belastingen”, zoals onder meer Marc Bonny aangeeft. Maar anderzijds mag tegelijk 90% van de subsidies op de schop.  “Een eenvoudig fiscaal beleid, eenduidig voor iedereen”(Kenny Braeckman). Dat kan enkel via een grote fiscale hervorming. Die moet er onder meer voor zorgen dat werken meer loont en dat langer werken niet gesanctioneerd wordt. Geertrui Dumoulin zou “systemen ontwikkelen om werknemers langer op een gemotiveerde manier aan het werk te houden.” En in dezelfde richting stelt Sven Dekeyser: “Systeem van overuren veel soepeler maken zodat mensen die meer willen werken niet gestraft worden en bedrijven niet extra belast. In kennisjobs zijn het meestal de beste mensen die het meeste willen/kunnen werken en problemen oplossen. Overbelaste overuren zijn demotiverend.” 

Verder uiten de respondenten kritische beschouwingen bij het functioneren van de ziekenfondsen (“daar gaat veel te veel geld voor onze gezondheidszorg naartoe”) en verwachten zij van eenieder meer burgerzin. Als Thierry Semey morgen aan de knoppen zit, zullen “Europese miljardenbudgetten gericht op het terrein worden geïnvesteerd” en ‘beleidsvrouw’ Karolien Van Bel wil “een versnelling hoger schakelen met laadinfrastructuur en elektrische wagens.”

18. Welke niet-politicus zou je graag in de politiek actief zien worden?

Thierry Van Damme is duidelijk: hij wil “topondernemers tout court, aangevuld met vakspecialisten. In elk geval mensen die durven onpopulaire beslissingen nemen in het belang van het land.” Ook Karolien Hulsbosch ziet wel iets in “een sterke ondernemer die zich niet laat tegenhouden door de logheid van het  systeem.” Voor Geert Remue mogen “ondernemers die op elk vlak een succesvol bedrijf hebben uitgebouwd, inclusief personeelsbeleid”, meteen aan de slag.  

Concreet krijgen ondernemers André Saelens, Jan-Piet De Nul, Wouter Torfs, Thomas Leysen, Frank Robben, en Jürgen Ingels alvast een wild card. 

Arbeidsmarktspecialist en professor Stijn Baert krijgt meerdere aanbevelingen en ook in Roberto Martinez zien meerdere ondernemers een geknipte figuur om in de politieke arena te treden. Stijn De Rammelaere: “Er zijn zoveel voorbeelden van mensen die vol goede bedoelingen in de politiek belanden, maar botsen op de structuur , de traagheid en het beslissingsproces. Geef maar Roberto Martinez, ik heb er altijd meer een politieker dan een bondscoach in gezien.” VRT-journalisten Wim De Vilder en Ivan De Vadder genieten eveneens ondernemerskrediet voor een politieke loopbaan.

Peter Delva is dan weer sceptisch, hij ziet niet meteen iemand. “Ze (niet-politici) houden het niet uit.” Voor hem dient het “politiek systeem te hervormen naar kennis, kunde maar vooral naar een performantie- en visiegedragen politiek in plaats van een politiek die door populariteit wordt gedragen. Populariteit mag gewicht hebben, maar niet alles aansturen.” 

Hugo Van Leuven is kort: “Zou het iedereen afraden.”

Persoonlijk

19. Hebben de crisissen van de voorbije jaren jouw zin om te ondernemen verzwakt of net aangescherpt?

Geen twijfel mogelijk: crisissen blijven uitdagingen. Voor zes ondernemers op tien hebben covid, Oekraïne, index, energie, grondstoffenschaarste … de ‘goesting’ bij onze ondernemers eerder aangewakkerd dan gedoofd. Naar eigen zeggen is iedereen “weer wakker” en tonen velen “een grotere alertheid.” 

Vijftien procent van de respondenten waaronder Geert Remue voelde in 2022 de scherpte afnemen “wegens de aanpak van onze regering en de blijvende, negatieve reacties van de bonden.”

20. Wat geeft jou energie om er in 2023 opnieuw voor te gaan?

Gelukkig putten onze Voka-ondernemers ook in lastige tijden verse energie uit meerdere bronnen maar de absolute motivators zijn ongetwijfeld positief ingestelde en creatieve medewerkers (het team). “Mensen die ervoor gaan, geloven in ons verhaal met de wil iets te realiseren” (Kenny Braeckman). Er is duidelijk een heel sterk geloof in eigen kunnen bij onze respondenten: “geloof dat wat wij maken beter is dan van concullega’s”, weet Bruno Saverys stellig.

