Toekomstindicator 2023: "Limburgse economie kraakt niet onder polycrisis”

De activiteit en prestaties van Limburgse ondernemingen zijn afhankelijk van drie belangrijke factoren: talent, innovatie en internationalisatie. Als een regio sterk scoort op deze drie vlakken, gaat de economie een voorspoedige toekomst tegemoet. Daarom ontwikkelde Voka – Kamer van Koophandel Limburg de formule E=TI². Om economisch te excelleren (E) moet een regio sterk scoren op Talent (T), Innovatie (I) en Internationalisering (I).

Limburg won in 2022 9,70 indicatorpunten. Met 157,07 punten is het de hoogste score sinds de voorbije tien jaar terwijl Vlaanderen opvallend 4,56 punten zakt. Het is duidelijk dat de Limburgse economie in 2022 goed stand hield ondanks de start van de oorlog in Oekraïne en de economische effecten die het teweeg bracht. Al gebied de eerlijkheid ons te zeggen dat niet alles positief is en dat we moeten waken over de economische zorgen die zich momenteel stellen. “We hebben een goede versnelling gevonden om de Limburgse economie verder te doen groeien. Het is nu belangrijk om samen met de economische partners, het bedrijfsleven en het onderwijsveld, de juiste cadans te vinden. Enkeldoor de krachten te bundelen kunnen we aan een goed tempo vooruit gaan”, zegt gouverneur Jos Lantmeeters.

Gedeputeerde voor Economie en POM-voorzitter Tom Vandeput gaat verder: “Om Limburg in een economische koppositie te brengen moeten we demarreren op het vlak van innovatie, scholingsniveau en arbeidsmarkt. De campussen rond Health, Bouw, Maak en Logistiek en onze kandidatuur voor de Einsteintelescoop zijn echte innovatieversnellers. Via een begeleiding op maat geven we ook, samen met Voka en Sirris, aan maakbedrijven en hun leveranciers een digitale productiviteitsboost. Een betere connectie met de omliggende regio’s en de wereld zorgt voor bijkomende economische groeikansen. Dankzij een samenwerking met Port of Antwerp vergroten we bijvoorbeeld de containercapaciteit van Limburg en maken we de verbinding met de Duitse economische topregio Nord-Rhein Westfhalen. Hierdoor creëren we voor de Limburgse bedrijven nieuwe exportkansen.”

Internationale troef moeten we beter uitspelen

De oorlog van Rusland in Oekraïne laat zich voelen in de exportcijfer. In Limburg werden 18,6% minder certificaten van oorsprong afgeleverd dan in 2021. Voor Vlaanderen bedroeg deze daling 9,9%. De waarde van de certificaten in Limburg steeg wel opnieuw in 2022 naar 1,23 miljard euro, vooral gekenmerkt door de inflatie. Wat betreft de direct buitenlandse investeringen kende onze provincie wel een sterke stijging met 48 investeringen in 2022, 37,1% meer dan in 2021. De investeringen gebeurden vooral door Amerikaansen en Chinese bedrijven, en dat in de cleantech en automobielindustrie. Het Limburgse aandeel in Vlaanderen bedraagt op deze manier 17,3%, het hoogste cijfer in meer dan tien jaar.

De cijfers voor dit jaar zien er minder rooskleurig uit. Op basis van de voorlopige cijfers voor 2023 zien we opnieuw een neerwaartse trend. Rusland blijft dan ook een belangrijk exportland waardoor het aantal oorsprongscertificaten opnieuw daalt. De waarde van de certificaten van oorsprong blijft wel stijgen in Vlaanderen, maar in onze provincie wordt opnieuw een daling verwacht van 13,8% wat ons terug op het niveau van 2020 brengt. Jonas De Raeve, directeur Belangenbehartiging Voka – KvK Limburg: “Het aantal buitenlandse investeringen geeft aan dat we heel wat troeven hebben in Limburg. Tegelijkertijd moeten we onze eigen bedrijven beter ondersteunen wanneer ze de internationale markt willen betreden."

Jonas De Raeve, directeur belangenbehartiging Voka - KvK Limburg

Starters baren (grote) zorgen

Als we kijken naar de indicator innovatie zien we dat in 2022 het aantal Limburgers dat bezig is met wetenschap en techniek opnieuw met 9,5 stijgt in vergelijking met 2021%. In Vlaanderen bedraagt deze stijging 3%. Echter is er toch nog een behoorlijke inhaalmanoeuvre nodig om op dezelfde hoogte te komen als de andere Vlaamse provincies. Positief is de VLAIO-innovatiesteun die onze provincie wist binnen te halen. Met 20 miljoen euro in 2022 haalt Limburg 2,7% meer innovatiesteun binnen. De totaal verleende VLAIO-innovatiesteun voor Vlaanderen daalde wel met 28%. Het Limburgse aandeel in Vlaanderen stijgt zo boven de 10%-lijn tot exact 10,48%, al moeten we als provincie ambitieuzer durven zijn op dat vlak. Met 59 octrooiaanvragen noteren we in Limburg tevens een knappe stijging met 25,5%. Ons Limburgs aandeel groeit daarmee naar 12,63% wat een absoluut record is.

Minder positieve geluiden - zeg maar gerust negatieve – horen we op het startersfront. In Limburg kwamen er in 2022 opnieuw 9.123 ondernemingen bij, oftewel 3,4% minder dan in 2021. Vlaanderen kende overigens met 3,5% een gelijkaardige daling. En de eerste helft van 2023 ziet er ook niet zo rooskleurig uit. Voor Vlaanderen is het eerder een status quo, maar in Limburg zien we opnieuw een daling van -2,62%. De stijgende energiekosten, inflatie en de economische onzekerheid deden veel mensen twijfelen om een nieuwe onderneming op te starten. “Innovatieve start- en scale-ups moeten de kans hebben om te groeien. Begeleiding, maar ook een beleidskader op maat dringt zich op”, aldus Jonas De Raeve.

