Als we onze publieke investeringsachterstand willen goedmaken, dan leggen we onszelf best een investeringsnorm op van minimaal 4 % van het BBP aan overheidsinvesteringen ieder jaar. En ook de uitvoering van de investeringen kan nog professioneler.
Investeren is een term met een uitgesproken positieve connotatie. Wie investeert bereidt de toekomst voor en is daardoor solidair met toekomstige generaties. Bijna elke dag pakt een beleidsmaker dan ook uit met de investeringen die hij wil realiseren met publieke middelen. Het gaat hierbij echter meestal niet over investeringen in de ware zin van het woord: vaste activa met een levensduur van meer dan één jaar zoals de aanleg van wegen, haveninfrastructuur, school- en ziekenhuisgebouwen. Ten onrechte worden ook andere uitgaven zoals een loonsverhoging in de zorgsector, een gratis vervoersdienst of een korting op ieders energiefactuur al doorgaans als investeringen gecatalogeerd.
Daardoor lijkt het misschien dat we veel investeren, maar van de investeringen in vaste activa hebben we er helaas toch te weinig. Vlaanderen is de voorbije jaren een inhaaloperatie gestart op het vlak van infrastructuurinvesteringen, maar de grote achterstand met bijvoorbeeld Nederland is zeker nog niet weggewerkt. Steek met de fiets of de wagen een grens met Nederland over en je ervaart aan de staat van het wegdek meteen het verschil.
Meer publieke investeringen blijven dus nodig op alle beleidsniveaus in ons land. We kampen met een historische investeringsachterstand die onder meer tot uiting komt in onze kapitaalgoederenvoorraad, de optelsom van alle bestaande activa waar de overheid in investeerde. Bedroeg die in 1995 nog 50,5% van het bbp, dan komt die nu uit op 42,9% van het bbp. Lager dan Duitsland, Frankrijk en Nederland.
Wanneer we toch investeren, gebeurt dat niet altijd op de meest efficiënte manier. Het frappantste voorbeeld van een slecht beheerde investering is het gerenoveerde stationsgebouw in de stad Bergen. Het oorspronkelijk geraamde investeringsbedrag is er in bijna 19 jaar vertienvoudigd, en de werkzaamheden kennen een aanzienlijke vertraging. Zo zijn er helaas nog pijnlijke dossiers te vinden. Over de lijst van 118 ‘investeringen’ waarvoor België de Europese relancemiljarden wil inzetten, bestaat vaagheid. Een op de vijf relancemaatregelen roept na een journalistiek onderzoek vragen op.
Om te garanderen dat de beste investeringsprojecten gerealiseerd worden tegen de laagst mogelijke kostprijs is het onder meer nodig om het investeringsmanagement permanent te optimaliseren. Anders gooien we publiek geld rechtstreeks de vuilnisbak in. Vlaanderen heeft de jongste jaren al enkele goede stappen gezet. Bijvoorbeeld met de goedkeuring van het kaderdecreet voor grote projecten en programma’s en het geïntegreerd investeringsprogramma in het beleidsdomein mobiliteit. Er is ook bereidheid op het federale niveau om hiervan werk te maken.
Verschillende internationale instellingen manen lidstaten ook aan om over het muurtje te kijken en te leren van elkaar. Goede voorbeelden worden verspreid door de Commissie zoals de gedetailleerde rapportering over de mobiliteitsprojecten in Duitsland, de integratie van investerings- en onderhoudskosten in Nederland of het baseren van de investeringsbeslissing op accurate asset registers in Zweden en Finland.
De klimaattransitie zal gepaard gaan met gigantische investeringen, van zowel bedrijven als overheden. Bedrijven zijn daar klaar voor, investeren is hun tweede natuur. We verwachten dat ook de overheid een versnelling hoger schakelt om de toekomst van onze samenleving vorm te geven.
