Het gaat niet goed met de Vlaamse omgevingsvergunningen.
De Vlaamse vergunningverlening zit in het slop. De doorlooptijden swingen de pan uit en bijna alle projecten van een zekere omvang stuiten op ellenlange beroeps- en vernietigingsprocedures. Dit probleem treft alle sectoren.
In 2023 resulteerde bijna 30% van de vergunningsbeslissingen in de categorie ‘industrie en bedrijvigheid’ niet in een vergunning, wat een toename betekent ten opzichte van voorgaande jaren.
De complexiteit van het omgevingsrecht bemoeilijkt niet alleen initiatiefnemers, maar ook derden. De vergunningsaanvragen zijn uitgegroeid tot heuse boeken aan wetenschappelijk studiewerk en juridische analyses. Dit leidt tot problemen met betrekking tot inspraak, omdat derden vaak niet goed begrijpen wat er precies wordt aangevraagd, hoe ze het wetenschappelijk onderzoek moeten interpreteren en wat de exacte omvang van het project is. Hierdoor worden openbare onderzoeken eerder gebruikt als klaagmuur dan als effectieve vorm van burgerparticipatie.
Tijd voor een nieuwe aanpak
Volgens Voka moet de Vlaamse omgevingsvergunningverlening vlotter, van betere kwaliteit en robuuster worden. Participatie speelt een cruciale rol, maar moet leiden tot doelgerichte en zinvolle inspraak.
Daarom stelt Voka voor om het openbaar onderzoek om te draaien en eerst te werken aan een politiek goedgekeurd ontwerpbesluit, dat vervolgens onderworpen wordt aan een openbaar onderzoek, inclusief een voorstel voor vergunningsvoorwaarden. Op dat moment zijn alle adviezen beschikbaar en weten derden, maar ook de initiatiefnemer, waar zij aan toe zijn. Zij zien in de ontwerpbeslissing hoe het project er zal uitzien, welke adviezen er zijn verleend en welke vergunningsvoorwaarden worden voorgesteld. Derden kunnen dan gerichte inspraak geven en hun concrete bezwaren tegen het ontwerpbesluit uiten.
Uiteindelijk zal de vergunningverlenende instantie een definitieve beslissing nemen, waarbij zij rekening houdt met alle inspraakreacties en, indien nodig, het ontwerpbesluit aanpast of de vergunningsvoorwaarden herziet. Die nieuwe aanpak kan perfect binnen de huidige beslissingstermijnen.
Dit voorstel is geïnspireerd op de Nederlandse vergunningspraktijk, waarbij vergunningverlenende instanties bij de uitgebreide vergunningsprocedure momenteel al werken met een 'conceptbesluit'
Ruimte voor positieve inspraak
Er moet ook meer ruimte zijn voor inspraak in de brede zin. In plaats van alleen te focussen op bezwaren, moeten we spreken over 'inspraakreacties', waarbij positieve inspraak meer aandacht verdient. Veel projecten brengen namelijk aanzienlijke maatschappelijke voordelen met zich mee, die momenteel te weinig worden belicht.
Met dit voorstel hoopt Voka te komen tot doelgerichte inspraak en betere omgevingsvergunningen. We doen ook een beroep op derden om van deze inspraakmogelijkheid gebruik te maken, want naast de beginselen van behoorlijk bestuur, verdienden ook de beginselen van behoorlijk burgerschap een plaats.
