Hoe het Gentse ABC pioniert met verbrandingsmotoren op waterstof

Tekst Sam De Kegel - foto Nathalie Dolmans

We schrijven 1912. ABC is de eerste producent buiten Duitsland die een patent verwerft op de bouw van een dieselmotor. Een jaar later, in 1913, vindt de Wereldtentoonstelling in Gent plaats en ABC exposeert er enkele modellen van de dieselmotor. Ene Rudolf Diesel, de uitvinder van de dieselmotor, opent officieel de ABC-stand en vertrekt nadien meteen per stoomschip van Antwerpen naar Harwich in Engeland, waar hij nooit arriveert. Enkele dagen later vinden ze zijn lichaam. De Noordzee heeft zijn lichaam opgeëist. Eén van de theorieën is dat de Duitse Geheime Dienst hem overboord kieperde omdat die vreesde dat hij zijn Duitse dieseltechnologie aan de Engelsen zou verkopen, voor het inbouwen van dieselmotoren in Britse onderzeeërs.  “Meer dan waarschijnlijk was een van zijn laatste bezoekjes aan ons”, vertelt Maxime De Cordier, marketingmanager bij ABC. 

Het is slechts één sappige anekdote uit de bijzonder rijke geschiedenis van deze Gentse motorenbouwer, met als hoofdaandeelhouder de familie Froidbise, een Belgische ondernemersfamilie. Maxime: “Het voordeel van familiaal eigenaarschap is dat we op de heel lange termijn kijken. Wat we verdienen met de verkoop van onze motoren en wisselstukken gaan we steeds herinvesteren in het bedrijf. We hebben 100 procent het vertrouwen van de familie, die quasi geen dividend neemt. De winst wordt grotendeels opnieuw in het bedrijf geïnvesteerd.”  

Pionieren en diversifiëren

Ondertussen is ook Tim Berckmoes erbij komen zitten, die de Gentse vestiging van ABC leidt, met zo’n 370 medewerkers. “Een vergadering met een Italiaanse klant liep wat uit, sorry.” Tim werd in 2022 verkozen tot AIG (alumnivereniging van de Ingenieurs afgestudeerd aan de Universiteit Gent) Ingenieur van het jaar en is reeds twaalf jaar CEO van dit bedrijf. Met ongeveinsde passie én met een mening. Zo houdt hij halfweg het interview een vurig pleidooi voor de herwaardering van onze technische beroepen. “Voor mij mag het ‘statuut arbeider’ op de schop, laten we dit vervangen door een nieuwe, positievere naam”, zegt hij onomwonden. “Wij werken in onze technologiegroep ook met Roemenen, Bulgaren, zelfs ex-criminelen, harde werkers allemaal. We overwegen nu om m/v/x uit Egypte, India en Tunesië naar onze gieterijen te loodsen. Zo ver moeten we sourcen. Onze groei wordt belemmerd door het gebrek aan technisch talent. Zet goede, technisch gepassioneerde leerkrachten aan de bron en de instroom zal zeker vergroten.” 

ABC is een relatief kleine speler in de wereld van verbrandingsmotoren, maar wel een die uniek is in zijn aanbod. “Pionieren zit in het DNA van dit bedrijf”, vertelt Tim. “Crisissen hebben ze hier altijd als opportuniteit gebruikt om nieuwe motoren te ontwikkelen. Tijdens ‘40-‘45 was de situatie dramatisch en toch heeft men toen de DX-motor ontwikkeld. Tijdens kalme periodes kregen onze ingenieurs altijd tijd om op lange termijn te ontwikkelen. We hebben ook het geluk dat we sterk gediversifieerd zijn omdat we werken voor diverse sectoren: scheepvaart (marine), locomotieven, generatorsets, nucleaire noodgroepen en industriële toepassingen zoals pompaandrijvingen. 90% is export. Door die diversiteit in sectoren en regio’s hebben we altijd ergens een afzetmarkt. Je moet je niches zelf zoeken. De jongste twintig jaar heeft ABC geen enkele dag technische werkloosheid gekend.” 

ABC wil de waardeketen zo veel mogelijk zelf in handen houden. “We hebben vier gieterijen, twee in Duitsland en twee in Frankrijk. Hier, in Gent, ontwerpen we de producten, nadien gieten we ze in onze gieterijen, vervolgens gaan we ze in Gent frezen, assembleren, testen en aan de klant leveren. Noem het gerust een vorm van verticale integratie. Zo hebben we de supply chain onder controle, wij zijn bijvoorbeeld totaal niet afhankelijk van China. We houden de kosten onder controle en kunnen zo ook onze wisselstukkenmarkt grotendeels afschermen, waar een groot stuk van onze marge zit. Als je alles gaat outsourcen, riskeer je dat die wisselstukkenmarkt zijn eigen weg vindt naar de klanten.” 

