Net als ondernemingen moeten ook overheden wereldwijd de volgende jaren extra investeren op de weg naar klimaatneutraliteit. Tegelijk werken ze in ons land nog een aanzienlijke investeringsachterstand weg als gevolg van decennia aan onderinvesteringen. Er moet dus veel op korte termijn gebeuren. En dat in een krappe arbeidsmarkt en in een moeilijke vergunnings- en budgettaire context. We zullen dus meer moeten investeren, maar ook de investeringsprocessen verder moeten optimaliseren.
Investeren is een term met een uitgesproken positieve connotatie. Wie investeert bereidt de toekomst voor en is daardoor solidair met toekomstige generaties. Bijna elke dag pakt een beleidsmaker dan ook uit met de investeringen die hij/zij wil realiseren met publieke middelen. Het gaat hierbij echter niet steeds over de internationaal afgesproken definitie van investeringen: de constructie of verwerving van vaste activa met een levensduur van meer dan één jaar. Zoals bijvoorbeeld de aanleg van wegen, haveninfrastructuur, school- en ziekenhuisgebouwen of de realisatie van een O&O-project . Maar ook andere uitgaven zoals een loonsverhoging, een gratis vervoersdienst of een korting op ieders energiefactuur worden al eens als investeringen gecatalogeerd.
Daardoor lijkt het misschien dat we veel investeren, maar van de investeringen in vaste activa hebben we er helaas toch te weinig. We kampen immers met een historische investeringsachterstand die onder meer tot uiting komt in onze kapitaalgoederenvoorraad,. Bedroeg die in 1995 nog 50,5% van het bbp, dan komt die nu uit op 42,9% van het bbp. Lager dan Duitsland, Frankrijk en Nederland. Het gevolg van decennia aan onderinvesteringen.
We kampen met een historische investeringsachterstand.
Karl Collaerts, senior adviseur Begroting en Fiscaliteit
Verschillende overheden zijn de voorbije jaren weliswaar een inhaaloperatie gestart op het vlak van infrastructuurinvesteringen, maar de grote achterstand met bijvoorbeeld Nederland is zeker nog niet weggewerkt. Steek met de fiets of de wagen een grens met Nederland over en je ervaart aan de staat van het wegdek al snel het verschil. Ook in de perceptie over de kwaliteit van de infrastructuur blijft een groot verschil bestaan met onze noorderburen.
Onze economie staat bovendien voor grote investeringsuitdagingen door de klimaatgerelateerde en digitale (‘twin’) transitie. Een structurele toename van de overheidsinvesteringen op alle beleidsniveaus tot meer dan 4 % bbp in de volgende legislatuur is dan ook aangewezen.
Optimaliseren
Om te garanderen dat de beste investeringsprojecten gerealiseerd worden tegen de laagst mogelijke kostprijs is het ook nodig het investeringsmanagement verder te optimaliseren. Wanneer we toch investeren, gebeurt dat immers niet steeds op de meest efficiënte manier.
Het frappantste voorbeeld van een slecht beheerde investering dat onlangs in de aandacht kwam is wellicht het gerenoveerde stationsgebouw in de stad Bergen. Het oorspronkelijk geraamde investeringsbedrag is er in bijna 19 jaar vertienvoudigd, en de werkzaamheden kennen een aanzienlijke vertraging. Ook over de lijst van 118 ‘investeringen’ waarvoor België de Europese relancemiljarden wil inzetten, bestaat hier en daar vaagheid. Eén op de vijf federale relancemaatregelen riep na onderzoek van De Tijd vragen op.
Met name Vlaanderen heeft de jongste jaren al enkele goede stappen gezet ter versterking van zijn investeringsmanagement. Bijvoorbeeld met de goedkeuring van het kaderdecreet voor grote projecten en programma’s en het geïntegreerd investeringsprogramma in het beleidsdomein mobiliteit. Er bestaat ook bereidheid op het federale niveau om hiervan werk te maken.
Goede voorbeelden
Verschillende internationale instellingen manen lidstaten echter aan om over het muurtje te blijven kijken en te leren van elkaar. Goede voorbeelden worden verspreid door de Europese Commissie en het IMF zoals de gedetailleerde rapportering over de mobiliteitsprojecten in Duitsland, de nationale infrastructuurbeoordeling- en strategie in het VK of het baseren van investeringsbeslissingen op accurate activa registers in Zweden en Finland.
De klimaattransitie zal gepaard gaan met gigantische investeringen, van zowel bedrijven als overheden. Bedrijven zijn daar klaar voor, investeren is hun tweede natuur. We verwachten dat ook de overheid een versnelling hoger schakelt om de toekomst van onze samenleving vorm te geven.
Lees en download hier ook de volledige Voka Paper 'Overheidsinvesteringen: meer, maar ook beter'.
