Meer dan 400 dagen resten onze regeringen nog, maar toch begint nu al de campagne van de verkiezingen. De sterkste campagne voor onze welvaart? Nog volop regeren en hervormen, tot de allerlaatste dag.
De verkiezingsdatum wordt allicht deze: 9 juni 2024. Dat is nog liefst 415 dagen - meer dan een jaar dus - van ons verwijderd. En toch vragen opiniemakers nu al openlijk wat het thema van de verkiezingen wordt, duiken er in dorpen borden op in de strijd om de plattelandsstem en geven politieke boegbeelden nog voor de eindmeet de regering waar hun partij in zit nu al een goed rapport. De campagne is nu al begonnen.
Maar het is nog veel te vroeg om nu al in campagnemodus te gaan. De uitdagingen waar onze ondernemingen en economie mee kampen, zijn groot. Nog meer dan een jaar kabbel- en kibbelkabinetten? Dat kunnen we ons gewoonweg niet veroorloven. Wat ons betreft is de beste kiescampagne regeren en hervormen tot de laatste dag.
Geen groei
Want de Voka-enquête bij 600 Vlaamse ondernemers deze week toont aan dat hervormingen noodzakelijk en urgent zijn. Voor tweede kwartaal van dit jaar verwachten de bevraagde ondernemingen geen groei. Loonkosten, krapte op de arbeidsmarkt, hoge energieprijzen, … wegen zwaar. Meer dan een kwart (27%) stelt groeiplannen neerwaarts bij. Eén op de drie verlaagt de investeringsplannen.
Onze regeringsleiders geven in interviews aan dat ze er nog een vol jaar vol voor willen gaan. Dat zal nodig zijn, want er ligt nog een stevige to-dolijst voor hen klaar als ze niet alleen aan hun politieke toekomst maar ook de toekomst van ons allemaal willen veiligstellen.
1. Een Arbeidsdeal 2.0
Van de bedrijven die de voorbije zes maanden wilden aanwerven, had 90% moeilijkheden om geschikt personeel te vinden. Meestal omdat er eenvoudigweg onvoldoende kandidaten (64%) waren. Meer dan een derde (35%) van de bedrijven die probeert aan te werven, geeft in onze meest recente enquête aan dat dat vandaag zelfs nog moeilijker gaat dan zes maanden geleden.
De werkzaamheidsgraad nam de voorbije jaren wel stevig toe, maar dat was eerder te danken aan geluk dan aan ernstig arbeidsmarktbeleid. Op dat vlak werd door de federale regering nog bijna niets klaargemaakt.
Er kwam een Arbeidsdeal, maar de kwaliteit van de wetgevende tekst laat te wensen over. Wie is waar precies voor verantwoordelijk in de uitvoering ervan? Welke rol hebben de gewesten? Een Arbeidsdeal 2.0 en een asymmetrisch arbeidsmarktbeleid waarbij de gewesten hun eigen beleid kunnen bepalen, zullen nodig zijn willen we stappen kunnen zetten richting een werkzaamheidsgraad van 80%.
2. Een ernstige pensioenhervorming
Terwijl onze bedrijven kreunen onder de krapte op de arbeidsmarkt, stoppen we in België gemiddeld nog altijd opmerkelijk vroeg met werken. In Nederland werken mensen gemiddeld drie jaar langer, in Zweden bijna vijf jaar langer.
De vroege effectieve pensioenleeftijd in ons land weerspiegelt zich in een erg lage werkzaamheidsgraad van ouderen. Van de 60- tot 64-jarigen is in België nog amper 38 procent aan het werk. In - nog maar eens -Nederland is dat 65 procent, in Zweden zelfs 68 procent.
De demografische trend in Vlaanderen toont aan dat de krapte op de arbeidsmarkt de komende twintig jaar alleen nog maar zal verergeren. Langer werken zal noodzakelijk zijn om de krapte op de arbeidsmarkt te milderen en onze overheidsfinanciën niet te laten ontsporen.
3. Kerncentrales verlengen en energiebevoorrading verzekeren
In 2022 werd pijnlijk duidelijk hoe kwetsbaar we zijn op het vlak van energiezekerheid en -prijzen. En het blijft voor heel wat Vlaamse ondernemingen de allergrootste kopzorg. In onze laatste enquête ligt meer dan een vijfde (21%) van de bevraagde bedrijven het meeste wakker van de hogere energieprijzen.
Onze energievooruitzichten blijven verontrustend wankel. Een echte energiestrategie die de bevoorrading verzekert aan aanvaardbare prijzen blijft absoluut noodzakelijk. We hebben op dat vlak al jarenlang te veel tijd verspild. Nu moeten we tegelijk inzetten op de verlenging van onze kerncentrales en duurzame energie.
4. Een groeibevorderende fiscale hervorming
Minister van Financiën Van Peteghem pakte uit met zijn plan voor de (eerste fase van) de al lang aangekondigde fiscale hervorming. Het uitgangspunt is vooral de zware belastingdruk op arbeid te verlichten. En dat is noodzakelijk: die zware belastingdruk op arbeid is schadelijk voor onze economie gezien het werken ontmoedigt.
Maar het grote probleem ligt bij de financiering van de hervorming, met veel extra lasten voor bedrijven. Het zijn de bedrijven en de sectoren die de rekening zullen betalen. En dat terwijl bijna alle sectoren voorzien de komende maanden in een aanzienlijke daling van hun rendabiliteit, een effect dat zou aanhouden tot minstens 2024.
De fiscale hervorming moet ook de concurrentiekracht van ondernemingen weer op peil brengen. In de context van het aangetaste concurrentievermogen, onder meer door de sterke loonstijgingen, nog extra lasten leggen op kapitaal en ondernemingen is slecht beleid. De compenserende maatregelen van de fiscale hervorming brengen de innovatiekracht van onze ondernemingen, het investeringsklimaat voor jonge groeibedrijven en de verloning van high potentials in gevaar.
5. Een definitieve stikstofdeal
Het gevoel van opluchting en tevredenheid over de stikstofdeal van de Vlaamse regering maakte al snel plaats voor verwarring. Verschillende interpretaties duiken op over wat nu wel en niet afgesproken is. Dat voorspelt weinig goeds voor wanneer het uiteindelijke stikstofdecreet in het Vlaams Parlement goedgekeurd moet worden. Daarover moet nu snel een juridisch robuust en stabiel kader komen.
De onzekerheid in ons vergunningenbeleid vormt een belangrijke hindernis voor bedrijfsinvesteringen. Voor meer dan één op de tien (12%) van de Vlaamse ondernemingen vormen vergunningen de allergrootste kopzorg. Hoog tijd dus om deze weg te nemen. Al we in Vlaanderen verder willen ondernemen en investeren, zullen we vergunningen nodig hebben.
Hans Maertens, gedelegeerd bestuurder Voka vzw
