Net wanneer ik dit Standpunt naar onze hoofdredacteur wil sturen, kost een corruptiezaak de Spaanse premier Rajoy de kop en valt zijn regering. In Italië wordt later vandaag een populistische, radicaal-rechtse regering ingezworen. En deze ochtend werden we wakker met het nieuws dat Washington importheffingen invoert op Europees aluminium en staal. De titel ‘Quo vadis Europa?’ lag al eerder vast. De actualiteit bevestigt het: de vraag is prangender dan ooit.
Wat we vandaag de Europese Unie noemen, ontstond op het puin van de Tweede Wereldoorlog. De creatie van een gemeenschap van landen moest vrede, wederopbouw en stabiliteit bewerkstelligen. Anno 2018 is de EU ook een politieke en monetaire unie. Met gematigd succes? Misschien. Maar wel met als resultaat dat Europa een wereldspeler is naast andere grootmachten.
Het debat over waar het heen moet met Europa woedde de voorbije dagen weer volop, vaak voorgesteld als de keuze tussen ‘meer Europa’ of ‘terug naar de natiestaat’.
Feit is dat de Europese Unie er enkele ongekende crisisjaren op zitten heeft. In 2016 incasseerde de EU een uppercut van het Britse volk dat aangaf de EU te willen verlaten. Meteen werd een einde gemaakt aan het vertrouwen in een immer groeiende Europese Unie. Het was het jaar waarin populisten dreigden het in Europa voor het zeggen te krijgen. Trump had in de Verenigde Staten zijn slag al thuis gehaald. 2016 was in veel opzichten een annus horribilis voor het Europees project. En 2015 was ook al beroerd. Toen hield Juncker zijn State of the Union terwijl het eurolidmaatschap van Griekenland aan een zijden draadje hing. Europa werd overspoeld door ruim een miljoen migranten en Rusland tartte met zijn militaire interventie in Oekraïne de Europese geloofwaardigheid als wereldspeler.
De voorbije 2 jaren kwam de migratiestroom langzaam maar zeker onder controle (maar niet opgelost) en de economie in alle eurolanden scheerde hoge toppen. Kampten in 2011 nog 24 lidstaten met een ernstig begrotingstekort, dan zijn het er vandaag nog 3. De investeringen staan op een recordhoogte, de werkloosheid daalt. Natuurlijk zijn er nog steeds problemen - Polen en Hongarije schenden de rechtsstaat; de Brexit-onderhandelingen kennen hun ups-and-downs; Erdogan en Poetin zorgen nog geregeld voor de nodige spanning - maar geen existentiële crisis die de EU nog bedreigt. Of toch? Wat met de burger en zijn geloof in het Europese project?
De EU is verzeild geraakt in een heuse identiteitscrisis. Ze staat te ver van de burger en mist de nodige transparantie om een wervend verhaal te vormen. Steeds vaker weerklinken negatieve signalen over het nut en de zin van de Europese Unie. De complexiteit lijkt de functionaliteit ervan vaak te overstijgen. Toch blijkt uit de recentste Eurobarometer dat 67% van de Belgen vertrouwen heeft in het EU-lidmaatschap. 77% gelooft dat de Europese Unie ons meer opbrengt dan kost. Onlangs werd berekend dat de Belg dagelijks 1,46 euro bijdraagt aan de Europese begroting, een relatief klein bedrag vergeleken met de bijdrage aan onze eigen overheden...
Een jaar geleden werd bij de verkiezing van Emmanuel Macron in Frankrijk het einde van het populisme verkondigd. Nu is de stroming in Italië aan de macht. Waar eindigt het Italiaanse avontuur? Bespeurt u hier ook een ‘parfum de crise’...?
Het wordt interessant te zien hoe de krachtmeting verloopt en wie het eerst om zijn moeder roept, Brussel of Rome. Blijft de Europese Centrale Bank Italiaanse obligaties opkopen? Of krijgen speculanten op de financiële markten vrij spel? Hoe sterk is Brussel om de normen van Maastricht af te dwingen? Hoe stevig staat de Italiaanse coalitie in de schoenen? En wat vermag de Europese Commissie tegen een opstandige lidstaat?
Fact: sinds haar ontstaan heeft de Europese Unie in ons land en in andere lidstaten gezorgd voor een ongeziene jobcreatie. Ongeveer 70% van onze exportproducten gaat naar andere Europese lidstaten. De internationale handelspositie die we met de Europese Unie hebben verkregen, is een machtig commercieel wapen waarover geen enkele lidstaat individueel kan dromen. De interne eenheidsmarkt laat onze Vlaamse bedrijven toe om efficiënter handel te drijven. Mocht België er geen deel van uitmaken, dan had Trump ons al lang de mond gesnoerd. Kortom, de Europese Unie is het meest geschikte vehikel om onze belangen op wereldschaal te behartigen.
Naast het economisch succesverhaal dat de EU mogelijk maakt, zijn er nog fundamentele thema’s die op Europees niveau thuishoren. Ook voor de aanpak van gedeelde maatschappelijke belangen zoals het bestrijden van terreur, het onderbrengen van migranten, de investering in toekomstgerichte technologieën, het boosten van het Erasmusprogramma,… is de EU van onschatbare waarde. Uit een peiling van het Europees Parlement blijkt dat de Europeaan de strijd tegen het terrorisme aangeeft als belangrijkste actiepunt. Op de tweede, derde en vierde plek volgen respectievelijk de jeugdwerkloosheid, de immigratie en de klimaatbescherming. Niet onverwacht, maar wel opmerkelijk omdat de economische groei slechts op de vijfde plaats terug te vinden is.
In maart vorig jaar - 60 jaar na de ondertekening van het Verdrag van Rome - stelde Jean-Claude Juncker, de voorzitter van de Europese Commissie, een Witboek voor over de toekomst van de Europese Unie. Het bevat 5 mogelijke scenario’s, afhankelijk van de keuzes die gemaakt worden. Maar na die aankondiging bleef het windstil… Het is van cruciaal belang dat de Europese burger meer vertrouwen krijgt in het Europese project en zijn toegevoegde waarde. Want mocht het EU-verhaal ooit ten einde komen, dan betekent dat een vlijmscherpe messteek, ook voor onze Vlaamse ondernemers. Het is van cruciaal belang dat er een vernieuwd, werve(le)nd en verdiepend verhaal wordt geschreven, in lijn met onze Europese waarden en normen.
