'Luchthaven Antwerpen kan in tien jaar uitgroeien tot een pareltje'

‘De aantrekkingskracht van een stad met de regio errond en haar vermogen om zich verder te ontwikkelen, vertrekt vanuit een goede bereikbaarheid. Het potentieel is er alleszins om Luchthaven Antwerpen in tien jaar tijd uit te bouwen tot een pareltje dat boven andere vergelijkbare regionale luchthavens uitsteekt’, stelt Geert Noels onomwonden na zijn studieronde. Eind 2019 klokte Antwerp Airport ook nog af op een recordaantal van 308.000 passagiers, helemaal in lijn van de positieve trend die de jaren voordien al was ingezet. Maar twee maanden later brak corona uit en namen de cijfers een enorme duik, zoals elders in de luchtvaartsector.
Voor een regionale luchthaven zoals Antwerp Airport gaat het volgens Geert Noels evenwel niet op om louter te focussen op de passagiersaantallen, om de goede uitbating ervan in te schatten. ‘De mate waarin het ecosysteem is uitgebouwd en de toegevoegde waarde die je er vindt, zijn veel betere graadmeters’, stelt hij. Op die punten scoort Luchthaven Antwerpen niet in verhouding tot haar potentieel. ‘De luchthaven heeft het in zich om een veel groter gebied dan uitsluitend de Antwerpse regio aan te spreken. Haar catchment area reikt zelfs tot Gent en Knokke. En dat geldt niet alleen voor de zakenluchtvaart, maar ook voor verbindingen met toeristische bestemmingen. Vergelijkbare buitenlandse luchthavens hebben meer van zulke lijnen. De vraag ernaar zie je steeds terugkeren, omdat het gebruikers in de nabije omgeving toelaat nichebestemmingen op een toegankelijke manier te bereiken. Antwerpen is op dit vlak een zeldzaam voorbeeld van een luchthaven die deze mogelijkheden onvoldoende benut.’ 

CONNECTIVITEIT IS ESSENTIEEL 

Volgens zijn studiewerk is dit niet de enige handicap die Luchthaven Antwerpen voortdurend hindert. ‘Voor verdere ontwikkeling is het essentieel om een goede connectiviteit te hebben. Zorgen voor een vlotte aansluiting op andere bestemmingen moet voor een regionale luchthaven een basisfunctie zijn. Maar het is alsof Antwerpen dat niet wordt gegund. Vooral opmerkelijk is dat het ontbreekt aan een directe aansluiting op trein of metro. Nochtans loopt er een spoorweg langs. Ook de bereikbaarheid voor autoverkeer is suboptimaal. Op weg naar de luchthaven moet je eerst door enkele woonwijken rijden. Met een directe toegang via de Krijgsbaan (R11) zou dat veel vlotter kunnen’, geeft Geert Noels aan. ‘Ook een goede connectiviteit met Zaventem is belangrijk. Als Luchthaven Antwerpen selectief wil zijn op zijn passagiers, zou het moeten functioneren als toevoerkanaal naar Brussels Airport. Net zoals Rotterdam The Hague zijn aanbod al laat aansluiten op Schiphol. Brussels Airport is daarvoor vragende partij. De afstand Antwerpen-Zaventem is vrij klein en vanuit Mechelen is er al een goede treinverbinding met Brussels Airport. Maar er is niet eens nagedacht over de verbinding van Luchthaven Antwerpen met het station van Berchem, laat staan over een connectie per spoor tussen beide luchthavens. Dat is de meest logische eerste stap en een absolute vereiste om Luchthaven Antwerpen leefbaar te maken zonder subsidies.’ 

