Als een van de antwoorden op de coronacrisis doken de voorbije maanden allerlei voorstellen op om de koopkracht te ondersteunen: consumptiecheques, horecacheques, BTW-verlagingen, … Het idee dat de koopkracht ondersteund moet worden, is uiteraard politiek interessant. Maar dat idee steunt op een verkeerde inschatting van de crisis en dreigt vooral uit te monden in een verspilling van middelen.
Het Planbureau verwacht dat het gemiddeld reëel beschikbaar inkomen, de beste indicator van de gemiddelde koopkracht, in 2020 amper zal afnemen (-0,3%). De komende jaren zou de koopkracht terug toenemen (met 1,6% per jaar in 2021-2025). Dat soort vooruitzichten zijn in de huidige context uiteraard onzeker, maar geven toch aan dat er geen sprake is van een breed koopkrachtprobleem.
Het gemiddelde cijfer verbergt wel een zeer uiteenlopende impact voor verschillende groepen in de samenleving. Volgens enquêtes van de Nationale Bank geeft 71% van de Belgische gezinnen aan dat ze geen inkomensverlies ondervinden door de crisis. Voor nog eens 9% blijft het inkomensverlies beperkt tot minder dan 10%. Daartegenover staat dat 8% van de gezinnen meer dan 30% van hun inkomen verloren zien gaan. Een grote meerderheid van de gezinnen is financieel dus niet of nauwelijks geraakt door de coronacrisis.
Extra koopkrachtsteun zal voor het merendeel van de gezinnen weinig uitmaken voor hun bestedingsbeslissingen.
Bart Van Craeynest
Een andere enquête van de Nationale Bank bevestigt dat de belangrijkste redenen waarom de gezinnen minder uitgeven liggen in de coronamaatregelen en de vrees voor de gezondheid. In die zin zal extra koopkrachtsteun voor het merendeel van de gezinnen weinig uitmaken voor hun bestedingsbeslissingen.
Verstandig omspringen met middelen
De echte koopkrachtproblemen zitten geconcentreerd bij een beperkt deel van de gezinnen, veelal de meest kwetsbaren, die wel hard geraakt worden. Opnieuw volgens de Nationale Bank ondervindt 9% van de gezinnen een inkomensverlies van meer dan 10%, terwijl ze maar over een spaarbuffer beschikken voor maximaal drie maanden levensonderhoud.
Dat heeft uiteraard implicaties voor de beleidskeuzes. De overheidsfinanciën staan zwaar onder druk, maar dat betekent niet dat de overheid geen ruimte meer heeft om de economie te ondersteunen. Het betekent wel dat de overheid verstandig moet omspringen met de middelen. De focus moet daarbij vooral liggen op ingrepen die onze economie en samenleving op termijn versterken.
Gerichte koopkrachtmaatregelen
Op vlak van koopkracht impliceert dat dat het beleid veel meer dan vandaag moet inzetten op gerichte koopkrachtmaatregelen naar de beperktere groep kwetsbare gezinnen. Voor politiek aanlokkelijke koopkrachtcadeautjes voor iedereen is er geen ruimte.
