We zien twee grote beperkingen bij een bicefale aanpak.
Recent is na een studiedag van de N-VA de communautaire discussie in de media uitgebarsten. Hierbij is de centrale vraag of je een staatshervorming kan bereiken via de ‘extralegale’ weg of dat er op de klassieke manier moet worden gewerkt, met een tweederdemeerderheid in de Kamer.
De discussie gaat dus vooral over de vorm - ‘Hoe moet je een staatshervorming doen?’ - en veel minder over de inhoud. De redenen waarom een staatshervorming noodzakelijk is lijken naar de achtergrond te verdwijnen? Dat is jammer gezien het vooral moet gaan over hoe Vlaanderen en België de komende decennia de noodzakelijke hervormingen kan doorvoeren.
Via deze methode kunnen niet alle noodzakelijke hervormingen worden doorgevoerd die onze Vlaamse economie nodig heeft
Koen Van Diest, Adviseur Bestuurszaken & Staatshervorming
Een institutionele hervorming van ons land is absoluut nodig. Onze economie wordt nu en in de nabije toekomst geconfronteerd met structurele uitdagingen, van tekorten op de arbeidsmarkt tot vergrijzing en een toenemend internationaal protectionisme. Dit impliceert dat hervormingen noodzakelijk zijn.
Zo moet op het vlak van arbeidsmarktbeleid dringend werk gemaakt worden van een sterker kader voor activering, ook buiten de klassieke werkloosheid, een duidelijk kader voor opleiding en groei van werknemers en stappen om de competitiviteit van de bedrijven te beschermen. Op het vlak van gezondheidszorg is er dan weer nood aan rationalisering van ons zorgaanbod en een toename van de efficiëntie om zo de betaalbare en kwalitatieve zorg in de toekomst te garanderen.
Ieder van deze hervormingen loopt echter federaal tegen een muur van communautaire tegenstellingen en belangen. Zonder institutionele hervorming komt de groei van de Vlaamse economie in gevaar.
Bicefaal
Pas wanneer duidelijk is wat men wil bereiken moet men de vraag stellen hoe men dit gaat doen, met name via de klassieke manier, een aanpassing van de grondwet en de bijzondere wetten, of op de ‘extralegale manier’ die nu door N-VA naar voren wordt geschoven.
De ‘extralegale manier’ van staatshervorming is trouwens perfect legaal. De federale regering heeft het recht om zichzelf te organiseren zoals deze dat wenst, zolang als dat de beslissingen uiteindelijk in consensus worden genomen.
Het is perfect mogelijk om een bicefaal beleid te voeren en dus twee ministers per materie aan te duiden, of zelfs drie, of om via ministeriële comités beslissingen voor te bereiden die later dan door de volledige ministerraad, en dus de twee taalgroepen, worden goedgekeurd. Het grote voordeel hiervan is dat de federale regering haar beleid beter kan afstellen op het beleid van de deelstaten en de verschillende economische realiteit in de verschillende gewesten.
Twee grote beperkingen
Er zijn echter twee grote beperkingen die bij deze aanpak komen kijken. Ten eerste moet er voor iedere beslissing van de federale regering een consensus zijn binnen die regering, tussen alle partijen en alle taalgroepen. Wellicht zorgt een feitelijke splitsing van de regering ervoor dat de andere taalgroep sneller akkoord zal gaan met beleid dat niet op hun kiezers van toepassing is, maar hun toestemming blijft altijd noodzakelijk. Denk hierbij aan het recente voorstel van de beperking van de perequatie van ambtenarenpensioenen die vooral impact zou hebben op Vlaanderen, maar die toch op een Franstalige njet is gebotst.
Daarnaast mag de federale regering ook niet discrimineren zoals staat aangegeven in artikel 10 en 11 van de grondwet. Voor het recht bestaan er geen Vlamingen, Brusselaars of Walen, enkel Belgen, en als de federale overheid wetgeving wil maken die slechts van toepassing zijn voor een deel van het land dan moet zij kunnen verantwoorden waarom er een onderscheid wordt gemaakt tussen regio’s. Dit wilt zeggen dat er tal van noodzakelijke hervormingen in deze constellatie niet of slechts heel moeilijk zullen kunnen plaatsvinden.
Denk hierbij aan verschillen creëren in rechten en plichten van werknemers aan verschillende kanten van de taalgrens, een beperking van de werkloosheid in de tijd in slechts één gewest, of wijzigingen in de subsidies van zorginstellingen of in de terugbetalingen aan patiënten afhankelijk van het deelgebied waar men zich bevindt. Dit zijn stuk voor stuk noodzakelijke hefbomen om diepgaand te kunnen hervormen.
Hoge eisen
Wanneer het alternatief wordt toegepast, namelijk een klassieke staatshervorming, kan men wettelijk wel tot de noodzakelijke hervormingen komen gezien zowel de instemming van de andere taalgroep als het non-discriminatiebeginsel niet van toepassing zijn.
Daarnaast kan men door deze weg te bewandelen ook veranderingen aanbrengen aan de bijzondere financieringswet, en daarmee de juiste incentives creëren voor iedere deelstaat om de noodzakelijke hervormingen door te voeren.
Het nadeel is echter dat er hiervoor aan zeer hoge eisen moet worden voldaan. Ten eerste moet deze legislatuur de grondwet worden opengesteld, en daarnaast is er ook een tweederdemeerderheid nodig in Kamer en Senaat plus een meerderheid in beide taalgroepen. In het huidige parlement wilt dit zeggen dat er een verregaand akkoord moet worden gevonden tussen alle Vivaldi-partijen en de N-VA, en er is geen aanwijzing dat dit na de verkiezingen van 2024 anders zou zijn.
Second best
Het bicefaal beleid dat N-VA voorstelt is een second best-oplossing. Via deze methode kunnen niet alle noodzakelijke hervormingen worden doorgevoerd die onze Vlaamse economie nodig heeft, maar kunnen wel stappen in de juiste richting worden gezet. Het is echter een oplossing op de korte termijn, op de middellange en lange termijn is een echte staatshervorming noodzakelijk die het arbeidsmarkt en gezondheidszorgbeleid integraal onderbrengt op het Vlaamse niveau.