Geert Noels pleit ervoor om die subsidiëring om te zetten naar een connectiviteits- en ontwikkelingsbeleid. ‘Zo bied je meteen een antwoord op weerstand tegen die subsidies. Als de luchthaven haar troeven kan uitspelen, zijn die absoluut niet nodig. De jongste dertig jaar hebben luchthavens zich ontwikkeld tot hubs, die belangrijk zijn voor de aantrekkingskracht van steden. Niet alleen naar hoofdkwartieren van bedrijven, maar ook naar connectiviteit met centra van knowhow, cultuur en sport wereldwijd. Steden die zich op de wereldkaart willen zetten, beseffen dat dit essentieel is. Voor Antwerpen, maar bij uitbreiding voor heel Vlaanderen, is het belangrijk om daarop in te zetten. Want ook in Zaventem stellen diezelfde problemen zich langzamerhand. Vergeleken met soortgelijke luchthavens in het buitenland is ook daar de connectiviteit niet meer top. Dat doet vragen rijzen bij de visie op luchtvaart in ons land’, werpt hij op. ‘Het aantal passagiers dat luchthavens aantrekken, houdt rechtstreeks verband met de faciliteiten die er zijn. Kantoren, hotels en een conferentiecentrum zijn een minimum om te kunnen functioneren als een hub. Tegenover regionale luchthavens in de ons omringende landen blijft Antwerpen achter. Ruimte daarvoor is er nochtans genoeg. Die moet je dan invullen met activiteiten die de luchthaven versterken. Door die ruimte bijvoorbeeld op te offeren aan een rangeerstation voor bussen, creëer je extra congestie en dus een bijkomende handicap. Dat nieuwe toekomstgerichte ontwikkelingen voor meer concurrentie voor de al aanwezige bedrijven zorgen, is geen punt. Want zulke investeringen laten ook hen toe om een kwalitatievere service aan te bieden.’ 

MEER VOOR- DAN TEGENSTANDERS

Voor de patsituatie waarin Luchthaven Antwerpen verkeert, zijn er volgens Geert Noels slechts twee uitwegen. ‘Ofwel blijf je het zijn troeven ontzeggen en blijft de weerstand groeien, waardoor de site gaandeweg stikt. Ofwel komt er een beleid dat Luchthaven Antwerpen toelaat om toegevoegde waarde  te leveren en maatschappelijk krachtiger te staan. Dat kan door het geheel zodanig in te vullen dat er ruimte voor andere zaken vrijkomt. De luchthaven in Groningen bijvoorbeeld speelt een belangrijke rol in de productie van alternatieve energie. Een intelligent mobiliteitsbeleid verlicht niet alleen de verkeersdruk in de omliggende wijken. Het dringt ook de uitstoot aan fijnstof terug. Door te werken met strenge geluidsnormen, strikte procedures en geluidsarmere toestellen is er al tegemoetgekomen aan klachten over geluidsoverlast. Een vorig jaar gehouden peiling geeft aan dat meer dan de helft van de Antwerpenaren een luchthaven nuttig voor de regio vindt. Ondanks de soms negatieve sfeerschepping zijn er dus al meer voor- dan tegenstanders. Het aandeel voorstanders zal nog toenemen, wanneer de voordelen van luchtvaart nog duidelijker zijn voor het grote publiek en een aantal problemen zijn weggewerkt. Antwerpen kan uitgroeien tot een voorbeeld van hoe je luchtvaart en duurzaamheid kan verzoenen. Dan moet elke nieuwe investering wel in lijn liggen met een toekomstvisie waarin duurzaamheid primeert.’

HYBRIDE ROL UITBOUWEN

De Econopolis-studie kan beleidsmakers de ogen openen. Eender welke toekomstvisie moet volgens Geert Noels worden uitgetekend vanuit een hybride rol voor Luchthaven Antwerpen. ‘Antwerpen legt zich niet toe op cargo zoals Oostende dat doet. Die ambitie is er ook niet. Uitsluitend focussen op toerisme of zakenluchtvaart is evenmin aangewezen. Antwerpen heeft wel toekomst als hybride luchthaven naar niches, en waarbij alle activiteiten rondom ook bijzonder belangrijk zijn. Werk dus alle handicaps weg waarmee de luchthaven moet overleven en bouw ze uit tot een state-of-the-artsite. Dat kan door de landingsbaan optimaal in te richten, parallel lopende taxibanen te voorzien, in te zetten op een vastgoedbeleid dat naar degelijke infrastructuur leidt en oog te hebben voor technologieën voor het ontwikkelen van alternatieve energie. Dan krijg je een rendabele luchthaven die bijdraagt aan een aantal technologieën, die ook belangrijk zijn voor activiteiten in de haven. Denk maar aan drones, batterijtechnologie en toepassingen op waterstof.’

