Op woensdag 28 september organiseert Voka Health Community haar jaarlijks congres “Meer waarde - Integraal en preventief samenwerken”, met als centrale thema "financiering en betaalbaarheid en van onze gezondheidszorg". Er wordt ingegaan op de vraag hoe we het systeem gefinancierd blijven krijgen én betaalbaar houden, en dat vanuit het perspectief van de gebruiker én de zorgondernemer. In de aanloop naar het congres interviewen we alvast verschillende toekomstdenkers, die hun visie geven op het onderwerp. Deze week: Raf De Rycke, voorzitter van de vzw Organisatie Broeders van Liefde.
De vzw Organisatie Broeders van Liefde beheert in België meer dan 57 scholen voor gewoon en buitengewoon lager en secundair onderwijs, 10 psychiatrische ziekenhuizen en 13 orthopedagogische centra. Ook ouderenzorg, verslavingszorg, sociale economie en kinderdagopvang behoren tot de activiteiten. In totaal verlenen zo 16.000 medewerkers zorg en onderwijs aan zo’n 35.000 kinderen, jongeren, volwassen en ouderen. Raf De Rycke werkt al sinds 1969 voor de organisatie, in uiteenlopende functies, en de laatste jaren als voorzitter. Daarnaast bekleedt hij ook bestuursmandaten in andere social-profitorganisaties.
“Een goed financieringssysteem en organisatiemodel zijn natuurlijk cruciaal voor een goede gezondheidszorg”, steekt hij van wal. “Daaronder versta ik: kwalitatief en veilig, geografisch toegankelijk, solidair, sociaal rechtvaardig (dus betaalbaar), effectief en efficiënt.”
Betaalbaarheid
Het begrip ‘betaalbaar’ slaat op twee partijen: enerzijds de patiënt en anderzijds de maatschappij. “In België is het persoonlijk aandeel al vrij hoog in vergelijking met andere landen”, duidt Raf De Rycke. “Daarom moeten we de betaalbaarheid goed bewaken om een gezondheidszorg met twee snelheden te voorkomen. Niet iedereen heeft een hospitalisatieverzekering en bovendien worden sommige psychiatrische aandoeningen daarvan uitgesloten. Vooral sociaal kwetsbare mensen stellen makkelijker zorg uit, waardoor hun problemen nog verergeren.”
“Anderzijds is er ook de betaalbaarheid voor de volledige maatschappij. Iedereen wil een beroep kunnen doen op de sociale zekerheid, maar je moet natuurlijk ook financieel willen bijdragen. We weten dat door de vergrijzing het volume en de complexiteit van de zorgvragen alleen maar zullen toenemen, net als de kosten. Tegelijk komen de inkomsten van de sociale zekerheid onder druk te staan. Wie gaat dat blijven financieren? De belastingen of de socialezekerheidsbijdragen verhogen lijkt me geen optie. De uitdaging bestaat erin het BBP te laten groeien zodat het procentueel aandeel van de kosten inzake gezondheidszorg niet langer toeneemt. Die groei is onder meer mogelijk door productiviteitstoename. Ook in de sector gezondheidszorg moeten we de efficiëntie nog verder optimaliseren. Dat kan door nog meer te digitaliseren, artificiële intelligentie in te zetten, de ambulante zorg verder uit te breiden, nieuwe therapieën te ontwikkelen,… en tegelijk de overconsumptie aan te pakken, zodat middelen vrijkomen voor de onderconsumptie. ”
“De grote vloot van zorg- en welzijnsschepen moeten we tijdens de vaart ombouwen, zodat ze meer in harmonie dezelfde koers kunnen varen.”