Talentmobilisatie over de grenzen heen

Als we over arbeidsmarkt spreken, is het moeilijk om het tekort aan personeel niet te vermelden. In 2022 is het aantal werkzoekenden licht toegenomen met 1,28%, in Limburg is het cijfers gedaald naar 23.017 werkzoekenden. Het effect van de loonkoststijging zal pas in 2023 gevoeld worden, in Limburg stijgen de lonen gemiddeld dan met zo’n 4%. Als we de doorstromingcoëfficiënt bekijken merken we op dat voor iedere 100 mensen die de arbeidsmarkt verlaten er in Limburg 70 personen op de arbeidsmarkt komen. In 2023 zal deze trend zich negatief verderzetten. De hoge loonkost namelijk zet een rem op bedrijfsinvesteringen en groei. Ook het aantal werklozen zal toenemen terwijl aantal vacatures daalt.

Voor wat betreft het opkomend talent zien we dat zowel het aantal hogeschool- en universiteitsstudenten, als het aantal BSO- en TSO-leerlingen in harde richtingen en ASO-leerlingen in STEM richtingen (licht) is gestegen in het schooljaar 2021-2022. De stijging is wel minder groot in Limburg dan in de rest van Vlaanderen. Met 1.606 Limburgse leerlingen die voor een STEM-richting kozen binnen TSO en BSO behaalt onze provincie een aandeel van 15,3% in Vlaanderen. Onze ambitie moet echter 20% zijn.

“Met ons nieuwe Voka Talentcenter proberen we i.s.m. Hogeschool PXL en Provincie Limburg alvast in te zetten op de talenten van de Limburgse scholieren. Hiermee willen we de mismatch tussen onderwijs en arbeidsmarkt beperken”, zegt Jonas De Raeve.

Karin Van De Velde, voorzitter Voka - KvK Limburg

Samen ‘Moving Forward’ voor een welvarende samenleving

Met een stijging van bijna 10 indicatorpunten is Limburg is het crisisjaar van 2022 goed doorgekomen. Vooral het aantal buitenlandse investeringen, financiering van de Vlaamse overheid inzake innovatie en het dalend aantal werklozen hebben in deze editie voor winst gezorgd. Maar zeker niet alle cijfers zijn goed. De stijgende energiekosten, inflatie en economische onzekerheid die de oorlog in Oekraïne meebracht lijken een grote weerslag te hebben op de exportcijfers en het aantal starters in Limburg. De reële economische groei van het Vlaamse bruto binnenlands product (bbp) in 2023 wordt geraamd op +1,4%. Tussen 2014 en 2019 bedroeg de groei telkens bijna 2% (enkel in 2015 net boven 2%). We zijn terug op weg richting de 2% groei in Vlaanderen, al blijft het belangrijk om hierbij te kiezen voor een ondernemersvriendelijk klimaat.

Vlaams minister van Justitie, Handhaving, Omgeving, Energie en Toerisme Zuhal Demir kijkt vastberaden naar de toekomst. “De voorbije jaren zijn door verschillende niveaus stevige inspanningen geleverd om ondernemend Limburg zo goed en zo kwaad mogelijk door de moeilijke tijden te helpen. Maar de politiek moet meer moed hebben dan dat, geef ik grif toe. Ondernemen is al moeilijk genoeg. Net dat was mijn drijfveer om de hervorming van de omgevingsvergunningsprocedures vlak voor de zomer door te zetten. Door alles te herleiden tot één basisprocedure met enorme flexibiliteit, voorkomen we kafkaiaanse toestanden. Vlaanderen kan zich de status quo in procedures gewoonweg niet meer veroorloven.”

Voor Voka KvK – Limburg zijn de recepten om groei te bewerkstelligen niet anders dan tijdens de covidcrisis. “Ondanks de negatieve voorspellingen gaan we gewoon vooruit want dat gebeurde er ook met de voormalige Ford-site in Genk. Volgend jaar zal de reconversie van 250.000 vierkante meter compleet zijn. Een symbolisch jubileum dat de Limburgse wendbaarheid in de praktijk brengt. Enkel met structurele hervormingen kunnen onze bedrijven Goede Zaken doen voor iedereen in onze samenleving”, besluit voorzitter van Voka – KvK Limburg Karin Van De Velde.

Aanbevelingen Toekomstindicator 2023

Internationalisering

1. Verhoog de Belgische concurrentiekracht

2. Zet in op Europese competitiviteit

3. Teken een Vlaams industriebeleid uit

4. Versterk Limburg als aantrekkelijke regio om te investeren

5. Intensiveer interregionale samenwerking

Innovatie

6. Haal de Einsteintelescoop naar Limburg

7. Maak van Limburg een anker- en broedplaats voor snelle groeiers

8. Valoriseer onze Limburgse innovaties meer

9. Werk digitale kloof tussen grote en kleine bedrijven weg

10. Zorg voor een gelijk speelveld in Europa inzake staatssteunregels

Talent

11. Zet meer in op arbeidsmigratie

12. Stimuleer interregionale mobiliteit

13. Activeer werklozen en niet-werkenden

14. Neem Talentcenters structureel op in het overheidsbeleid

15. Organiseer meer STEM-opleidingen aan de UHasselt