Overslaan en naar de inhoud gaan
Map
  • Nieuws
  • Stevenen we af op een nieuwe financiële crisis?

Stevenen we af op een nieuwe financiële crisis?

  • 16/03/2023

Met het omvallen van een bekende Amerikaanse bank en de scherpe reacties op de financiële markten, lijken we helemaal terug in 2008. 

Ook in 2008 was er een inflatieschok gedreven door stijgende energieprijzen. De Belgische inflatie piekte toen in de zomer op 5,9%. Ook toen was er een globale renteverhogingscyclus: van midden 2004 tot midden 2006 verhoogde de Amerikaanse centrale bank haar beleidsrente van 1% naar 5,25%. En ook toen kwamen Amerikaanse banken in moeilijkheden en zorgde dat voor schokgolven (om het zacht uit te drukken) op de internationale financiële markten.

De renteverhogingscyclus in de VS is deze keer zelfs agressiever dan toen, totnogtoe +4,5% op één jaar nu versus +4,25% op twee jaar toen. Betekent dat dan dat we nu vertrokken zijn voor een even dramatische financiële crisis als in 2008?  

Kwetsbare combinatie

Voor de banken zal het allicht lang niet zo’n vaart lopen als in 2008. De omgevallen Silicon Valley Bank (SVB) had een vrij specifiek profiel. De bank was niet echt gediversifieerd qua klanten (vooral uit de techwereld) en niet echt gediversifieerd qua investeringen (vooral obligaties die vrij recent aangekocht waren door de recente sterke stijging van de deposito’s). Bovendien zat het grootste deel van de deposito’s ver boven de niveaus die beschermd worden door de depositogarantie van de overheid. 

In een klimaat van snel stijgende rentes bleek die combinatie uiterst kwetsbaar. De stijgende rente impliceerde immers belangrijke verliezen op de obligatieportefeuille van de bank. Dat leidde tot ongerustheid bij de depositohouders, waarbij de normale bescherming tegen een bankrun, met name de depositogarantie, ineffectief was door de hoge niveaus van de deposito’s. Het resultaat was een paniekgolf waarbij iedereen tegelijkertijd zijn/haar geld probeerde weg te halen bij de bank, een vrij klassieke bankrun dus. 

Dominosteen

Om het besmettingsgevaar te beperken, kwam de overheid al snel tussen met de aankondiging dat alle deposito’s beschermd zouden worden. Mogelijk creëert dat op langere termijn een probleem van te roekeloos gedrag. Om dat te vermijden, moet het toezicht op de banken in de VS terug aangescherpt worden. Op korte termijn was niet tussenkomen allicht het grotere risico. Met het ingrijpen van de Amerikaanse overheden, in combinatie met de specifieke situatie van de SVB, lijkt de kans dat dit de eerste dominosteen is in een lange rij van omvallende banken vrij beperkt. 

Ondertussen kwam in Europa ook Credit Suisse in de problemen, maar dat lijkt los te staan van de SVB-problemen. Credit Suisse wordt al langer geconfronteerd met een reeks schandalen, en komt nu ook in het vizier. Ook hier kwamen de autoriteiten al snel met maatregelen om het risico op verdere besmetting te beperken. 

De spectaculaire ommekeer in het monetaire beleid zet druk op het financiële systeem waardoor de kans op dit soort problemen toeneemt. Allicht duiken er nog ‘verrassingen’ op in de financiële wereld. Maar op z’n minst voorlopig ziet het er niet naar uit dat dit het startschot is van een nieuwe wijdverspreide bankencrisis. De grootste impact hiervan wordt waarschijnlijk dat de kredietverlening verder aangescherpt zal worden.    

Opletten met de vastgoedmarkt 

Allicht is een andere parallel met 2008 relevanter. Renteverhogingscycli hebben altijd een belangrijke impact op de economie. De bedoeling van de centrale bankiers is net om de economie af te remmen, maar dat verloopt zelden zonder ongelukken. De grootste impact is doorgaans te merken op de vastgoedmarkt. En dat is nu allicht opnieuw het geval, ook al is het effect van de renteverhogingen nog niet volledig doorgekomen.

In de meeste Angelsaksische landen zijn de huizenprijzen al duidelijk aan het zakken. In Europa zijn bijvoorbeeld de Zweedse huizenprijzen al met zo’n 20% gezakt. Voorlopig staan de huizenprijzen vooral onder druk in landen waar de gezinnen relatief veel schulden hebben en waar er relatief veel hypotheken zijn met variabele rente. Die zijn uiteraard kwetsbaarder voor stijgende rentes. 

In België loopt het voorlopig nog niet zo’n vaart. In 2022 bleven de gemiddelde huizenprijzen verder toenemen, zij het wel minder sterk dan de algemene inflatie. Maar er zijn wel meer en meer tekenen van de onvermijdelijke vertraging op de Belgische vastgoedmarkt. In 2022 nam het aantal vastgoedtransacties al af (-2% over het volledige jaar). En in de eerste twee maanden van 2023 lag het aantal nieuwe hypotheekleningen 46% lager dan in de eerste twee maanden van vorig jaar.

De impact van de hogere hypotheekrente laat zich duidelijk voelen. Zo is de rente op een hypotheek met een initiële rentevaste periode van meer dan tien jaar toegenomen van nog 1% begin 2022 naar 3,3% vandaag. Zo goed als zeker hebben we nog niet de volledige impact van die rentestijging gezien. Een daling van de vastgoedprijzen valt de komende maanden ook in België zeker niet uit te sluiten. 

Magere vooruitzichten

Ondanks de inflatiecrisis hebben de meeste industrielanden, en ook België, het voorbije jaar een recessie kunnen vermijden. Toch blijven de vooruitzichten voor de komende kwartalen best voorzichtig. Het volledige effect van de renteverhogingscyclus moet nog doorkomen. En negatieve verrassingen vallen daarbij niet uit te sluiten.

In die context kan trouwens best niet vergeten worden dat de Amerikaanse rentecurve, het verschil tussen de rente op langere termijn en die op kortere termijn, al bijna tien maanden onder nul zit. In het verleden was dat één van de meest betrouwbare recessiesignalen uit de financiële markten. Het blijft zeer goed mogelijk dat die ook in deze cyclus haar track record van recessievoorspeller alsnog bevestigt.    
 

 

Contactpersoon

imu - vzw - scholtz
imu - vzw - bebat
imu - vzw - Uzbrussel
imu - vzw - obd3