Raf De Rycke (Organisatie Broeders van Liefde)
Prikkels nodig om samen te werken
Ook aan het verouderde financieringssysteem moet iets veranderen, vindt Raf. “Nu is het systeem teveel gebaseerd op prestatiefinanciering. We moeten volgens mij evolueren naar een meer forfaitaire manier van financieren, die ook prikkels bevat om meer samen te werken. We verwachten ook een beloning voor kwaliteit.” Een evolutie naar een systeem van bundled payment is noodzakelijk, klinkt het: één globale betaling voor een set aan activiteiten voor een zorgprogramma of de behandeling van een aandoening. “ Op die manier kunnen we zorgen voor nog meer efficiëntie en effectiviteit in de zorg. Laat ons verder ook de nomenclatuur hervormen zoals minister van Volksgezondheid Vandenbroucke voorstelt, met een verdeling van het honorarium tussen een professioneel en een kostengedeelte.”
Over het plan van minister Vandenbroucke om de ziekenhuisorganisatie en -financiering te hervormen, is Raf De Rycke positief. “Ik hoop dat de basisprincipes deze legislatuur vastgelegd kunnen worden. Daarnaast vind ik dat we toch ook eens moeten reflecteren over het overlegmodel in het RIZIV om op een zo objectief mogelijke manier tot akkoorden te komen.”
Zorgondernemerschap
In het kader van de betaalbaarheid en toegankelijkheid, zouden organisaties in de zorg zich nog meer moeten kunnen gedragen als volwaardige sociale ondernemers. “We fungeren momenteel te veel als sociale onderaannemers van de overheid. Door de regulitis is er te weinig bewegingsruimte om creatief te functioneren. De pandemie heeft duidelijk aangetoond dat de sector heel snel kan schakelen. Want we zijn echte ondernemers: we streven wel niet op de eerste plaats naar winst zoals bedrijven, maar voldoende rentabiliteit is toch belangrijk. Met een break-evensituatie zetten we onze werking op de helling. De lopende afschrijvingen zullen op termijn onvoldoende zijn voor de instandhouding en vernieuwing van de infrastructuur. Dat is onder meer het gevolg van de bijkomende normen inzake duurzaamheid en de sterk toegenomen kosten voor materialen en grondstoffen. De huidige overheidssubsidiëring is ontoereikend.”
Hij droomt dan ook van een nieuw zorgsysteem, in goede interactie met alle actoren: patiënten, overheden, zorgprofessionals,… “Het doel: burgers veeleer gezond houden in plaats van overwegend te moeten inzetten op curatie. Dat moet resulteren in een goede balans tussen resultaten en kosten alsook een geïntegreerd systeem van preventie, cure en care.”
Om die fundamentele shift naar dat nieuwe systeem in te zetten, moeten nog heel wat stappen gezet worden. “De gescheiden korven bemoeilijken dat geïntegreerde, consistente beleid; we hebben nood aan homogene bevoegdheidspakketten. Ik zie ook een noodzakelijke beweging naar het Europese niveau voor sommige bevoegdheden, zoals de aankoop en prijssetting van geneesmiddelen. Daarnaast zou er zoals gezegd meer beheersvrijheid moeten komen, gekoppeld uiteraard aan minimale kwaliteitsvoorwaarden. Op het vlak van samenwerking zijn er ook nog heel wat hinderpalen (btw, sociaal-rechterlijk,…) die weggewerkt kunnen worden, net als de verschillen tussen ICT-systemen, die datadeling op verschillende niveaus moeilijk maken. En last but not least hebben we natuurlijk ook te maken met een schaarste aan zorgprofessionals. Er zal werk gemaakt moeten worden van de aantrekkelijkheid van het beroep, de instroom moet verhogen, het KB inzake uitoefening van de gezondheidsberoepen is aan herziening toe,…”
Raf sluit af met een treffende vergelijking: “Ik zie zorg en welzijn als een grote vloot van zorg- en welzijnsschepen. Het komt er nu op aan om hen tijdens de vaart om te bouwen, zodat ze meer in harmonie dezelfde koers kunnen varen.”
Ontdek hier de visie van onze andere toekomstdenkers.