(lees verder onder de foto)

Waterdamp als uitstoot

Samen met Compagnie Maritime Belge (CMB), het Antwerpse bedrijf van de bekende ondernemersfamilie Saverys, besliste ABC om in 2021 te investeren in nieuwe waterstoftechnologie. Tim: “Wij zijn specialist in het ontwikkelen en bouwen van verbrandingsmotoren, CMB focust op de productie, opslag en logistiek van waterstof. Onze eerste innovatie was een dual fuel waterstofmotor in 2021, met 15% dieselinspuiting en 85% waterstofgas. Zo creëerden we al 85% CO2-reductie. Als de waterstof niet beschikbaar is, kan je met zo’n dual fuel nog op diesel draaien. Zeker in de marine toepassingen is er nog wat voorzichtigheid rond deze nieuwe technologie en willen klanten dat je op elk moment nog naar diesel kan overschakelen als er geen beschikbaarheid is van waterstof. Het was dus logisch om als instapmodel een dual fuel te lanceren. Maar uiteraard willen we evolueren naar zero emission. Daarom hebben we in 2022 de 100% waterstofmotor ontwikkeld, die geen enkele schadelijke emissie meer uitstoot.” 

Die waterstofmotor werkt op dezelfde manier als een traditionele motor, maar omdat er waterstof wordt verbrand, bestaat de uitstoot uit waterdamp en niet uit schadelijke roetdeeltjes of CO2. “Dat was zeker een wereldprimeur”, vertelt Tim. “Onze samenwerking met CMB is cruciaal. Je hebt altijd gelijkgestemde partners nodig om een grote transitie teweeg te brengen. Voor ons gezamenlijk BeHydro-verhaal hebben we nul euro subsidie gevraagd, twee families hebben gewoon de handen in elkaar geslagen. We zijn wel enthousiast over de Vlaio-subsidies waarop we al beroep gedaan hebben voor andere onderzoeksprojecten, maar de Europese subsidies zijn een catastrofe. Ze zijn veel te complex en bureaucratisch, bovendien is de kans op toekenning heel gering. Dan heb je ook nog duurbetaalde consultants die met 20 procent van de fee gaan lopen en daar een heel businessmodel rond ontwikkeld hebben. Met alle respect, maar dat is geen maakindustrie hé. (fier) Wij hebben vier gieterijen, we smelten ons eigen gietijzer, frezen en ontwerpen onze motoren hier…. In alle bescheidenheid, onze business creëert veel toegevoegde waarde en dan vind ik het niet logisch dat bij de Europese instanties gelobbyd wordt door consultants die moeilijke wetgeving schrijven, daar fors aan verdienen en dan nog eens bij de kmo’s aan de kassa passeren door hen uit te leggen wat ze precies moeten schrijven om een complex subsidiedossier in te dienen.” 

Waterstof, het nieuwe manna? 

Het besef dat (groen opgewekte) waterstof een cruciale rol kan spelen in de energietransitie groeide sterk de jongste jaren, ook en vooral in North Sea Port. Tim: “Het einddoel is natuurlijk groene energie, maar onze motoren zijn ‘ongevoelig’ voor welke kleur die waterstof heeft: grijs of groen. De prijzen van waterstof zijn heel sterk afhankelijk van de energiekost. Als we in Europa die energiekost niet op een voldoende laag niveau krijgen, zal waterstof een moeilijk verhaal blijven. We moeten ook out-of-the-box durven denken. In Frankrijk zet men in op veertien nieuwe kernreactoren en gaat men ’s nachts waterstof produceren met nucleaire energie. Dan kunnen ze waterstof produceren aan 2 euro/kg. Die geeft ook 3 x meer energie dan diesel. Dan wordt het zeer aantrekkelijk, maar dan moet je ook nucleaire energie als groene energie durven beschouwen. Vandaag is de groene energie (via wind en zon) die ‘op overschot’ beschikbaar is in het weekend ruim onvoldoende om de ganse keten naar waterstof te loodsen. De groene elektrificatie zal op zich al een enorme uitdaging worden. Onze toekomst oogt goed, want wij maken motoren die zowel op fossiele bronnen als op waterstof draaien. In de scheepvaart en baggerwereld zien we dan weer dat men naar methanol evolueert (methanol is de synthesereactie tussen waterstof en CO2, red.). Dat is liquide beschikbaar, relatief gemakkelijk in de motor te verbranden en wereldwijd beschikbaar aan een aanvaardbare kost. Methanol heeft wel slechts de helft van de calorische waarde van diesel.” 