Luchthaven Antwerpen mag zich in dat verhaal evenmin verengen tot specifieke sectoren, benadrukt Geert Noels. ‘De aanwezigheid van diamant en chemie mag ons niet blind maken voor jonge, nieuwe sectoren. De technologische industrie, de farma, de dienstensector, cultuur en sport hebben eveneens veel belang bij een goede connectiviteit. Als we daarop inboeten, missen we belangrijke economische kansen’, waarschuwt hij. ‘Rond privé- en zakenvluchten is er al een dynamiek. Antwerpen is goed gelegen om die verder te ontwikkelen. Ook hier komt het erop aan om niet alleen te kijken naar de aanwezige spelers, maar te bouwen aan een ecosysteem. Zakenvluchten vragen meer piloten dan toeristische lijnen. Dus moet er voldoende instroom zijn. Luchthaven Antwerpen is de thuisbasis van verschillende vliegscholen. De complexiteit van het Belgische luchtruim, met verschillende zones die dicht tegen elkaar liggen, maakt het interessant om hier een opleiding te volgen. Maar dat ecosysteem voor pilotenopleidingen kan nog beter. En waarom zou je bijvoorbeeld geen aansluiting maken met de Hogere Zeevaartschool, zodat het vliegbrevet wordt ingebed in een volwaardige opleiding die ook managementcapaciteiten bijbrengt. Zo verlaag je de drempel tot het beroep én hebben piloten iets in handen om later nog een carrière aan de grond uit te bouwen. Ook voor het technische aspect is meer aandacht welkom, bijvoorbeeld naar de opleiding van technici.’

VRAGEN CREATIEF BEANTWOORDEN

Londen was voor Luchthaven Antwerpen steeds een belangrijke zakenbestemming per lijnvlucht, die door corona evenwel uit het vluchtschema is verdwenen. ‘Naast Londen zijn pakweg Berlijn, Lyon en München ook interessante zakenbestemmingen. Luchthavens als Eindhoven, Maastricht en Rotterdam richten zich ook eerder op toeristische bestemmingen in Frankrijk, Italië en Spanje. Maar het is aan commerciële bedrijven om de levensvatbaarheid van mogelijke bestemmingen uit te zoeken’, vindt Geert Noels. ‘Een nieuw initiatief om met kleinere toestellen op een toeristische bestemming als Innsbruck te vliegen, is succesvol. Dat toont alleszins aan dat er creativiteit en ondernemerschap aanwezig is om op vragen in te spelen.’

'Toeristische vluchten zijn economische motor én vredebrenger'

Het debat rond Luchthaven Antwerpen mag volgens Geert Noels ook nog meer stilstaan bij de intrinsieke rol van de luchtvaart. ‘Sinds de Tweede Wereldoorlog past de luchtvaart in een vredesindustrie. Het is een belangrijke schakel die het mogelijk maakt om elkaar te ontmoeten en andere culturen te ontdekken. En dat geldt niet alleen voor beslissingsnemers, maar ook voor zakenmensen, beoefenaars van cultuur en sport tot zelfs toeristen. Het achterliggende idee was dat wanneer mensen elkaar kunnen ontmoeten, er minder voedingsbodem voor conflicten is’, legt hij uit. ‘Daarnaast kan je niet anders dan vaststellen dat toerisme een bijzonder krachtige motor voor economische ontwikkeling is. De culturele en economische uitwisseling die de luchtvaart mee tot stand brengt, heeft goede effecten op de maatschappij.’