Nieuw-Zuid is er al, de ontwikkeling van de Slachthuiswijk staat stilaan in de startblokken en minstens voor het komende decennium staan er in Antwerpen nog heel wat veelbelovende gangen op het menu inzake ruimtelijke ordening. Denk maar aan de overkappingsprojecten voor de Ring en de herbestemming van de voormalige BP-site naast de Hobokense Polder. ‘Deze bestuursperiode gaat er grosso modo 165 miljoen euro naar stadsontwikkeling. En om ruimte te geven aan de stad van morgen, werken we nu aan een strategisch ruimteplan Antwerpen’, stelt Antwerps schepen van Stadsontwikkeling, Ruimtelijke Ordening en Haven Annick De Ridder.
Met de herontwikkeling van de Scheldekaaien loopt intussen al enkele jaren het grootste stadsontwikkelingsproject van de huidige bestuursperiode, goed voor 72 miljoen euro. ‘Het is ons paradepaardje, waarvoor we internationale erkenning krijgen’, wijst schepen De Ridder ook op de prijs voor mooiste publieke ruimte die in 2020 naar het al opgeleverde deel Sint-Andries-Zuid ging. De nieuwe Scheldekaaien belichamen volgens haar ook mooi de grote uitgangspunten die het Antwerpse stadsbestuur bij elk stadsontwikkelingsproject meeneemt: vergroening en verblauwing. ‘Beide thema’s zijn bijzonder relevant, zowel in een droge zomer als bij overvloedige regen. Daarbij houdt verblauwing niet alleen een slimmere omgang met water in onze stad in. Het staat ook voor een betere band met de Schelde, de levensader van onze stad. Want we hebben veel te lang met onze rug naar de Schelde geleefd.
CENTRAL PARK’ VAN ZEVEN HECTARE
Een al even treffend voorbeeld vindt ze Nieuw Zuid en het Zuidpark, het nieuwe ‘Antwerpse Central Park’ op de Gedempte Zuiderdokken. ‘Het Zuidpark biedt op zeven hectare onder andere plaats aan 497 bomen, 30.000 nieuwe planten en een collectieve hemelwateropvang met een capaciteit van anderhalf miljoen liter. Bij hevige regen kan het water er worden opgevangen om wateroverlast in de wijk te vermijden. Deze buffer kan ook worden aangewend voor de bevloeiing van de groenperken, de bomen en planten en de samen tuinen. Ook de wasstraat van de dienst Stadsreiniging op de Scheldekaaien zal ervan water afnemen. En het gefilterd regenwater zal later ook gebruikt worden in het kopgebouw in Nieuw Zuid’, geeft de schepen aan. ‘Wanneer Nieuw Zuid helemaal klaar is, zullen we meer dan 12 hectare extra groen gecreëerd hebben. Met onder andere verticale tuinen, groendaken, wadi’s en speelpleinen maken we dit nieuwe stadsdeel samen met de private sector zo groen mogelijk. Pal ernaast realiseren we tegen 2024 langs de Schelde nog een nieuw park van 750 meter lang en 5,5 hectare groot. Hier gaan we met het regenwater van de Ring aan de slag. We zuiveren het en gebruiken het om het groen van het nodige water te voorzien.’ Tegelijkertijd stipt de schepen aan dat ze vergroening en verblauwing ook in de kleine projecten nastreeft. ‘De oorspronkelijke plannen voor het Mediaplein voorzagen geen ruimte voor groen, wegens te moeilijk omdat daar een parking onder zit. De ontwerpers heb ik terug naar de tekentafel gestuurd. Het plein werd verhoogd waardoor tien hoogstammige bomen er nu wel in voldoende kwaliteitsvolle ondergrond kunnen wortelen.
‘Wanneer wij als overheid ergens investeren in patrimonium, zal de private markt er volgen met eigen investeringen.
Annick De Ridder, Antwerps schepen van Stadsontwikkeling en Ruimtelijke Ordening
Hoe kijkt u naar de uitdaging om de beschikbare ruimte kwaliteitsvol én efficiënt in te vullen?
‘Vandaag telt Antwerpen 538.000 inwoners. Tegen 2040 komen daar in deze groeiende stad makkelijk enkele tienduizenden bij. De stad van morgen heeft dus ruimte nodig. De vraag is hoe we daarmee omgaan. We zetten in op slimme verdichting met vrijwaring van de schaarse open ruimte en efficiënt ruimtegebruik. Hoogbouw kan daarbij op sommige goed uitgekozen plekken een oplossing zijn, op plaatsen die goed ontsloten zijn bijvoorbeeld. Daarbij moeten we ook aandacht hebben voor de leefbaarheid in onze stad. Want dichte bebouwing en een gebrek aan open, groene ruimtes leiden tot hitte-eilanden bij droogte en tot overstromingen bij hevige regenval. We willen onze ambities realiseren op basis van een investeringsbestuur, waarbij we naar de private sector kijken als sterke partner. We geloven dat wanneer wij als overheid ergens investeren in patrimonium, de private markt er zal volgen met eigen
investeringen. Aan alle ondernemers en bedrijven zeg ik heel uitdrukkelijk: Antwerpen is open for business.’
