Durf. Samenwerking. Empathie. Het zijn de hoofdingrediënten van de geheime saus voor de sterke internationale positionering van de Antwerpse Gallery Sofie Van de Velde. ‘Met die kernwaarden kunnen al onze Antwerpse galerieën en musea internationaal sterker doorbreken’, zegt de kunstgaleriste.
Lang leefde Sofie Van de Velde, dochter van de befaamde Antwerpse kunsthandelaar en dealmaker van wereldformaat Ronny Van de Velde, in de schaduw van haar vader. ‘Thuis kwamen heel wat kunstenaars over de vloer’, zegt ze. ‘Het lag voor de hand dat ik in de voetsporen van mijn ouders zou treden. Ook mijn moeder, Jessy, was actief als galeriehouder.’ Een - in haar ogen - tekort aan sociaal gevoel in de soms ietwat elitaire kunstwereld, leidde haar aanvankelijk naar de hulpverlening en naar de sociaalpedagogische sector. ‘Ik behaalde diploma’s in de lerarenopleiding, in therapeutische opleidingen en onderwijswetenschappen’, zo klinkt het. ‘Een tijdlang werkte ik als sociaal assistente, als spijbelambtenaar en als coach voor kansarme jongeren. Ook deed ik onderzoek naar grensoverschrijdend gedrag en schooluitval.’
Samenwerking
Maar het bloed kruipt waar het niet gaan kan. In 2013 opende ze haar eigen Gallery Sofie Van de Velde en zette ze de stap naar de hedendaagse kunst. Dankzij een sterke injectie van sociale waarden en hang naar samenwerking en coaching, werd het een succes. Ook internationaal. ‘Ik leerde al snel dat het enige goede businessmodel er één is waar samenwerking en partnerschappen voorop staan’, zegt de galeriehoudster. Dat bleek nog maar eens toen ze enkele jaren geleden het korset van de Mexicaanse kunstenares Frida Kahlo wilde laten rondreizen, op vraag van een privé-eigenaar in de Verenigde Staten. Het was een top collectorsitem waarvan alle musea droomden. Omdat Frida Kahlo het korset zelf had gedragen én had beschilderd na een tragisch ongeluk, was het veel geld waard. ‘Een tijdje had ik dat unieke kunstwerk bij mij thuis’, zegt ze. ‘En dan ben ik het businessmodel voor een rondreizende expo gaan verkennen. Zo’n tentoonstelling kost een pak geld. Dat betekent sponsors zoeken. In eerste instantie dacht ik aan overheden en partnermusea. Maar wat bleek? Het Victoria Albert Museum in Londen had het geld, het Brooklynmuseum in New York wilde graag extra kunststukken en het makeupmerk Revlon werd een bijkomende sponsor. Frida Kahlo tekende haar unieke wenkbrauwen namelijk met een zwart Revlon-potlood. Alles viel op een rij. We konden aan de slag.’
Na deze en andere gelijkaardige ervaringen hoopt Van de Velde dat ook de Antwerpse musea dit businessmodel nog meer gaan toepassen. ‘Antwerpen heeft unieke en waardevolle collecties die met internationale samenwerkingen tot meer succesvolle rondreizende collecties kunnen leiden. Denk maar aan de impressionante Rubens-collectie.’
Een frisse ondernemingswind begint zich al wel af te tekenen aan de Antwerpse cultuurhorizon, meent ze. ‘Ik zie hoe museumdirecteurs zich beginnen opstellen als samenwerkende ondernemers. Vrouwelijke directeurs werken misschien toch iets meer in verbinding. Kijk maar naar het Antwerpse fotomuseum FOMU met Maartje Stubbe, het ModeMuseum (MOMU) onder leiding van Kaat Debo en Carmen Willems in het KMSKA. Samen willen ze iets bereiken zonder
te focussen op hun eigen ego, om het grotere goed te dienen. Daar draait het om.’
Anders dan galerieën, werken musea met belastinggeld. ‘Het is hun opdracht om ons rijke cultuurpatrimonium tot bij zoveel mogelijk mensen te brengen. Dan moet je al die kleine bastionnetjes opblazen en de handen in elkaar slaan met diverse partners’, klinkt het.
Internationale kunststad
Als voorzitster van de Federatie van Europese Kunstgaleries (FEAGA) luistert ze ook naar de bekommernissen van de 1.400 aangesloten kunstgaleriehouders uit twintig verschillende landen. Het biedt haar een vierdimensionaal breedtezicht op de sector. Zo reflecteert FEAGA een keer per jaar over actuele thema’s, zoals bijvoorbeeld de impact van de Brexit. Soms komen de galerieën samen in Barcelona. ‘Ook hier zou een rol voor de kunststad Antwerpen weggelegd kunnen zijn’, denkt ze luidop na.
Het is voorlopig een denkpiste, maar volgens Van de Velde is Antwerpen een gegeerde plek voor kunstverzamelaars en galeriehouders wereldwijd. De driehoek Antwerpen-Nederland-Duitsland maakt van Antwerpen een uniek referentiepunt. ‘Veel kunstenaars uit kunstmekka-Berlijn willen nu in Antwerpen komen wonen’, weet ze. ‘In Berlijn is het ontzettend duur geworden om een eigen atelier te openen. Antwerpen is gastvrijer, laagdrempeliger. Wij hebben ook de internationaal gereputeerde Koninklijke Academie voor Schone Kunsten Antwerpen én de Antwerpse Modeacademie. Neem onze musea erbij en je hebt het kloppende hart van onze stad.’
