Goed onderwijs is de aanjager van kansen en de motor van persoonlijke groei en ontplooiing. In een wereld die steeds sneller verandert, is goed onderwijs een leven lang nodig om mensen wendbaar en weerbaar te maken. Goed onderwijs is daarmee niet alleen in het belang van het individu, maar in het belang van ons allemaal, in het belang ook van het future proof maken van ons economisch weefsel. Het huidige onderwijs is goed, maar onze ambities moeten verder reiken als we echt willen evolueren naar een kennisgedreven economie. Excelleren moeten we, zeker ook in ons hoger onderwijs. Een herziening van het financieringsmodel kan daartoe een belangrijke hefboom zijn.
De huidige financiering van het hoger onderwijs bestaat uit een veelheid aan financieringsstromen uit zowel publieke als private bronnen. De basisfinanciering valt onder de bevoegdheid van de minister van onderwijs. De meeste financieringskanalen van de onderzoeksfinanciering vallen onder de bevoegdheid van de minister van werk, economie en innovatie. Voor de private middelen zijn de instellingen zelf verantwoordelijk. Uit de beschikbare cijfergegevens blijkt dat de financiering in 2018 de kaap van 3 miljard euro ruim overschrijdt. De publieke financiering wordt gegenereerd en verdeeld op basis van een formule met allerlei parameters. De idee is dat instellingen hun beleid richten op basis van deze parameters, maar de formule is complex en leidt soms tot ongewenste engineering-effecten omdat instellingen hun aandeel trachten te maximaliseren.
Voor Voka kunnen de efficiëntie en de kwaliteit van het hoger onderwijs omhoog door via eenvoudige parameters in te zetten op enkele belangrijke doelstellingen.
Het hoger onderwijs moet studenten een rationeler studieaanbod presenteren en hen sneller naar studiesucces begeleiden. Specialisatie en samenwerking tussen de instellingen zullen niet enkel middelen vrijmaken maar ook toelaten dat de competitie niet alleen in Vlaanderen speelt, maar ook op het internationale toneel. Bovendien kan de kwaliteit verder omhoog door volop te gaan voor internationalisering, excellent onderzoek, innovatie en levenslang leren. Dit alles moeten we meetbaar maken en het betekent ook dat onze bedrijven nog meer moeten worden betrokken en makkelijker toegang moeten krijgen.
Het hoger onderwijs is een belangrijke voedingsbron voor innovatie en dus zijn investeringen (via belastinggelden) hierin essentieel voor de Vlaamse kenniseconomie. Tegelijkertijd zijn de Vlaamse hogeronderwijsinstellingen professionele organisaties die niet volledig afhankelijk mogen zijn van de overheid. Anderzijds moet het financieringsmodel ook in de toekomst betaalbaar blijven. Het private aandeel moet dus verder kunnen stijgen, weliswaar onder voorwaarden. Er moet maximaal ingezet worden op laagdrempelige samenwerkingen met onze bedrijven, waarbij kennistransfer centraal staat. Doelstelling moet immers zijn onze ondernemingen sterker te maken door hen zelf knowhow en R&D-capaciteit te helpen opbouwen. Instellingen die dit met succes doen en dus voluit gaan voor die intensere en laagdrempelige samenwerking met bedrijven kunnen worden beloond met een hogere publieke financiering.
Met het oog op het volgende Vlaamse regeerakkoord doet Voka een aantal concrete aanbevelingen aan de overheid en de hogeronderwijsinstellingen.
Met betrekking tot het onderwijs: Herzie de puntengewichten van opleidingen zodat STEM-opleidingen en bedrijfsgerichte opleidingen niet langer ondergefinancierd worden. Beperk de inputfinanciering om instellingen te motiveren om hun studenten sneller te begeleiden naar studiesucces. Hervorm het leerkrediet zodat studenten vroeger heroriënteren. Sanctioneer weinig bezette opleidingen om een rationeel studieaanbod te verkrijgen, maar verlies daarbij de regionale spreiding niet uit het oog. Gebruik samenwerkingsvormen om het studieaanbod verder te rationaliseren. Stimuleer innovatieve lesvormen zodat hoorcolleges vaker afgewisseld worden met andere leermethodes. Honoreer het postinitieel aanbod zodat het hoger onderwijs de spilfiguur van levenslang leren wordt. Geef mobiele studenten een hogere weging en beloon zo instellingen die inzetten op internationalisering om meer buitenlandse studenten aan te trekken en meer Vlaamse studenten uit te sturen.
Met betrekking tot onderzoek: Onderzoek de mogelijkheid van het gebruiken van andere of aangepaste parameters, in overleg met de academische wereld, naast de aantallen doctoraten, publicaties en citaties om de onderzoeksmiddelen te verdelen over de instellingen. Deze parameters moeten rekening houden met de maatschappelijke impact en relevantie van het onderzoek en de onderzoeksresultaten en succesvolle instellingen op die manier belonen. Excellentie en competitie moeten hierbij centraal blijven. Indien de Vlaamse regering in het kader van het groeipad richting de 1%-norm voor O&O bijkomende onderzoeksmiddelen voorziet voor het hoger onderwijs, dan moeten die prioritair aangewend worden ter versterking van het toegepast onderzoek. Breng de verloning van doctoraatsstudenten, postdocs, bursalen en gelijkaardige statuten in lijn met gangbare verloning in private sector.
Excelleren kan, mag en moet. En al helemaal als het gaat over ons onderwijs. Toch?