De verbrandingsmotor werd de jongste jaren als persona non grata gezien in het plaatje van de energietransitie, maar nu spelers zoals ABC een verbrandingsmotor op waterstof ontwikkeld hebben, kantelt het weer een beetje. Tim Berckmoes: “Ik verzet me hard tegen het idee dat Europa plots dé technologie gaat opleggen. Het doel is zero emission, maar ze hoeven niet bepaalde technologieën uit te sluiten. Onze waterstofmotor is zero emission, maar het is wel een verbrandingsmotor. Dat begrijpen sommige grote geleerden in Brussel en Straatsburg nog steeds niet. Bovendien hebben we geen zeldzame metalen uit mijnen nodig zoals kobalt of lithium, wij maken onze motoren met staal en gietijzer, made in Europe. In onze eigen gieterijen recycleren we tot 85% van ons gietijzer. Onze ‘krukas’, het belangrijkste stuk van de motor, is 100% gerecycleerd staal. En de levensduur van onze verbrandingsmotoren is 10 x langer dan van een brandstofcel.”

North Sea Port als waterstofhaven

Momenteel zijn er heel wat grote waterstofproductieprojecten op til, onder andere in North Sea Port. “Wij juichen dat heel hard toe”, zegt Tim. “Fluxys heeft ook de ambitie om het aardgas te vervangen door waterstof en CO2 in de andere richting af te vangen; een heel goede strategie. Maar dat zal nog enkele jaren duren. Ondertussen is het op het terrein huilen met de pet op. De gemiddelde prijs van waterstof aan de pomp is nu 12 euro/kilo. Op piekmomenten kost die nog veel meer. Dat is alsof je je diesel 4 euro/liter betaalt. Er zijn vandaag ook te weinig trailers. Ze leveren waterstofgas op 350 bar, goed voor 300 kg waterstof. Onze 1MW motor verbruikt 68 kg waterstof per uur, na minder dan vijf uurtjes is die trailer dus leeg.”

Samengevat: vandaag is er nog veel te weinig waterstof beschikbaar en ze is te duur. “Er wordt hard aan de weg getimmerd, maar er zal nog veel volharding, financiële ondersteuning én goesting nodig zijn. Het verhaal zal in het voordeel van waterstof kantelen als er voldoende goedkope groene energie is. Grote bedrijven gaan nu in Namibië of Oman waterstof produceren op basis van zonne-energie, om ze dan in de vorm van ammoniak te transporteren naar Europa.”

Tim Berckmoes gelooft dat er een realistische mix zal nodig zijn van waterstof op basis van ‘overschotten’ groene energie, waterstof op basis van nucleaire energie en waterstof op basis van zonne-energie uit verre zonneregio’s. “Het is een én-én verhaal.” 

(lees verder onder de foto)

Groeien op eigen kracht en via overnames 

ABC viel de voorbije jaren meermaals in de prijzen met ‘groene awards’. Het won o.a. De Gentse Klimaatprijs voor Innovatie en met BeHydro de Energy Globe Award. “Dat is vooral belangrijk om nieuwe mensen aan te trekken. Zo’n prijs geeft ook meer draagvlak bij de familiale aandeelhouders. En vooral: het brengt de verbrandingsmotor in een nieuw, ander daglicht. We willen het imago van de verbrandingsmotor – zeker in onze zware, industriële toepassingen zoals scheepvaart, locomotieven en generatorsets – een positieve boost geven via waterstof. Een verbrandingsmotor op waterstof als deel van de oplossing in de energietransitie, dus.”  

ABC kocht een poosje terug 5 hectare bedrijfsgrond van Revive op de Vynckier-site. “Een van de oude Manchester-gebouwen is nu onze eigendom. Ook dat is duurzaam ondernemen: een oude fabriekssite nieuw leven geven. Bedrijfsgrond is schaars, we moeten die optimaal benutten. Onze ambitie is om in Gent organisch te blijven groeien. Daarnaast zoeken we nog acquisities die complementair zijn in onze verticale integratie, zowel producenten van motoronderdelen als leveranciers voor energie-oplossingen. Wist je dat we via onze joint venture met CMB vandaag in Japan verbrandingsmotoren op waterstof verkopen omdat de eigen motorenbouwers daar nog niet zo ver staan als wij? Daar mogen we best fier op zijn.”