Voorts houden klanten en familie veel ondernemers recht. Bedrijven ondervinden meer problemen dan hen lief is, maar zij spreken liever van uitdagingen aangaan en van uitdagingen maken energie vrij. Thierry Van Damme: “Ondanks alle challenges zijn er nog zoveel opportuniteiten om het verschil te maken in de huidige markt.”

21. Wie/wat is een grote inspiratiebron voor jou?

Er zijn ondernemers voor wie de natuur (“de planeet”) of menselijke en sociale kwaliteiten (“liefde, vrede, harmonie, vriendschap”) als bijzonder prikkelend worden ervaren, maar de meeste bedrijfsleiders halen hun animo dichter bij huis.  Partner, familie, medewerkers, klanten inspireren allemaal. Voor Wim Van Leeuwen is “de fonkeling in de ogen van onze klanten” een onvergelijkbare aansporing.

Collega-ondernemers als rolmodel zijn uiterst belangrijk: “Alle bedrijfsleiders van kleine kmo’s die alles zelf vanaf nul hebben opgebouwd en er elke dag voor gaan” (Jürgen Van Mossevelde). 

22. Wat wil je in jouw dagelijks leven volgend jaar absoluut anders aanpakken?

Ook in dit nieuwe jaar zijn de goede voornemens alomtegenwoordig, al antwoorden Voka-ondernemers net zo goed “niets” of “gewoon verder doen, het loopt goed.” Zowel meer “tijd voor mezelf” als “tijd voor anderen” behoren tot de betere intenties om de eigen agenda beter in de hand te houden.

Verder het obligate “wat meer sporten”, “meer reizen”, “meer tijd voor kinderen en familie”, “evenwicht werk-privé”, “gezondheid.” In dezelfde lijn ligt de zorg voor “meer evenwichtige voeding” en “iets meer letten op mijn lever.”
Kenny Braeckman gaat op zoek naar “mentale vrijheid door dingen los te laten.” En ook Geertrui Dumoulin “wil meer tijd voor ontspanning. Dat zorgt voor een creatievere geest.”

Opvallend is het voornemen van Geert Remue: hij wil “mensen beter ‘lezen’ en vlugger zien wie de moeite waard is en aan wie men enkel tijd verspilt.”

Stijn De Rammelaere getuigt enthousiast over een aantal opleidingen die hij in 2022 heeft gevolgd: “Levenslang leren is niet enkel nodig, het is ook een energiebron. Daar wil ik in 2023 nog meer tijd voor vrijmaken.”

23. Voka reserveert een tafel in een restaurant naar jouw keuze. Wie mag je tafelgenoot zijn (levend of reeds overleden)?

“Een complementair iemand waar ik kan van leren”, antwoordt Peter Delva wijs op de slotvraag van de Outlook 2023-enquête. Dat zou alvast Claire Tillekaerts kunnen zijn, want de nieuwe Voka-legende krijgt een nominatie voor een culi-ontmoeting.

De populairste tafelgenoot blijkt “mijn echtgenote (en kinderen)” - omdat ondernemers (te) weinig tijd met de familie doormaken (?). Alleen Bart De Wever haalt een even groot aantal uitnodigingen binnen.

Verder kijken respondenten uit naar een verrijkende ontmoeting met Barack Obama of met de Deense Margrethe Vestager, de Europese Commissaris voor Mededinging. Dichter bij huis kunnen ook Alexander De Croo, Conner Rousseau en Zuhal Demir rekenen op een culinair avondje uit met een Oost-Vlaamse Voka-ondernemer.

De politieke en literaire erfenis van de voormalige Britse premier Winston Churchill blijft, 57 jaar na zijn dood, nog altijd mensen beroeren. Hij voert het lijstje aan van ‘overleden tafelgenoten’.  Kenny Braeckman zou hem de vraag stellen: “Hoe neem je de juiste beslissing in crisistijden?” Ook Steve Jobs, Ghandi, Kurt Cobain en… Jean-Luc Dehaene worden even overgevlogen uit het hiernamaals. 

Verder willen respondenten graag meer weten van auteurs Simon Simek, Jordan Peterson en Dirk De Wachter, de ondernemers Richard Branson, Bart Verhaeghe en Tony Mary en mediamensen Staf Coppens, Natalia en Urbanus.
Sportfiguren Roberto Martinez, Remco Evenepoel en good old Jan Ceulemans zijn ook van de partij. De gewezen bondscoach van de Rode Duivels krijgt van Kenny Braeckman de pertinente vraag: “Wat zijn de elementen om een topteam te bouwen en wanneer besef je dat het voorbij is?”

2023, laat maar komen!