Ook het openluchtbeeldenpark Middelheimmuseum is van onschatbare waarde. ‘Daar komen maar liefst een miljoen bezoekers per jaar’, klinkt het. ‘Ik ben dol op dat park en ga er geregeld joggen.’ Antwerpen, en bij uitbreiding België, heeft internationaal dus meer te bieden dan lokaal wordt gedacht.
‘Buitenlandse galerieën willen dat Belgische collectioneurs werken van hun kunstenaars aankopen, zodat die in Belgische collecties belanden. Ze weten hoe belangrijk de Belgische markt is.'
‘De grootste kunstverzamelaars zitten in ons land’, vertelt de gekende galeriehoudster. ‘Ze verzamelen niet vanuit een investeringsgerichte berekening, maar vanuit het hart. Met goesting en passie. Ons land is eeuwenlang doordrongen van kunst. Dat hebben we voor een stuk te danken aan het katholicisme. Denk maar aan al onze religieus geïnspireerde beeldende en schilderkunsten. Die rijke, inspirerende context genereerde verwoede kunstliefhebbers. Het zit in ons DNA, want het is ons patrimonium. Dat besef je niet, tot je in contact staat met internationale galerieën en collega’s.’
Belgische kunstverzamelaars zijn dan ook bijzonder geliefd bij buitenlandse galerieën. ‘Wanneer ik op een kunstbeurs sta, word ik vaak benaderd door buitenlandse galerieën’, zegt ze. ‘Ze willen dat Belgische collectioneurs werken van hun kunstenaars aankopen, zodat die in Belgische collecties belanden. Buitenlandse galerieën weten hoe belangrijk de Belgische markt is. Daarom trekken internationale beurzen Belgische galeriehouders aan, zodat ook de verzamelaars meekomen.’
Niemand afbranden
Sofie Van de Velde heeft een reputatie van stellair kunstkenner in eigen kringen en ver daarbuiten. Zelfs tot bij Amerikaanse acteurs van wereldformaat. De anekdote wil dat Leonardo DiCaprio haar om raad vroeg toen hij aarzelde tussen de aankoop van een kunstwerk van Basquiat of van Picasso. Toch laat de Antwerpse zich niet meedrijven door het succes en de waan van de dag. Ze runt haar galerieën. En ze ondersteunt vooral de kunstenaars waarmee ze samenwerkt. ‘Ik geef hen alle tijd en ruimte om te groeien’, zegt ze. ‘Daarbij behoed ik hen voor een te snelle populariteit. Wanneer een grote galerie in Los Angeles een van mijn artiesten wil op voorwaarde dat die slechts één soort werk maakt en herhaalt, dan raad ik het af. Ik wil niet dat ze afbranden. Kunstenaars moeten rijpen zoals een goede wijn.’
De boutade van de kunstenaar-profiteur gooit ze dan ook aan diggelen. Een misverstand, zegt ze. ‘Ten aanzien van andere beroepsgroepen doen kunstenaars minder beroep op het leefloon’, klinkt het. ‘Artiesten zijn zich goed bewust van hun precaire situatie. De mensen met wie ik samenwerk, oefenen zich dagelijks in lessen van nederigheid. Vandaag zijn ze god, morgen zijn ze not. Het zijn dappere individuen.’
‘Artiesten zijn zich goed bewust van hun precaire situatie. Vandaag zijn ze god, morgen zijn ze not. Het zijn dappere individuen.’
Drempels weg met QR-codes
Zelf werkt ze de klok rond: zeven dagen op zeven en dat al meer dan tien jaar lang. Haar galerieën zijn dan ook zes dagen in de week open. ‘Ik ben televisiewerk gaan doen om mensen te bereiken’, verklaart ze haar deelname aan het populaire Play4-programma Stukken van Mensen. ‘Aanvankelijk was iedereen in mijn omgeving ertegen. Maar ik wil kunst toegankelijk maken.’
Ook drempelverlagend is de mogelijkheid om vragen te stellen in haar galerieën. ‘Overal hangen QR-codes’, legt ze uit. ‘Gelijk welke bezoeker mag vragen stellen over hoe een galerie werkt en wat er te zien is’, zegt ze. ‘Zonder kunst is er geen galerie… Kunstenaars helpen ons om op diverse manieren naar de werkelijkheid te kijken.’ Het is volgens haar een mooie wereld om in te baden. ‘Het is een universum van schoonheid en vertrouwen’, besluit ze. ‘Ik vind het een immens voorrecht om met kunstenaars samen te werken.’
2013: Oprichting Gallery Sofie Van de Velde
2017: Opening tweede galerie in Antwerpen. Sharingproject twee galerieën op één plek.
2017: Vicepresident van de BUP, de vzw voor Belgische Moderne en Hedendaagse Kunstgalerijen.
2018: Galerie Sofie Van de Velde ontvangt de prestigieuze ‘Creativity and Innovation Award’ op Art Basel voor haar inspirerende en innovatieve manier van werken.
2019: Sinds 2019 is Sofie Van de Velde te zien als één van de kunsthandelaren in het Vlaamse televisieprogramma Stukken Van Mensen op de zender Play4.
2020: Voorzitter van FEAGA, Federation of European Art Galleries Association. Daarnaast zit ze in de raad van bestuur van, onder meer, de vrienden van het KMSKA en vrienden van FOMU.
