Hoe houden we ook de komende wintermaanden de verspreiding van het virus binnen de perken zonder nieuwe lockdowns? Heel het debat over versoepeling staat of valt met die beheersingsstrategie. Zolang die er niet is, dreigen we ons naar een derde golf te versoepelen. Dat er over die strategie nog altijd te weinig duidelijkheid is, blijft ook op economisch vlak onverdedigbaar.
Nu de coronacijfers stilaan de goeie richting uitgaan, trekt het debat over al dan niet versoepelen zich weer op gang. In de aanloop naar het overlegcomité doken vorige week de pleidooien voor een versoepeling van de maatregelen terug op. En als de coronacijfers blijven verbeteren, zal de druk voor versoepeling de komende weken, zeker in de aanloop naar kerst, alleen maar toenemen.
Toch kunnen onze overheden best voorzichtig blijven. De pleidooien voor versoepeling suggereren al te vaak een soort tegenstelling tussen gezondheid en economie: ‘we moeten de gezondheidsmaatregelen afbouwen om de economie terug meer zuurstof te geven’.
Die tegenstelling berust evenwel op een verkeerde inschatting van de feiten. De lessen uit de eerste golf illustreren duidelijk dat gezondheid en economie hand in hand gaan. En de belangrijkste les op economisch vlak is allicht dat de verspreiding van het virus, en de psychologische impact daarvan op de mensen, de bepalende factor is voor de economische schade, veel meer dan de maatregelen.
Economische lessen uit de eerste golf
Hoewel we de kans om een tweede virusgolf te vermijden pijnlijk gemist hebben, worden de lessen uit de eerste golf wel meer en meer duidelijk. Vergelijkingen tussen Amerikaanse staten die op een verschillende manier omgingen met het virus tonen aan dat de eventuele lockdownmaatregelen niet de bepalende factor waren voor de economische schade.
Met de uitbraak van het virus vielen de gezinsbestedingen al fors terug voor die maatregelen ingingen, en ook het herstel van de bestedingen kwam op gang voor de maatregelen terug afgebouwd werden. Bovendien was er in het verloop van die gezinsbestedingen weinig verschil tussen staten die vroeg in lockdown gingen en staten die dat pas later of zelfs helemaal niet deden. De psychologische impact van het virus op de consument blijkt dan ook belangrijker dan de maatregelen op zich.
Ook de vergelijking tussen Zweden en Denemarken wijst in die richting: beide werden initieel op een gelijkaardige manier door het virus getroffen, maar reageerden heel verschillend. Denemarken pakte uit met strenge maatregelen, terwijl Zweden opviel met hun soepele aanpak. Toch was de economische schade in de eerste golf in beide landen zeer gelijkaardig. Het zijn dus niet zozeer de maatregelen, maar wel het virus zelf dat bepalend is voor de economische impact.
Verregaande implicaties
Dat betekent niet dat de maatregelen er op economisch vlak niet toe doen. Uiteraard hebben ze verregaande implicaties voor de betrokken bedrijven. Daarnaast blijkt ook de concrete uitwerking van de maatregelen heel relevant. Zo toont een vergelijking van de economische impact van de eerste golf in België en Nederland aan dat het feit dat in België de bouw en de industrie initieel in een veel grotere mate stilgelegd werden dan in Nederland een belangrijk element is in het grote verschil in economische terugval in de eerste helft van het jaar in beide landen.
Ook de eerste indicaties die aangeven dat de tweede lockdown er net als de eerste in slaagt om de coronacurves te keren, maar met veel minder economische schade, bevestigt dat de concrete uitwerking van de lockdownmaatregelen een belangrijke economische impact heeft.
Beleidslessen voor de komende maanden
Ook voor de economie blijft de belangrijkste factor het onder controle brengen van het virus. Als het virus niet onder controle is, dan zal het voor onze economie weinig uitmaken of we nu snel versoepelen of niet. Dan zal de verspreiding van het virus toch terug toenemen, wat uiteindelijk onvermijdelijk naar extra economische schade leidt. Zo’n aanhoudende jojo-beweging zou nefast zijn voor onze economie. En de schade daarvan zou vele malen groter zijn dan het eventuele voordeel van een te snelle of ondoordachte versoepeling op korte termijn.
Deze vaststellingen houden uiteraard belangrijke beleidslessen in voor de komende maanden:
- Een effectieve beheersingsstrategie voor het virus moet ook voor onze economie de absolute prioriteit zijn. Zonder zal de economische schade alleen maar hoger oplopen.
- Elke versoepeling moet met voldoende veiligheidsvoorwaarden binnen die beheersingsstrategie passen. Te vroeg versoepelen zonder de nodige veiligheid in te bouwen, zal geen economisch voordeel opleveren.
- Bij een eventuele nieuwe verslechtering van de coronacijfers moet snel krachtig ingegrepen worden. Langer wachten impliceert grotere economische schade.
Tegen die achtergrond moet het huidige debat over al dan niet versoepelen focussen op de vraag wat vandaag op welke manier veilig georganiseerd kan worden en vooral op de concrete beheersingsstrategie na de versoepeling.
Hoe houden we ook de komende wintermaanden de verspreiding van het virus binnen de perken zonder nieuwe lockdowns? Heel het debat over versoepeling staat of valt met die beheersingsstrategie. Zolang die er niet is, dreigen we ons naar een derde golf te versoepelen. Dat er over die strategie nog altijd te weinig duidelijkheid is, blijft ook op economisch vlak onverdedigbaar.
