De waterstofeconomie zit in de pijplijn

Tekst Laurens Fagard

Het is onzichtbaar, kleurloos, smaakloos en geurloos en toch overal aanwezig. Waterstof is het meest voorkomende element in ons universum en wordt de komende jaren een troefkaart in het veranderende energielandschap. In de omschakeling naar hernieuwbare energie is het belangrijk om groene stroom op te slaan en te gebruiken wanneer er geen zon of wind is. Die opslag kan in hernieuwbare brandstoffen, waarvan waterstof als energiedrager het meest potentieel heeft. 

Ook als grondstof wordt waterstof al slim aangewend voor industriële processen. Maar die waterstof is vandaag nog hoofdzakelijk grijs. Ze wordt gegenereerd door water te laten reageren met aardgas waardoor broeikasgassen vrijkomen. Op termijn is het hoofddoel om zoveel mogelijk over te schakelen op groene waterstof die uit hernieuwbare energie wordt voortgebracht. In dat verhaal is blauwe waterstof, waarbij CO2 bijvoorbeeld in de grond opgeslagen wordt, een noodzakelijke tussenstap.

Eenmaking

Ook bij North Sea Port is waterstof een speerpunt in de energietransitie. De bedrijven in het havengebied produceren en consumeren jaarlijks 580 kton waterstof en vormen daarmee de grootste waterstofhub van de Benelux. De haven heeft zelfs de mogelijkheid om uit te groeien tot de referentie in Europa. En de investeringen om die waterstof zo groen mogelijk te maken, draaien al op volle toeren. 

“Binnen North Sea Port houden we een strakke aandeelhoudersstrategie aan”, vertelt woordvoerder Johan Bresseleers. “Daarin staat vermeld dat we elke investering aftoetsen aan drie criteria. Een nieuw project moet economische ontwikkeling en werkgelegenheid creëren, financieel gezond zijn en beantwoorden aan duurzaamheids- en klimaateisen. Die hebben we naast onze kerntaken gelegd, namelijk scheepvaartbegeleiding, infrastructuur en ruimte aanbieden en bedrijven connecteren met elkaar.”

Vanuit die visie stelde North Sea Port ‘Connect 2025’ als strategisch plan op. Met acht programma’s waaronder digitalisering, logistiek en energie, moet het de haven futureproof maken. “Om als havengebied klimaatneutraal te worden tegen 2050 moeten we investeren in circulaire economie, elektrificatie, warmtenetten en ook waterstof. “De vraag naar waterstof zal enorm toenemen. Bedrijven willen niet alleen meer en meer van hun bedrijfsactiviteiten overschakelen, maar kijken ook naar de mogelijkheden op vlak van transport. We verwachten dat we 20% van de lokale vraag binnen ons havengebied kunnen dekken met eigen waterstoffabrieken en dat we voor het overige deel moeten importeren.”

Er zijn al regionale waterstofnetwerken tussen de bedrijven onderling en de koppeling over de grenzen heen volgt. “Daar neemt Fluxys de pijpleidingen voor zijn rekening in België, terwijl Gasunie dat voor Nederland doet. Ongeveer 85% van die leidingen zal bestaan uit bestaande aardgasleidingen die in drievoud zijn aangelegd. Daar reserveren ze er één van voor waterstof en de overige 15% moet opnieuw aangelegd worden. Men mikt op de jaarwisseling van 2026 naar 2027 om de koppeling te maken aan de grens en zo tot een eengemaakt waterstofnetwerk te komen. Als alles goed gaat, volgen een drietal jaar later de aansluitingen met Duitsland en Frankrijk. Vandaar dat we nu volop in gesprek zijn met bedrijven over wanneer ze zullen aansluiten op dat netwerk en hoeveel waterstof ze zullen nodig hebben.”

Ammoniak als kostbaar goed

In het volledige waterstofverhaal is ammoniak een onmisbare schakel. “Het overgrote deel van waterstof in ons havengebied zal voor 95% binnenkomen als ammoniak in tankers”, zegt commercieel manager Peter Geertse. “Waterstof kan je enkel vloeibaar transporteren aan –350 graden. Momenteel zijn er geen schepen die dat kunnen en bovendien zou het enorm veel energie kosten. Als je er eerst ammoniak van maakt, is de energiedichtheid zeven keer groter dan waterstof. Dat betekent ook dat waterstof vervoeren veel minder efficiënt is in transport. Daarnaast wordt ammoniak ook als koelmiddel gebruikt en is het een belangrijke grondstof voor de chemische en kunstmestindustrie. Bovendien kan het ook een grote rol spelen in de verduurzaming van scheepsbrandstoffen aangezien steeds meer nieuwe schepen op ammoniak kunnen varen.”

Hoewel ammoniak het efficiëntst en goedkoopst is, zijn de veiligheidsvoorschriften niet min. “Het is een giftig gas, dus bij een lekkage is het alle hens aan dek. Maar in ons havengebied hebben we al jarenlang producenten en importeurs van ammoniak. De risico’s zijn dus niet vreemd voor ons. Hoe dan ook wegen de voordelen van het gas veel zwaarder door. Onlangs waren we aanwezig op het World Hydrogen Forum samen met de belangrijkste spelers uit ons havengebied zoals o.a. Engie, Equinor, Terranova, Luminus en Nippon Gases. Daar werden we door een aantal partijen benaderd die hun waterstof vanuit andere werelddelen naar Europa willen exporteren. Dat zijn regio’s waar ze veel ruimte, zon en geld hebben om in die technologie te investeren. Het Midden-Oosten, Canada, Australië, de Verenigde Staten, Noorwegen en landen uit Noord-Afrika werpen zich op als grote spelers.”

Knooppunt

Door de centrale ligging is North Sea Port ook uitstekend geplaatst om een knooppunt te worden in de verdeling naar het hinterland via spoor, binnenvaart en over de weg. “Wanneer alle pijpleidingen zijn aangetakt in 2027, kunnen we ook grote industriële clusters voorzien van waterstof. Ik denk bijvoorbeeld aan de omgeving van Luik, maar even goed ook de industrie in het Ruhrgebied, waar Nederlandse en Belgische havens een belangrijke partner voor zullen worden. Duitse havens zijn niet goed uitgerust om die afstanden te overbruggen.”

En ook de prijs van waterstof wordt stilaan een non-argument. “Anderhalf jaar geleden was er nog een groot verschil, maar die kloof wordt steeds kleiner door de hoge aardgasprijzen en de beperktheid van de ETS-rechten (het European Trading System dat de emissierechten van de industrie beheert). Daarnaast is waterstof importeren ook opmerkelijk goedkoper, want de landen die investeren in zonnepanelen voor de waterstofproductie hebben kortere terugverdientijden. En in Nederland zijn de groene waterstofprijzen straks ook gerelateerd aan groene elektriciteitsprijzen.”

“Bovendien zijn de terminals om waterstof in op te slaan ook snel terugverdiend. De ammoniak blijft relatief kort in de opslagtanks en het deels tot waterstof gekraakte gas verdwijnt meteen in het waterstofnetwerk. Het is wel noodzakelijk dat schepen snel hun tonnages kunnen lossen zodat de leidingen continu gevoed blijven en er voldoende opslag is in de terminals en ondergrondse bergingen. Maar aan alles heb je het gevoel dat veel bedrijven resoluut de waterstofkaart trekken en het als een doorslaggevend element zien in hun duurzaamheidsverhaal.”