En welk instrumentarium moet die Antwerpse ambitie dan helpen waarmaken?
‘We werken aan een Strategisch Ruimteplan Antwerpen, waarmee we Slim Ruimtelijk Ambitieus richting 2040 kijken. Dit plan spitst zich toe op zeven deelgebieden die samen heel Antwerpen omvatten, van de stad intra muros tot de noordelijke districten Berendrecht-Zandvliet-Lillo. Daarbij hanteren we een drieledige focus: Antwerpen als levendige woonstad op maat van alle bewoners, als slimme netwerkstad en als veerkrachtig landschap met ruimte voor groen en water. Daarnaast wil ik komen tot een afgeslankte bouwcode. De huidige is vaak te veel in detail uitgewerkt, waardoor de vergunningen complex worden. De bouwcode moet zodanig vereenvoudigd worden dat ze op hoofdlijnen de ruimtelijke kwaliteit bewaakt en verder de technische vereisten voor veiligheid, woonkwaliteit en mobiliteit handhaaft. Een vereenvoudigde en verbeterde bouwcode moet ook leiden naar een klantvriendelijker beleid.’
Veelgehoorde kritiek vanuit de vastgoedwereld is dat het vergunningsproces vaak moeilijk verloopt en lang aansleept. Hoe kijkt u hiernaar?
‘De stad Antwerpen kent een stijgend aantal bouwvergunningen. In 2018 werden 4.918 vergunningen afgeleverd, twee jaar later waren dat er 5.453 en in
2021 al 6.653. Dat is een stijging van bijna 35 % op drie jaar. Deze verhoogde instroom leidt tot een verhoogde werkdruk. Om ervoor te zorgen dat indieners snel genoeg een antwoord op hun vragen en dossiers krijgen, kiezen wij ervoor om onze dienst stedenbouwkundige vergunningen te versterken op meerdere posities en de digitalisering van de eerstelijnshulp van de dienst verder uit te rollen. Ik moet u niet uitleggen dat zulke investeringen in deze uitdagende tijden geen sinecure zijn. Om over het invullen van die posities in de huidige jobmarkt nog maar te zwijgen. Maar uitdagingen zijn er om vol aan te gaan.’
Net nog engageerde Vlaanderen zich tot een maximale overkapping van de noordelijke Antwerpse ring, waardoor enkele van de zeven geplande ringparken nog wat groter zullen uitvallen. Voor het vervolgverhaal hierop ziet u waarschijnlijk grote kansen voor Antwerpen?
Annick De Ridder: ‘Van Antwerpen de meest leefbare stad van Vlaanderen maken, is een ambitie die de huidige bewindsploeg expliciet in het bestuursakkoord heeft opgenomen. De binnenstad leefde tot nu toe quasi letterlijk met haar rug naar de ring toe. Door de overkapping van de Ring zal de binnenstad op een heel organische, open én groene manier aan de buitenstad worden gelinkt. Dit zorgt voor misschien wel de meest intrigerende wending qua stadsontwikkeling ooit in Antwerpen. Want de ontwikkeling van Ringstad zorgt ervoor dat de stad zich naar de Ringparken keert en brengt er zo dus de nodige maatschappelijke veiligheid. In heel de Ringstad is er ruimte voor uiteenlopende vormen van wonen, werken en voorzieningen. Bovendien levert deze nieuwe stadsontwikkeling op verschillende locaties een belangrijke bijdrage aan de bouwshift én de modal shift. Ringstad ontstaat niet op bestaande groene ruimte, maar wel op bestaande brownfields, bouwgronden en verharde terreinen. En door op goed bereikbare plaatsen in de stad te bouwen, zal er minder groen in de rand worden aangesneden. Om de stadsontwikkeling in de ringzone actief in goede banen te leiden, heeft de stad Visie Ringstad ontwikkeld. Die bepaalt in welke zones bebouwing verder wordt onderzocht, zonder al uitspraken te doen over functies of programma. Die worden project per project bepaald, in overeenstemming met het Strategisch Ruimteplan Antwerpen. Voor de private projecten staat de stadsbouwmeester en de integrale kwaliteitskamer in voor de bewaking van de ruimtelijke kwaliteit. Bovendien zal de meerwaarde op de stedelijke gronden volledig terugvloeien naar maatschappelijke doelstellingen, zoals wijk- en buurtgroen, publieke voorzieningen voor de wijk, betaalbaar wonen of een leefbaarheidsproject van een volgende fase. De eerste realisaties van Ringstad zullen klaar zijn samen met de Ringparken, tegen 2030.
